2024-03-28T16:08:06Z
https://pwq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1525
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1388
1
زمستان 88 - مسلسل 2
فطرت نمونی زبان دین و قرآن
رمضان
علی تبار فیروزجایی
در مقاله حاضر به بحث زبانشناسى دین و قرآن، که از مباحث مهم الهیات، فلسفه دین و کلام جدید مىباشد، پرداخته شد. ابتدا پس از مفهوم شناسی و بیان پیشینه مسأله زبان شناسی، دیدگاه های مختلف در زمینه زبان دین مورد نقد و بررسی قرار گرفت. تئوریهای زبان دین در دو دسته غیر شناختاری و شناختاری تقسیم شده است. تئوری های غیر شناختاری که خاستگاه غربی دارد مورد نقد و بررسی قرار گرفت سپس نظریه های شناختاری زبان دین طرح گشته و در ادامه دیدگاه صحیح و ادله آن بیان شد. نظریه مختار این است که زبان دین و قرآن همان زبان عرف عقلاست که با فطرت و سرشت انسانی سازگار و همخوان است و به این دلیل به زبان فطرت و هدایت تعبیر شده است. بنا بر این زبان دین، زبان فطرت است؛ بدین معنا که زبان و ساختار دین، سازگارى و تطابق آن با فطرت انسان است نه تحمیل بر آن. چرا که هدف اصلى و اساسى دین ، هدایت همه انسانها، در همه اعصار، در همه مکانها و در همه زمینهها مىباشد و این هدف، زمانى عملى و ممکن است که زبان آن نیز داراى ویژگىهاى فوق (فرازمانى، فرامکانى و...) باشد. یگانه زبانى که این ویژگىها را داراست، زبان فطرت مىباشد که فرهنگ عمومى و مشترک همه انسانها در همه زمانها و مکانها است و هر انسانى به آن آشنا و از آن بهرهمند است.
زبان دین
زبان شناسی
تئوری های زبان
زبان شناختاری
زبان فطرت و هدایت
2010
02
20
7
33
https://pwq.bou.ac.ir/article_10269_02298f34f9466b1417cc5a05a1601e96.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1388
1
زمستان 88 - مسلسل 2
جبر فلسفی از نگاه قاعده ضرورت سابق (نقد و بررسی قاعده «الشیئ ما لم یجب لم یوجد»)
غلامرضا
فیاضی
قاعدة «الشیء ما لم یجب لم یوجد» در کلام حکما مطرح و با دلایلی اثبات شده است. مفاد آن که به عنوان قاعدهای مسلم تلقی میشود، این است که با تمام شدن علت، وجود معلول پیش از تحققش ضرورت مییابد، این قضیه به جبر فلسفی معروف است. در مقابل، متکلمان اسلامی مطلقاً آن را نفی نموده، «اولویت» را جایگزین ضرورت میکنند. در این میان برخی از اصولیین شیعه با تفصیل بین فاعل مختار و موجب، قاعده را به فاعل موجَب اختصاص میدهند. دیدگاه برگزیده این مقاله تفصیل مورد نظر اصولیین است. در این مقاله ضمن اثبات این نظریه، دلایل حکما و اشکالات متکلمان مطرح و تحلیل میشود.
جبر
اختیار
ضرورت علی ـ معلولی
ضرورت سابق
ضرورت لاحق
فاعل مختار
فاعل موجَب
2010
02
20
35
68
https://pwq.bou.ac.ir/article_10270_7240abf21dff9db587dfd709b6fc5ea6.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1388
1
زمستان 88 - مسلسل 2
معقولات ثانی منطقی و مفاهیم محض فاهمه کانتی
یارعلی
کرد فیروزجائی
یکی از مباحث مهم در فلسفه و منطق، انواع مفاهیم است. در منطق سنتی و فلسفه اسلامی، مفاهیم به سه دسته ماهوی، معقولات ثانی منطقی و معقولات ثانی فلسفی تقسیم شدهاند. در مقاله حاضر، ابتدا دیدگاههای فیلسوفان مسلمان درباره معقولات ثانی منطقی بررسی شده است. در فلسفه مغربزمین نیز کانت از مفاهیم محض فاهمه یا مقولات سخن گفته است که با معقولات ثانی منطقی و فلسفی قابل مقایسه است. از این رو پس از گزارش چگونگی طرح مفاهیم محض فاهمه در فلسفه کانت و بررسی احکام آن، دیدگاه کانت درباره این مفاهیم با دیدگاههای منطقدانان سنتی درباره معقولات ثانی منطقی بررسی تطبیقی میشود.
معقولات اولی
معقولات ثانی منطقی
مفاهیم محض فاهمه
منطق سنتی
منطق استعلایی
کانت
2010
02
20
69
90
https://pwq.bou.ac.ir/article_10271_5e4efca93163842d4975d6a1226eb5d8.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1388
1
زمستان 88 - مسلسل 2
معجزه و قانون علیت
رحیم
لطیفی
علی
پریمی
پدیدة معجزه در طول تاریخ ادیان، از زوایای گوناگونی، اندیشة دانشوران را به خود مشغول داشته است، در این میان نگاه هستی شناسانة فلاسفه به معجزه درخور اهمیت است.
این که هر معلولی علتی مسانخ با خود را میخواهد، یک قانون عقلی فلسفی است، از طرف دیگر، «خارقالعاده» بودن که جنس و مقوم معجزه است، در ظاهر معلول بدون علت مسانخ را به نمایش میگذارد.
حال پرسش این است که آیا معجزه معلول بدون علت است؟ تا پدیدة خرد ستیز باشد؛ یا علت دارد ولی از سنخ علتهای طبیعی و مشهود و معروف بشر نیست؛ یا اصولاً نفس انبیاء به عنوان یک علت در صدور معجزات دخالت دارد.
این نوشتار با تحلیل گونههای علت، معجزه را مستند به علل طبیعی غیر معروف و علل غیرطبیعی دانسته و دخالت نفس انبیاء در صدور معجزات را مستند ساخته است.
اعجاز
معجزه
علت
علیّت
علت طبیعی
علت ورای طبیعی
قانون عقلی و نظام اسباب
2010
02
20
91
118
https://pwq.bou.ac.ir/article_10272_7d99b262a50f26b3c49cc690cef680f2.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1388
1
زمستان 88 - مسلسل 2
بازتاب هستیشناسی معنا در معرفت دینی
احمد
واعظی
از نیمه قرن بیستم به بعد، زبان و معنا (meaning) سهم قابل توجهی از تأملات نظری را به خود اختصاص دادهاند که هستیشناسی معنا، بخشی از این تأملات مربوط به معناست. نگارنده در این مقاله نشان خواهد داد هستیشناسی معنا به عنوان بخشی از مباحث سمانتیک، نشانهشناسی و نظریهپردازی تفسیری، دغدغهای صرفاً نظری و فلسفی نیست؛ بلکه در نحوه مواجهة ما با زبان و متن تأثیر عملی دارد و مستبطن توصیهها و راهبردهای تفسیری است. دیدگاه شالودهشکنان درباره ماهیت معنا و نیز تحلیل فردیناند سوسور از چیستی و خاستگاه معنا به همراه آرای کسانی که به لحاظ هستیشناختی قیام وجودی معنا را به متن میدانند یا اساساً متن را فاقد معنای متعیّن دانسته، از تکثر ثبوتی معنا دفاع میکنند محور نقد و بررسیهای این مقاله است که پیآمدهای آنها در حوزة معرفت دینی و تفسیر متون وحیانی به بحث گذاشته میشود.
هستیشناسی معنا
شالودهشکنی
ژاک دریدا
فردیناندسوسور
خاستگاه معنا
معرفت دینی
2010
02
20
119
144
https://pwq.bou.ac.ir/article_10273_d8451e1be12d7f01776d38d68404076f.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1388
1
زمستان 88 - مسلسل 2
سیر تطوّر تبیین فلسفی وحی از فارابی تا ملاصدرا
زهرا
یوسفی روشناوند
وحی که یکی از مهمترین آموزههای دینی است از سوی فلاسفه همچون دیگر اندیشمندان مورد توجه قرار گرفته است. در فلسفه اسلامی، فرشته وحی، مخزن علوم و مفیض آنها و گیرنده وحی نیز قوه عاقله نبی است که وی به علت استعداد ذاتی و تکامل وجودی به مرتبهای میرسد که میتواند به عقل فعال متصل گردد و معارف را از وی دریافت نماید.
مهمترین مبحث در زمینه وحی نزد فلاسفه اسلامی، نحوه رؤیت فرشته وحی است. در نظام مشائی، عقل فعال همان فرشته وحی و رؤیت او نیز محاکات متخیله نبی از حقیقت وجود وی بود؛ ولی در مکتب اشراقی و حکمت متعالیه با کشف عالم مثال منفصل یا به تعبیر شیخ اشراق «مثل معلّقه» تبیین فلسفی وحی به نقطه عطف خود رسید. در این مکتب، فرشته وحی عظیمترین انوار قاهره عرضیه و رب النوع آدمی بود که نفس پاک نبی پس از رفع شواغل و حجب برزخی و جسمانی با اتصال به فرشته وحی، معارف را از وی دریافت میکند. حقیقت فرشته وحی دارای مظاهری در عالم مثال است که با ظهور در این مظاهر، امکان رؤیت آن برای نفس نبی حاصل میشود. فرشته وحی از حقیقت عقلی و نوری خود تنزل مینماید و در مظهری از مظاهر عالم مثال جلوهگر میشود تا نبی به رؤیت آن نائل آید.
عقل فعال
عقل
وحی
نبی
خیال منفصل
2010
02
20
145
173
https://pwq.bou.ac.ir/article_10274_6baada1c0ddd32d6c4c94783b6c3a948.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1388
1
زمستان 88 - مسلسل 2
نقد و بررسی دلایل مشائیان بر ابطال تناسخ
محمدتقی
یوسفی
تناسخ آموزهای است که از دیرباز، فکر اندیشمندان را به خود معطوف داشته است؛ بحثی که هم در فلسفه نفس، بازتابهای درخور توجهی دارد و هم در دیگر مباحث فلسفی. علاوه بر اینکه نمیتوان از بازتابهای کلامی آن نیز غافل شد؛ از اینرو اندیشمندان مسلمان به فراخور توان فکری خویش به بررسی آن پرداخته و عمدتاً به امتناع عقلی آن گرایش نشان دادهاند. فیلسوفان مشائی نیز بر امتناع عقلی تناسخ تأکید کردهاند و گاه تقریرهای جدیدی از دلایل گذشتگان ارائه نموده و گاه به دلایل جدیدی دست یافتهاند. در این مقاله، تلاش شده تا دیدگاه مشائیان دربارة تناسخ ارائه شود. ابتدا نگاهی به تاریخچه آموزه تناسخ، گرایشهای گوناگون در اینباره، اصطلاحات تناسخ و انواع آن میشود و در نهایت مبانی انکار تناسخ طرح میگردد. بررسی دلایل ایشان، تعیین مقدار دلالت آنها و نقد و بررسی هر یک از آنها محور بحثهای بعدی است.
: تناسخ
تناسخ ملکی
تناسخ ملکوتی
تناسخ صعودی
تناسخ متشابه
تناسخ نزولی
نسخ
مسخ
فسخ
رسخ
2010
02
20
175
202
https://pwq.bou.ac.ir/article_10275_3cd7a3ee4de4bb6dd5b5d6dab7050d2c.pdf