ORIGINAL_ARTICLE
دلایل عقلی و نقلی تجرد نفس از منظر علامه طباطبایی(ره)
نفس انسان مهمترین بخش وجود بشری است که در طول تاریخ همواره مورد بحث و گفتگو بوده است. مادیانگارانِ نفس انسانی به انگیزههای مختلف سعی دارند یا وجود نفس را انکار نمایند یا آن را مادی و خارج از عالم مجردات بشمارند. علامه طباطبایی(ره) با استدلالهای مزجی، هم وجود نفس و هم تجرد آن را به اثبات میرساند. ایشان نفس را موجودی مجرد میداند که موطنی غیر از عالم طبیعت دارد. نفس مجرد در نگاه ایشان با ابزار مادی قابل درک نیست و با تجربۀ آزمایشگاهی نمیتوان به بررسی آن پرداخت. خودآگاهی، شهود باطنی و درک بساطت نفس از جمله دلایلی است که علامه برای اثبات وجود نفس و مادی نبودن نفس به آنها استناد میکند. این مقاله سعی دارد دلایل عقلی و نقلی علامه طباطبایی را در اثبات تجرد نفس بیان نماید و تا حدی نیز به شرح و دستهبندی آنها بپردازد.
https://pwq.bou.ac.ir/article_12496_a3a60f34207cd5c148c58ca0e07c10c0.pdf
2014-05-22
7
32
نفس
تجرد
عالم طبیعت
شهود باطنی
دلایل عقلی و نقلی
تجرد نفس
علامه طباطبایی
محسن
اکبری
akbari.m0251@gmail.com
1
دانش آموخته سطح چهار حوزة علمیه و مدرس حوزة علمیه قم.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
معنای زندگی؛ نگاهی به نظریههای اندیشمندان غربی و بازخوانی اندیشۀ والای امیرمؤمنان علی علیه السلام
آن چیزی که زندگی را معنادار میکند کدام است؟ فلسفۀ حیات چیست؟ رابطۀ هدف از زندگی و معنای زندگی چگونه تبیین میگردد؟ امام علی7 که مسیر پرفراز و نشیب زندگی را با پیروزی طی کرده است، چگونه به این سؤالات پاسخ میدهد؟ شوق امام علی7 به مقولۀ مرگ چگونه با معناداری زندگی در نگاه او سازگار است؟
این نوشتار در پی آن است که پس از مفهومشناسی مختصر، ضمن تبیین نسبت هدف زندگی با معنای زندگی و اشارهای اجمالی به نظریات اندیشمندان غربی در باب معناداری زندگی، مراد امیرمؤمنان7 را در نگاه به سطح والای حیات، با وفاداری به اصل معناداری زندگی و در پرتو خداباوری، نشان دهد و روشن کند که زندگی تنها در راستای طرح هدفمند آفرینش، که طرحی الهی است، معنا پیدا میکند تا حدی که شوق به مرگ نیز جزئی از زندگی میگردد.
https://pwq.bou.ac.ir/article_12497_38a67360c3a4ffb08b051a8bca806cad.pdf
2014-05-22
33
64
حضرت علی علیه السلام
معناداری زندگی
خداباوری
مرگ
دنیا
آخرت
حیات
محمود
پاکیزه
1
استادیار پژوهشگاه امام صادق علیه السلام
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
همسانی یا تفاوت وحی و نبوغ
وحی پدیدهای است که برخی از بندگان برگزیده و شایستۀ الهی با آن با خداوند تعالی ارتباط برقرار میکنند تا برنامۀ رستگاری و سعادت جاودانی را از او دریافت و برای هدایت بشر به قلههای کمال ابلاغ کنند.
برخی از دانشمندان به دلیل ناتوانی از شناخت صحیح حقیقت وحی تفسیر نادرستی از وحی ارائه داده وآن را همسان با نبوغ دانستهاند و پیامبر را نابغههایی خلاق معرفی کردهاند که در برهههایی از تاریخِ بشر در عرصه زندگی اجتماعی درخشیدهاند و با بهرهگیری از نبوغ و هوش ذاتی خود اصول و قوانینی را برای هدایت و سعادت و سلامت روانی و اخلاقی بشر آوردهاند.ولی این تحلیل از وحی پذیرفته نیست، زیرا وحی و نبوغ دو حقیقت کاملاً متمایز و جدا از هماند؛ نبوغ امری فکری، و مرتبط با ساختارهای طبیعی، ذهنی و مغزی انسان است، در حالی که وحی دانشی از سنخ علم حضوری است که قلب و روح پیامبر آن را اخذ و تلقی میکند. معرفتهای حاصل از نبوغ خطاپذیرند ولی معرفتهای وحیانی خطاپذیر نیستند. معرفتهای حاصل از نبوغ محدود به مسائل و موارد خاصی هستند ولی معارف وحیانی همۀ ابعاد زندگی انسان را دربرمیگیرند. در این مقاله، تحلیل همسانی وحی با نبوغ با رویکرد عقلی و نقلی مورد بررسی ونقد قرار گر فته است.
https://pwq.bou.ac.ir/article_12498_01603c50a80afeb63ccaf715586081a3.pdf
2014-05-22
65
84
وحی
پیامبر
نبوغ
نبوت
یدالله
دادجو
1
استادیار دانشگاه پیام نور قم
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
هویّت بخشیِ دین به انسان از دیدگاه علامه جوادی آملی
شکل گیری هویّت هر فرد مرهون دو عنصر کلیدی شناختن خود و داشتن هدفی مشخّص است، که دو محورِ تحقیق در عرصۀ معرفتشناختی و غایتشناختی را بر انسان لازم میسازد. علامه جوادی آملی، ضمن ارائۀ تعریفی جامع از انسان بر مبنای دین به «حیّ متالّه»، به هویّتبخشیِ دین به انسان هم در عرصۀ معرفتشناختی به لحاظ شناختِ خود و هم در عرصۀ غایتشناختی پایبند است: در عرصۀ معرفتی، همانگونه که انسان در هستیِ خود فقر محض بوده، به لحاظ معرفتی نیز عین فقر است و بدون تعریف شدن از سوی خداوند سبحان ممکن نیست خود را بشناسد و هویّت خود را دریابد. در عرصۀ غایت شناختی نیز، حرکت انسان به سوی مظهریّت اسماء حسنای حق بوده و انسانیّت انسان یا هویّتِ او در پایان این سیر جوهری مشخّص میشود. این دو عرصه نشان خواهد داد که تنها فردی از انسانیّت و هویّت حقیقیِ انسانی برخوردار خواهد بود که به لحاظ اعتقادی دین درست و حق را برگزیده باشد و به لحاظ اعمال و اخلاق بر مبنای رفتارهای صحیح دینی عمل کند.
این مقاله در دو محورِ عمدۀ خودشناسی و غایتمندی و با تمرکز به آثار علّامه جوادی آملی نقش دین در هویّتبخشی به انسان را تبیین نموده است. روش این مقاله در مراجعه به آرا، استنادی و در تبیین محتوا، تحلیلی و تبیینی است.
https://pwq.bou.ac.ir/article_12500_d0a0601a00acd9db7a02fccc2348db49.pdf
2014-05-22
85
110
هویّت
انسان
دین
حیّ متالّه
خداوند
معرفت
هدفمندی
جوادی آملی
رحیم
دهقان سیمکانی
1
عضو هیأت علمی پژوهشگاه جامعۀ المصطفی العالمیه.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نفش تعقل فلسفی در تعمیق فهم قرآن کریم
به طور کلی، تمام علوم انسانی متأثر از انگارههای فلسفی است و علم تفسیر متون دینی از این امر جدا نیست. به نظر میرسد مفسرانی که در فلسفه صاحب تفکر و اندیشهاند در مبانی و روش تفسیر و فهم آیات قرآن به قواعد و ملزومات روش تفلسف خود پایبند باشند.
دغدغه و مسئلة پژوهشِ حاضر فهم و شناخت امکانات منحصر به فردی است که روش تعقل فلسفی در تفسیر و فهم عمیق آیات قرآن کریم در اختیار مفسر قرار میدهد. برای تبیین و توضیح این مسئله، با ابتنا بر نظریات موجود، ابتدا از مفاهیمی همچون تفسیر و تأویل و عقل بحث میشود و، سپس، با تبیین دقیق تفسیر عقلی و تفاوت آن با تفسیر به رأی، ادله موافقان و مخالفان تفسیر عقلی بیان میگردد و با تمسک به نظریات مختلفی که در باب رویکرد تعقل فلسفی به تفسیر وجود دارد، مهمترین امکانات تفسیری این روش در فهم آموزههای وحیانی بازشناسی میشود. از این رهگذر، نگاهی اجمالی به کاربست روش مذکور در تفسیر المیزان، اثر شهیر فیلسوف و مفسر قرآن کریم علامه طباطبایی;، خواهد شد.
https://pwq.bou.ac.ir/article_12501_35492b2af6f270cb669580d516927e1a.pdf
2014-05-22
111
138
تفسیر
تأویل
عقل
تعقل فلسفی
علامه طباطبایی
محمدمهدی
گرجیان
1
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
AUTHOR
روح الله
آدینه
rohollah.adineh@yahoo.com
2
عضو هیأت علمی دانشگاه بین المللی قزوین
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تکون و تکامل نفس از منظر ملاصدرا
از منظر ملاصدرا، مبدأ تکون نفس انسان خاک است که از جمادی به مرحلة نباتی و، سپس، به مرتبة نفس حیوانی میرسد. وقتی که انسان متولد میشود، از ابزارهای حسی که در ذات او به ودیعت گذاشته شده استفاده میکند و در مسیر تکامل به سوی نفس انسانی حرکت مینماید تا از مرحلة حس و خیال عبور کرده به مرحلة عقل ـ که ممیز انسان و حیوان میباشد ـ برسد. چون کمال نهایی و غایت آفرینش انسان رسیدن به مقام شهود میباشد، در این مقاله، با روش تحلیلی و عقلی ثابت شده است که کمال انسان از جنس ادراک بوده، ادراک به پرورش عقل انسان مربوط میشود. تقویت عقل ـ چه در حکمت نظری و چه در حکمت عملی ـ موجب افزایش ادراک نفس و سیر آن از قوه تا اتصال به عقل فعال و شهود صور موجودات در عقل فعال میگردد. بنابر اتحاد عاقل و معقول هر کمالی که برای یکی از قوای نفس حاصل شود برای نفس هم موجود میباشد. در نتیجه، ادراک قوة عقل سبب اشتداد وجودی نفس و ترقی او در مراتب وجود است. هرچه قدرت ادراک انسان قویتر میشود، مراتب وجودی برتری به دست میآورد. ازاینرو، برترین موجود عالمترین موجود میباشد. البته، در این راستا، نقش عقل نظری و برتری او بر عقل عملی قابل انکار نیست؛ یافتههای عقل عملی وقتی موجب ارتقای وجودی نفس میگردد که به شهود و ادراک تبدیل شده باشد. بنابراین، کمال نفس و اشتداد وجودی فقط از طریق افزایش ادراک میباشد.
https://pwq.bou.ac.ir/article_12502_1d418ba7fb3d59fad7bbfffb8b7ac78a.pdf
2014-05-22
139
166
ملاصدرا
تکون نفس
تکامل نفس
اشتداد وجودی
ادراک
رضوانه
نجفی سوادرودباری
1
استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان و دانشآموخته دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
AUTHOR
علی
شیروانی
shirvani@rihu.ac.ir
2
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تبیین و ارزیابی نظریة یافت اتحادی ذاتگرایان در باب ماهیت تجربة عرفانی با تمرکز بر دیدگاه استیس و فورمن
ذات گرایان، که به وجود هستهی مشترک میان تجارب عرفانی پایبندند، به سه گروه عمده تقسیم میشوند: احساسگرایان،قایلان به تناظر تجربۀ حسی و عرفانی و طرفداران نظریۀ یافت اتحادی. در این میان، استیس و فورمن طرفدار اندیشه یافت اتحادیاند. مهمترین مبحثی که استیس در ضمن آن به ماهیت تجربة عرفانی پرداخته است. مسئله هستۀ مشترک است که در آن به رصد ویژگیهای مشترک تجارب عرفانی در سراسر جهان میپردازد. رویکرد روانشناختی و پدیدارشناختی استیس در بحث ویژگیهای مشترک تجربة عرفانی– که ماهیت شناخت عرفانی نیز در ضمن آن مطرح شده- با دیدگاه معرفتشناختی در این زمینه، ارتباطی از سنخ ربط مبنا و بنا دارد. رابرت فورمن نیز فیلسوفی است که ویژگی بارز آن نقد مکتب ساختگرایی است. در دیدگاه فورمن، تجارب عرفانی از سنخ علوم التفاتی نیستند، بلکه از جهت ساختار معرفتی، ماهیتی اتصالی دارند، که فورمن آن را علم هویتی مینامد، که بر اساس آن، دوگانگی میان عالم و معلوم از میان برداشته میشود. فورمن برای تجارب عرفانی، دو نوع ابتدایی و پیشرفته- که، به ترتیب، رخداد آگاهی محض و حالات ثنوی عرفانی مینامد- قایل است. استیس و فورمن نقاط اشتراک بسیاری دارند و البته در برخی نقطهنظرات با یکدیگر متفاوتاند.
https://pwq.bou.ac.ir/article_12503_1d01728da654dcef4410c77d10f11570.pdf
2014-05-22
167
205
هستة مشترک
تجربة آفاقی
تجربة انفسی
رخداد آگاهی محض
حالات ثنوی
علم هوهویتی
سیدیدالله
یزدان پناه
1
استاد سطوح خارج حوزه علمیه قم.
AUTHOR
علی
شیروانی
shirvani@rihu.ac.ir
2
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
AUTHOR
محسن
قمی
3
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
AUTHOR
زهرا
شریف
4
عضو هیئت علمی (گروه فلسفه و کلام جامة المصطفی العالمیة).
AUTHOR