دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
8
پاییز 95 - مسلسل 29
2017
01
20
بررسی برخی از ریشههای دینگریزی و ارائۀ راهکارهای جلوگیری از آنها
7
32
FA
محمود
پاکیزه
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)، قم
mahmood_pakizeh@yahoo.com
این پژوهش در پی آن است تا نگاهی ویژه به برخی ریشههای دینگریزی داشته باشد و آنگاه، پس از بیان هر عامل، راهکاری مناسب برای مقابله را تبیین یا بدان اشاره نماید.
نگارنده، نخست، به مفهومشناسی دین میپردازد و، سپس، نفوذ روشنفکری، نفوذ اندیشۀ خردورزی و علمگرایی صرف، القای معنویتهای دروغین، و ضعف نظام آموزشی را مهمترین عامل دینگریزی میشمارد و راهکار مقابله را، بهترتیب، تبیین دین واقعی و واقعیت دین و پاسخگویی به شبهات روشنفکری، تبیین درست رابطۀ عقل و وحی و نیز بیان صحیح نقش علم در پیام وحی، تبیین مبانی معنویت اصیل، و ارتقای شایستگیهای آموزشی در سه سطح فردی، سازمانی و راهبردی میداند.
دین,روشنفکری,عقلمحوری,علمگرایی,معنویت,شاخصسازی,نظام آموزشی
https://pwq.bou.ac.ir/article_22093.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_22093_c3ef8f39e928559685a788d74da54bc5.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
8
پاییز 95 - مسلسل 29
2017
01
20
سازگاری مجازات با کرامت بشر
33
62
FA
محمدحسین
طالبی
دانشیار فلسفه حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
«حق» مفهومی فلسفی است که از مقایسۀ صاحب حق و هدف مطلوب یا مقصد متناسب انتزاع میشود؛ این مفهوم به معنای شایستگی است. انسان دارای دو نوع کرامت تکوینی و اکتسابی است، زیرا دارای کمالات تکوینی و اکتسابی است؛ به ازای مقدار کرامتی که هر انسان دارد حقوقی برای او ثابت میشود؛ ارتکاب جرم سبب از دست دادن مقداری کرامت میشود. بنابراین، مجازات انسان مجرم حتی در شدیدترین درجه (مجازات مرگ) با کرامت موجود در او منافات ندارد. بر اساس معارف اسلامی، مسئولیت تشخیص جرم و تعیین مجازات متناسب با آن بر عهدۀ خدای متعال است.
حق,کرامت تکوینی,کرامت اکتسابی,جرم,مجازات
https://pwq.bou.ac.ir/article_22094.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_22094_31cce6dc3e202d4c0100e17101429e42.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
8
پاییز 95 - مسلسل 29
2017
01
20
بررسی تطبیقی آموزۀ نجات در ادیان الهی با تأکید بر مذهب تشیع
63
96
FA
مهدی
عزیزان
استادیار پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)، قم
azizan24@yahoo.com
حسن
سجادیپور
دانشجوی دکتری رشته تفسیری تطبیقی دانشگاه قم
نجاتبخشی ادیان اصطلاحی است غالباً ناظر به معنای رستگاری اخروی؛ سخن بر سر آن است که از نظر ادیان آسمانی چه کسانی میتوانند از آتش دوزخ رهیده، اجازۀ ورود به بهشت را کسب نمایند. آیا این ادیان تنها پیروان خود را اهل سعادت و بهشت میدانند یا برای پیروان دیگر ادیان نیز سهمی از بهشت قایلاند؟<br />از گذشتههای دور رویکرد پیروان هر یک از ادیان در این مسئله عموماً رویکردی منحصرگرایانه بوده است؛ ارباب ادیان، هر یک، تنها پیروان خود را شایستۀ نجات دانسته و برای دیگران سرانجامی دوزخی ترسیم نمودهاند.<br />این نوشتار، نخست، نجاتبخشی را از دریچۀ باور زرتشتیان، یهودیان، مسیحیان و مسلمانان بررسی نموده، سپس، به طور ویژه دیدگاه مکتب تشیع را در این باره به بحث گذاشته است. روش تحقیق در این نوشتار توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای و اسنادی است.
آموزة نجات,جاهل قاصر و مقصّر,یهود,زرتشت,مسیحیت,اسلام,مستضعفان
https://pwq.bou.ac.ir/article_22095.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_22095_6d5d371226349c82a2d74bc5aaa15656.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
8
پاییز 95 - مسلسل 29
2017
01
20
بررسی تطبیقی فلسفۀ فقه با دیگر فلسفههای مضاف همگن
97
124
FA
رمضان
علی تبار
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
r.alitabar@chmail.ir
مقاله حاضر سعی دارد، ضمن بیان چیستی و تعریف «فلسفۀ فقه»، به رابطۀ آن با دیگر فلسفههای مضافِ مرتبط و همگن نظیر فلسفۀ دین و فلسفۀ معرفت دینی بپردازد.
فلسفۀ فقه ـ بهعنوان یکی از فلسفههای مضاف ـ به مطالعۀ عقلانی و فلسفی دربارۀ دانش فقه میپردازد و از این منظر که دانش فقه یکی از ساحتها و رشتههای معرفت دینی است، فلسفۀ فقه ارتباط وثیقی با فلسفۀ معرفت دینی دارد و ذیل آن تعریف خواهد شد. توجه شود که، از طرفی، فلسفۀ معرفت دینی یکی از محورهای کلان در فلسفۀ دین قلمداد میشود و، از طرفی دیگر، نسبت و مناسبات فلسفۀ فقه با فلسفۀ دین نیز مشخص خواهد شد. ازاینرو، با نشاندادن نسبت و مناسبات فلسفۀ فقه با فلسفۀ دین و فلسفۀ معرفت دینی، رابطۀ فلسفۀ فقه با فلسفۀ مضاف به سایر معارف دینی و همچنین منزلت و جایگاه هر یک در این منظومه معلوم خواهد شد. برآیند نسبتسنجی دانشهای یادشده تعیینِ رابطههایی نظیر عام یا خاص بودن، زیربنا یا روبنا بودن، و تولیدی یا مصرفی بودن است. برخی از این دانشها، ضمن اینکه نسبت به «مضافالیه»ِ خود نقش اساسی و مبنایی دارند، نسبت به دیگر دانشهای همگن روبنا، مصرفکننده و تغذیهکنندهاند و برخی فلسفههای مضاف، به دلیل پیشینی و عامبودن، نسبت به دیگر فلسفههای مضاف نقش زیرساختی دارند. با تعیین نقش و جایگاه هر یک، میتوان دربارۀ انتظارات خود از این گونه دانشها داوری نمود. در غیر این صورت، فلسفههای مضاف، بهویژه فلسفههای یادشده، صرفاً یک امر انتزاعی و غیرکارآمد بوده، هیچگونه تحولی در مضافالیه خود ایجاد نخواهد کرد.
فلسفه,فلسفۀ مضاف,فلسفۀ دین,فلسفۀ معرفت دینی,فلسفۀ فقه,فلسفۀ حقوق
https://pwq.bou.ac.ir/article_22096.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_22096_adcfa82d079edf6b710398220730fa44.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
8
پاییز 95 - مسلسل 29
2017
01
20
سبکهای بیان استدلال در قرآن
125
148
FA
محمدرضا
محمدعلیزاده
عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
alizade@iki.ac.ir
بیشتر استدلالهای قرآن به صورت مضمر است. به همین دلیل، شناخت حدود و مقدمات و نوع آنها نیازمند تحلیل این استدلالها است. برای این کار، علاوه بر ضرورت آشنایی با صورتهای عقلی استدلال مانند صورتهای مختلف قیاسی، آشنایی با سبکهای بیانی استدلال در قرآن نیز ضروری است؛ آشنایی با سبکهای بیان استدلال در قرآن برای شناسایی مواضع استدلال و شناخت نوع استدلالهای مضمر در قرآن نقش اساسی دارد..
بررسی استدلال از نظر سبک بیان بحثی مربوط به صورت استدلال است؛ مقصود از بررسی سبک بیان استدلال بررسی صورت استدلال از نظر قالبهای لفظی برای بیان استدلال است. پس، همانگونه که بررسی صورت استدلال از نظر قالبهای معنوی و عقلی را بحثی صوری میدانیم، بررسی صورت استدلال از نظر قالبهای بیانی و لفظی را هم باید بحثی صوری بدانیم.
قرآن کریم بدین سبب که در بالاترین درجۀ بلاغت است، الگویی کامل و برتر برای استفاده از سبکهای مختلف بیانی برای دستیابی به اغراض گوناگون است و، از اینرو، میتواند بهترین منبع برای بازخوانی سبکهای مختلفی باشد که در مقام ارائۀ استدلال به کار گرفته میشوند. به همین دلیل، در پژوهش حاضر به بررسی سبکشناسی استدلال در قرآن کریم پرداختهایم تا با رایجترین اسلوبها برای ارائۀ استدلالها از جمله استدلالهای قرآنی آشنا شویم.
قرآن,سبک بیان,استدلال,استیناف بیانی,تعلیق حکم بر وصف,تشابه اطراف,استفهام
https://pwq.bou.ac.ir/article_22097.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_22097_38b2f5960b317c0831ab564ccfd77de7.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
8
پاییز 95 - مسلسل 29
2017
01
20
بررسی تطبیقی آزادی از دیدگاه شهید مطهری و ژان پل سارتر
149
178
FA
محسن
قمی
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم
میرزاعلی
کتابی
کارشناسی ارشد فلسفه دین دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم
آزادی از مهمترین ارزشهای انسانی است که همواره مورد بحث و مناقشۀ اندیشمندان بوده است. شهید مطهری از جمله مهمترین متفکّران مسلمان در دورۀ معاصر میباشد که اندیشۀ او نقش بسیاری در شکلگیری فرهنگ اسلامی معاصر داشته است. از سوی دیگر، ژان پل سارتر نیز از جمله متفکّران اگزیستانسیالیست معاصر میباشد که آثار او در زمینههای فکری بسیار اثرگذار بوده است. با توجّه به اینکه هر دو متفکّر علاقۀ زیادی به طرح و بررسی مسائل مربوط به وجود انسانی دارند، این پرسش مطرح میگردد که آنان چه دیدگاهی دربارۀ «آزادی» دارند؟ و در دیدگاه آنها چه وجوه اشتراک و وجوه اختلافی میتوان یافت؟ در این تحقیق، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و براساس متون وآثار شهید مطهری و سارتر، به مقایسه و تطبیق نظریات آن دو پرداخته شده است.<br />بر اساس یافتههای تحقیق، به نظر میرسد برخی وجوه اشتراک میان دیدگاه این دو متفکّر وجود دارد، مانند ارزشمند بودن آزادی و مسئولیتآوربودن آزادی. اما اختلاف مبنایی زیادی نیز میان آن دو وجود دارد. برای نمونه، به نظر ژان پل سارتر، آزادی تنها ارزش انسانی و کمال ذاتی انسان است که با وجود خداوند و وجود ارزشهای دیگر در تضاد است. چنین نگرشی به آزادی انسان را از حقیقت خویش و مبدأ و معاد جدا و او را، بدون اتکا به هیچ اصل و قانونی، همهکارۀ خود معرفی میکند. اما آزادی مطرح در کلام استاد مطهری فقط با نگاه به علت فاعلی و غایی انسان معنا مییابد. در دیدگاه وی، هر تعلقی ضد آزادی است، مگر تعلق و وابستگی به خداوند متعال، که تعلق به او عین آزادی است و جز با وابستگی و اعتقاد به خداوند آزادی حقیقی حاصل نمیشود. ایشان تمام هستی را در طول وجود خداوند میبیند و پایه و اساس ارزشهایی مانند آزادی و عدالت را خداشناسی میداند و انسانیت و ارزشهای او را بدون شناخت خداوند بی معنا و بیمفهوم میداند.
آزادی,اخلاق,خدا,انسان,اگزیستانسیالیسم,سارتر,شهید مطهری
https://pwq.bou.ac.ir/article_22098.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_22098_e716a268bfbb2241d9ac5165d8dc660c.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
8
پاییز 95 - مسلسل 29
2017
01
20
محاکمات میان صدرالمتألهین و آقاعلی حکیم در باب معاد جسمانی
179
198
FA
محمد مهدی
گرجیان
دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم(ع)
info@bou.ac .ir
معاد جسمانی از مهمترین مباحث اعتقادی و فلسفی است که ملاصدرا، ضمن توجه به ادلۀ نقلی، آن را مبرهن به ادلۀ عقلی نیز نمود و معتقد است معاد جسمانیِ او «طابق النعل بالنعل» همان معادی است که از جانب شرع انور بیان گردید و انکار آن را انکار ایمان و منکر او را کافر میانگارد.<br />در مقابل، حکیم مؤسس آقاعلی حکیم، در آثارش، مخالفت خویش را با معاد جسمانی صدرالمتألهین ابراز نموده، کوشید تا معاد جسمانی از منظر خویش را مطابق عقل و نقل معرفی کند. وی با تمسک بر روایتی از امام صادق(ع)، منقول از احتجاج طبرسی، ادلۀ عقلی خویش را بنا نهاد.<br />این نوشتار بر آن است که با بازخوانی معاد جسمانی از منظر آقاعلی حکیم، ادلۀ عقلی و نقلی او را مورد ارزیابی قرار دهد و به قضاوت بنشیند.
ودایع نفس,معاد جسمانی,سبیل الرشاد,ادلۀ عقلی معاد جسمانی,ادلۀ نقلی معاد جسمانی,مدرس زنوزی,صدرالمتألهین
https://pwq.bou.ac.ir/article_22099.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_22099_f320f3eb7099d4e9be9b66951bdf598d.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
8
پاییز 95 - مسلسل 29
2017
01
20
نقدی بر انگارۀ دلالت ادلۀ اثبات حرکت جوهری بر حرکت دائمی در تمام جواهر جسمانی
199
228
FA
سیدجابر
موسویراد
دانشآموخته حوزه علمیه قم و دکترای فلسفه دین دانشگاه تهران
ملاصدرا با اثبات حرکت جوهری در صدد اثبات سیلان و حرکت در ذات و جوهر تمام جواهر جسمانی برآمده است. وی بسیاری از مطالب فلسفی خود را بر مبنای این حرکت دائمی و پیوسته در جواهر جهان بنا میکند. اما به نظر میرسد که ادلة حرکت جوهری بر دو قسماند: دستة اول ادلهای هستند که وجود حرکت در تمام جواهر جسمانی را اثبات میکنند. در این مقال، به این ادله اشاره میشود و این ادله مورد نقد قرار میگیرند. دستۀ دوم ادلهای هستند که تنها اثبات میکنند که جوهر اشیاء ضمن حرکات عرضی با تبدلات نوعی تغییر میکنند. در این مقاله، برخی از این ادله نقد شده و برخی دیگر پذیرفته شده است و نتیجهگیری شده که حرکت جوهری تنها زمانی رخ میدهد که به دلیل عاملی خارجی تبدلی در نوع اشیاء به وجود میآید. لذا حرکت جوهری در تمام جواهر جسمانی به صورت پیوسته و دائم وجود ندارد. و نیز ضمن مباحث این مقاله واضح شده است که این نوع تبدلات نوعی اثباتکنندۀ حرکت جدیدی به نام حرکت جوهری نیست، بلکه تنها اثباتکنندۀ تفسیری جدید از حرکات است. پس، مطابق حرکت جوهری، تبدلات نوعی که با کون و فساد توجیه میشد باید با حرکت جوهری توجیه گردد.
حرکت جوهری,حرکت عرضی,ملاصدرا,کون و فساد,جواهر جسمانی
https://pwq.bou.ac.ir/article_22100.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_22100_152b46265fa2e806ab74ee6c2d6ce4df.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
8
پاییز 95 - مسلسل 29
2017
01
20
عشق به خدا در لایههای وجودی انسان؛ بازخوانی آیۀ میثاق
229
254
FA
حمید
نگارش
استادیار پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع) ـ قم
hamid_negaresh@yahoo.com
سریان عشق به خدا در لایههای وجودی انسان سخنی است که آیۀ میثاق بر آن گواهی میدهد. این آیه نه از باب تمثیل است و نه از اقرار عقل بر یگانگی خدا خبر میدهد و نه اخباری است از آنچه در عالم ارواح رخ داده است. بلکه بیان حال درونی انسان است که عقربۀ وجودیاش همواره رو به خدا دارد، هرچند زنگارهای طبیعت مانع از این سلوک معنوی و فطری باشند.
نوشتار پیش رو، پس از مفهومشناسی فطرت و میثاق، با بیان آرای همتراز و نقد و بررسی آنها، خواننده را با چهرۀ واقعی آیه از دیدگاه نویسنده مواجه میکند و حقیقت فوق را تقریر مینماید.
فطرت,آیۀ میثاق,اهل حدیث,علامه طباطبایی,ملکوت
https://pwq.bou.ac.ir/article_22101.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_22101_6dc60ab2ed0913da030e32f3f059788a.pdf