دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
تابستان 94 - مسلسل 24
2016
02
20
نقش قوای ادراکی پیامبر در وحی از دیدگاه فلاسفه اسلامی
7
29
FA
محمدجواد
اصغری
دانشجوی دکتری دانشگاه معارف اسلامی
سیدمحمود
موسوی
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم(ع)
فلاسفۀ اسلامی نقش قوای ادراکی پیامبر در معرفت وحیانی را بررسی کردهاند. ایشان، با تفکیک قوة عاقلۀ پیامبر و قوۀ متخیله وی، دیدگاههای مهمی را پیرامون نقش هر یک از قوا در معرفت وحیانی بیان نمودهاند. در این پژوهش، سعی شده است ضمن تبیین و توضیح دیدگاههای مزبور، این دیدگاهها در حد توان مورد ارزیابی قرار گیرد.
وحی,وحی باواسطه,وحی بیواسطه,قوای ادراکی,قوة عاقله,قوة متخیله
https://pwq.bou.ac.ir/article_18986.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_18986_3e86c23c0e45537f4e911c4f1563733c.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
تابستان 94 - مسلسل 24
2016
02
20
رابطه مشیت الهی در هدایت و اضلال با مسئله اختیار انسان: (مقایسه نظر محمدحسین طباطبایی و محمدباقر بهبودی)
31
57
FA
مژگان
سرشار
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشکدۀ الهیات و فلسفه، گروه علوم قرآن و حدیث
زهرا
محمدی
کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث؛ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشکدۀ الهیات و فلسفه
این مطالعه در پی بررسی رابطه مشیت خدا در امر هدایت یا اضلال انسان با مشیت انسان است و هدف از نوشتار حاضر یافتن پاسخی مناسب و نوین برای دعوای دیرینه جبر و اختیار انسان است. این نوشتار به شیوه توصیفی و مقایسهای صرفا با نگرشی قرآنی به این مسئله میپردازد. محور بحث نوشتار پیشرو یافتن تعریفی مناسب برای مشیت خدا و در کنار آن بیان نوع ارتباط مشیت انسان با خواست خدا است. همچنین، نگارنده به دنبال یافتن مفهوم اذن خدا در مشیت او و نقش مشیت خدا در القای ایمان یا شرک به انسانها- بهعنوان اهم مصادیق هدایت و اضلال- است. نگارنده محدودیت این مطالعه را از دو جهت در نظر دارد: یکی مشیت الهی در امر هدایت و اضلال، و دیگری بیان آن از منظر دو دانشمند معاصر: محمدحسین طباطبایی و محمدباقر بهبودی. از اهم یافتههای این پژوهش تصور حیطه اختیار بشر بر اساس تعریف مشیت خدا است، به این صورت که اگر مشیت را عبارت از نوامیس و فرمولهای طبیعت بدانیم- آنگونه که بهبودی گفته است-، زمانی مشیت خدا به منصه ظهور میرسد که با قوانین طبیعت همراه و همگام شود. در هر حال، چه اراده آدمی همگام با قوانین طبیعت باشد و هدایت یابد و چه راه اضلال در پیش گیرد، انسان در چهارچوب قوانین طبیعت آزاد است که آن را کشف کند و، مطابق با خواست آفریننده، به کار بندد یا از آن رویگردان شود. اما اگر مشیت را، بنا به تعریف طباطبایی، به دو صورت تکوینی و تشریعی در نظر گیریم، هدایت و اضلال الهی در بخش هدایت و مشیت تشریعی بر اساس حکمت خدا قرار میگیرد و انسان، از روی اختیار، یا خواست خود را با خواست خدا یکی میکند یا برعکس، اما در حیطه مشیت تکوینی، انسان مجبور به پیروی از قواعد و نظام سبب و مسببی است که امور شرعی چون هدایت و اضلال را شامل نمیشود.
جبر,اختیار,مشیت الهی,مشیت انسان,هدایت,اضلال,طباطبایی,بهبودی
https://pwq.bou.ac.ir/article_18987.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_18987_ffb0eff293197d84fde8dadefdca5e1c.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
تابستان 94 - مسلسل 24
2016
02
20
بررسی غایت اخلاق از دیدگاه ابنسینا
59
82
FA
علی
شیروانی
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
shirvani@rihu.ac.ir
یارعلی
کرد فیروزجایی
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم (ع)
kordja@hotmail.com
محمدرسول
روزبه
دانشجوی دکترای مدرسی معارف
دیدگاه ابن سینا در اخلاق برگرفته از مبانی فلسفی وی است و، بنابراین، تعریف و موضوع و مسائل و روش و غایتی که برای اخلاق ارائه می دهد برگرفته از آن مبانی فلسفی است. در این مقاله، تلاش ما برای تبیین غایات و اهداف اخلاق از دیدگاه ابنسینا است و آن را با توجه به آثار ابن سینا مورد توجه و بررسی قرار داده ایم. غایت اخلاق در نظر ابن سینا کمال عقل عملی است که به معنای حصول ملکه اعتدال است. حصول ملکۀ اعتدالْ کمالِ متوسط و مقدمه برای رسیدن به کمال عقل نظری است و کمال عقل نظری از دید ابن سینا دارای مراتبی است که عالی ترین آن اتصال با عقل فعال است. کمال نفس در جنبۀ عملی و نظری انسان را به سعادت و خیر می رساند. انسان ها به اعتبار تحصیل مراتب کمال در جنبۀ عقل عملی و عقل نظری دارای مراتب مختلف سعادت می گردند. بر دیدگاه ابن سینا اشکالات جدی ای وارد است که در پایان مقاله مورد توجه قرار می گیرد.
ابن سینا,اخلاق,غایت,کمال,سعادت
https://pwq.bou.ac.ir/article_18988.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_18988_740c3a2d7434f83c2a0ceba90908dea8.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
تابستان 94 - مسلسل 24
2016
02
20
نقش نگاه هستیشناختی ابنعربی در تبیین چیستی و هستی وحی
83
98
FA
سیدمحمد
قادری
دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه بین المللی قزوین
سیدرضی
قادری
سطح چهار حوزه علمیه قم و دانشجوی دکتری مدرسی گرایش اخلاق دانشگاه باقرالعلوم(ع)
چیستی و هستی وحی در قلمرو اسلامی از مسائل غامضی است که علما و اندیشمندان برای تبیین و تحلیل آن نظریات گوناگونی ارائه کردهاند. در این میان، تبیین ابنعربی از وحی جایگاه ویژهای دارد و مورد توجه سایر اندیشمندان قرار گرفته است. در این مقاله، ابتدا، برخی مباحث پیرامونی وحی از جمله مفهومشناسی وحی، ضرورت وحی، مراتب وحی، رابطه وحی و مکاشفه بررسی شده است و، سپس، از آنجایی که تحلیل ابنعربی از کیفیت نزول وحی با نگاه هستیشناسانه او گره خورده است، با مبنا قرار دادن این نگاه خاص، توضیح مختصری در این باره ارائه شده است. آنگاه، با ارائه چهار ویژگی اساسی وحی ـ که از همان نگاه هستیشناختی محیالدین اخذ شده ـ به تحلیل و تبیین کیفیت نزول وحی و حقیقت آن از دیدگاه ابنعربی پرداخته شده است.
حقیقت محمدیه,عین ثابت,احدیت,واحدیت,جبرئیل,عنصر مادی,وحی
https://pwq.bou.ac.ir/article_18989.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_18989_e80eccd50e2be1a3c12e976fab90dd10.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
تابستان 94 - مسلسل 24
2016
02
20
بررسی تجسم اعمال از دیدگاه ملاصدرا و علامه مجلسی
99
122
FA
محمدمهدی
گرجیان
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم(ع)
سیدمحمود
موسوی
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم(ع)
صدیقه
شریعتیفر
دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشگاه باقرالعلوم (ع)
در طول تاریخ، تجسم اعمال مخالفان و موافقانی سرسخت داشته است. ملاصدرا براساس مبانی حکمت متعالیه - از جمله اصالت وجود، تشکیک وجود، تشخص وجود، حرکت جوهری نفس، فاعلیت نفس، تجرد خیال و خلق صور بدون مشارکت ماده – تجسم پذیری کردارها را تبیین نموده است. در مقابل، مرحوم مجلسی به شدت و با تعصب تمام نه تنها قائلان به تجسم اعمال را تکفیر نموده بلکه با ارائۀ ادله، آن را مستلزم محال می داند.
در این مقاله، به ارزیابی این دو نظر، نقاط مشترک و موارد قوت و ضعف آنها پرداخته می شود. نگارنده نظریۀ ملاصدرا را پذیرفتنی می یابد و درستی آن را با برهان اثبات می نماید.
تجسم اعمال,حکمت متعالیه,حرکت جوهری,جوهر,عرض,قوۀ خیال,صدرالمتألهین,علامه محمدباقر مجلسی
https://pwq.bou.ac.ir/article_18990.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_18990_7af91271baf3e55065e98408e87833f1.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
تابستان 94 - مسلسل 24
2016
02
20
مبانی رابطه نفس و بدن در اندیشه صدرالمتألهین
123
151
FA
محمد
میری
استادیار دائرة المعارف مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
m.miri57@ut.ac.ir
مسئله چگونگی ارتباط نفس مجرد و بدن جسمانی و همچنین مسئله یگانگی یا دوگانگی نفس و بدن از محوریترین پرسشهای مطرح در مبحث رابطه نفس و بدن است. تبیینی که هر فیلسوف از دو مسئله فوق ارائه میدهد مبتنی بر مبانیای است که آن فیلسوف در نظام فلسفی مورد پذیرش خود به آنها معتقد شده است.
نوشتار پیشرو به بررسی برخی از مهمترین مبانی حکمت متعالیه که نقش اساسی در شکلگیری نظریه صدرالمتألهین در باب رابطه نفس و بدن دارند پرداخته است؛ مباحثی همچون ترکیب اتحادی نفس و بدن، حرکت جوهری و تشکیکی بودن وجود واحد انسانی، تجرد مثالی نفس، و چندوجهی بودن نفس از جمله مبانی اثرگذاری است که پیشزمینه نظریه صدر المتألهین در باب رابطه نفس و بدن را باید در آنها جست.
صدر المتألهین,نفس,بدن,حرکت جوهری,تجرد مثالی
https://pwq.bou.ac.ir/article_18991.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_18991_40bc992d66dff6f88f4a657a4f754965.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
تابستان 94 - مسلسل 24
2016
02
20
بازنمایی علم غیب در نظام فلسفی حکمت مشاء
153
176
FA
محمدحسن
نادم
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب، مدیر گروه شیعه شناسی
علم غیب یکی از مسائل مهم کلامی است که از منظر فلسفی کمتر به آن پرداخته شده است. تبیین آن با رویکرد فلسفۀ مشاء، به عنوان زیرساخت دیگر مکاتب فلسفی، افق جدیدی فراروی پژوهشگران میگشاید. <br />این جستار بر آن است که نخست، اصول و مبانی فلسفی مشاء را بیان دارد تا روشن شود از چه منظری به موضوع نظر انداخته شده است و در وهلۀ دوم، با استناد به مؤلفههای نظام حکمت مشاء در آثار ابن سینا- که تحلیل علم غیب در فلسفۀ سینایی بر آن مبتنی است- از جمله: مسئلۀ نفس، عقل فعال، نفوس فلکی و قوای مدرکه، و همچنین با تکیه بر استدلال برهانی و عرفانی او، امکان تحصیل علم (معرفت) از عالمی ورای این عالَم مادی- که از آن به علم غیب، علم موهبتی یا لدنی یاد میشود- را به اثبات رساند. آنگاه، به اختصار به بررسی آن پرداخته می شود و نارسایی آن بیان می گردد.
ابنسینا,حکمت مشاء,علم غیب,نفس,عقل فعال,نفوس فلکی
https://pwq.bou.ac.ir/article_18992.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_18992_f688f3268a91c496d995e9bbcdd9eb94.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
تابستان 94 - مسلسل 24
2016
02
20
اعتدال در قلمرو نفس
177
199
FA
مرتضی
یوسفی راد
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
ایجاد اعتدال در قلمرو نفس از دغدغه های اساسی فلاسفۀ اسلامی می باشد. مسئله این است: بحث از اعتدال در قلمرو نفس آدمی از چه جایگاهی در دستگاه فلسفی و حکمت عملی فیلسوفان اسلامی برخوردار است و چه نقشی در زندگی فردی و مدنی و سیاسی ایفا می کند و مراد از آن چیست؟ و ادعا این است: که اعتدال وجود توازن و تعادل بر قوای نفس است که از طریق حاکمیت عقل و شرع بر دیگر قوای نفس حاصل می شود در عین حال که اعتدال شرط کمال نفس و پایۀ همه فضایل مدنی و سعادت نفسانی می باشد . اگرچه اعتدال نفس نزد فلاسفۀ اسلامی از طریق حکومت دادن عقل و خِرَدورزی حاصل است، پرورش و رشد و شکوفایی آن در جامعه حاصل و از طریق سیاست فاضله تحصیل میشود. از این طریق است که فرد انسانی هم مدنی و نوع گرا می شود و هم همراه با منافع خود به منافع دیگران می اندیشد، به طوری که تعارضها و تضادهای منافع او به همسویی و هماهنگی با منافع و مصالح همنوعان تبدیل می گردد.
اعتدال,نفس,فطرت,عقل,شریعت
https://pwq.bou.ac.ir/article_18993.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_18993_72eb987b1a79b839e17352044d466a72.pdf