2024-03-29T08:15:16Z
https://pwq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=3310
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1395
7
زمستان 94 - مسلسل 26
وحدت یا دوگانگی علم و ایمان در حکمت متعالیه
عبدالله
ابراهیمزاده آملی
بدون تردید، ایمان یکی از مهم ترین و سرنوشت سازترین مقوله های مرتبط با انسان است، چراکه انسان ها دغدغه ای مهم تر و دیرپاتر از نیل به سعادت و رستگاری و نیک فرجامی ندارند و ایمان سنگ بنای سعادتمندی و رستگاری انسان است. نخستین مسئله - و شاید مهم ترین مسئله - دربارۀ ایمان چیستیِ معنا و مفهوم آن است.
این مقاله درصدد تبیین معنا و مفهوم ایمان در حکمت متعالیه است. بررسی دقیق آثار فلسفی و کلامی ملاصدرا و شاگردان مکتب صدرایی نشان می دهد که ایمان از نظر آنها، بهویژه از نظر صدرالمتألّهین، برابر با علم – به معنای تصدیق منطقی یا یقین علمی و جزمی – است و چیزی غیر از آن نیست. ولی تحقیق و بررسی متون و منابع دینی و دیدگاه سایر حکما و متکلمان اسلامی دربارۀ مقولۀ ایمان ومسائل مرتبط با آن خلاف نظر آنها را به اثبات میرساند و ایمان را جدای از علم و چیزی فراتر از آن نشان می دهد. این مقاله، ضمن ارائۀ معنا و مفهوم درست ایمان، درصدد کشف نظر حکمت متعالیه دربارۀ ایمان به معنای اشاره شده و نقد و بررسی آن است. بدین منظور، نخست، جایگاه فلسفیِ بحث از ایمان و پس از آن، معنای لغوی واژۀ ایمان تبیین میشود و سپس، با استفاده از عبارات مکتوب بجامانده از بنیانگذار حکمت متعالیه و برخی از شاگردان بی واسطه و باواسطۀ او، دیدگاه آنان دربارة مفهوم و ماهیت ایمان استخراج و ارائه می شود و پس از آن، نقطه-نظرات آنان بررسی و در ادامه، یافتۀ نگارنده در این باره با استناد به دلایل عقلی و نقلی بیان می گردد. بنابراین، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است: ماهیت ایمان در دیدگاه حکمت متعالیه چیست؟
ایمان
تصدیق
علم
یقین
حکمت متعالیه
2016
05
05
7
32
https://pwq.bou.ac.ir/article_19812_dc910360cb130489aeba9c9f135e4bdc.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1395
7
زمستان 94 - مسلسل 26
تبیین وجود رابط در حکمت متعالیه
محمد
فولادیوندا
مریم
حسنپور
وجود رابط در کلمات فلاسفه سه اصطلاح دارد: اصطلاح اوّل وجود رابط در قضایاست، که در مقابل وجود محمولی قرار دارد و از سنخ مفاهیم حرفی در مقابل مفاهیم اسمی است. مفاهیم اسمی مفاهیمیاند که به تنهایی و بدون احتیاج به مفاهیم خارج از ذات خویش تصوّر شدنیاند و مفاهیم حرفی مفاهیمیاند که به تنهایی تصوّرشدنی نیستند. اصطلاح دوّم عبارت از وجود فینفسه لغیره است که حیثیّت «فینفسه»ی آن بعینه همان حیثیّت «لغیره»ی آن میباشد. اصطلاح سوّم وجود رابط در مقابل وجود مستقل در مباحث علّت و معلول است. اصطلاح سوّم جزء ابتکارات صدرالمتألهین است. مطابق اندیشه ایشان، وجود ممکنات عین فقر و ارتباط به علّتاند و از سنخ وجود رابط قلمداد میشوند. در مقابل، غالب فلاسفه وجود ممکنات را مرتبط با علّت دانسته، آنها را از سنخ وجود رابطی میدانند. نوشتار حاضر به تبیین اصطلاحات سهگانه فوق بهویژه تبیین وجود رابط در حکمت متعالیه میپردازد.
وجود رابط
وجود رابطی
وجود مستقل
وجود محمولی
صدرالمتألهین
2016
05
05
33
58
https://pwq.bou.ac.ir/article_19813_ef91daae6c003cbb1710527b9261cac0.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1395
7
زمستان 94 - مسلسل 26
مبانی کلامی جهانی شدن در قرآن کریم از نظرگاه فقه سیاسی شیعه
علی
کارشناس
پژوهش پیشِ رو در پی پاسخ به این پرسش است: مبانی کلامی جهانیشدن در قرآن چیست؟ این نظام در مقایسه با جهانیشدن غربی از چه رکنها، ویژگیها و برتریهایی برخوردار است و، از این میان، کدامیک مستحق جهانی شدن است؟ روش این پژوهش تحلیلی- عقلی است. این پژوهش پس از بیان مبانی کلامی جهانی شدن در اسلام و غرب به بیان وجوه قوت و برتری مبانی کلامی جهانی شدن در اسلام می پردازد. بر اساس این پژوهش، قرآن کریم کتاب وحی الهی است که برای هدایت انسان در عرصه نظر و عمل در همه عصرها نازل شده است و سرانجام در عصر مهدویت این نظام الهی به شکوفایی نهایی خویش نایل خواهد شد.
قرآن
جهانیشدن
کرامت انسانی
جهانیسازی
عقلانیت
2016
05
05
59
78
https://pwq.bou.ac.ir/article_19816_35ed6bfc247212a03022b6b633184d25.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1395
7
زمستان 94 - مسلسل 26
واکاوی ادله متکلمان مسلمان در اثبات زمان موهوم
علیرضا
کهنسال
معصومه
عارفی
مسئله حدوث و قدم عالم همواره منشأ منازعات بسیاری بین متکلمان و فلاسفه اسلامی بوده است؛ در این میان، فلاسفه اسلامی متقدم رأی به قدم عالم دادهاند. ولی از آنجا که متکلمان با قدم عالم مخالف بودند و نیز بر اساس مبانی خود به حدوث زمانی آن معتقد بودند، برخی از آنان در تبیین حدوث زمانی زمانی را فرض کردند که ویژگیهای زمان واقعی را نداشته باشد و آن را زمان موهوم نامیدند. تکیهگاه اصلی استدلال متکلمان بر انتزاع این زمان از بقای الهی و استمرار وجود او است، اگرچه آنان به انتزاع حرکت توسطی از قطعی نیز استدلال کردهاند. مخالفان نیز بقای الهی را ورای زمان دانستهاند و انتزاع موجود بیقرار از مبدأ برقرار را محال دانستهاند. این مقاله به بررسی استدلال متکلمان در انتزاع این زمان از صفت بقای الهی، تبیینهای مرتبط با آن و نقدهای مخالفان میپردازد. فرضیه زمان موهوم، در صورت اثبات، آثار فراوانی در مباحث حرکت و حدوث و قدم و زمان خواهد داشت. همچنین، در این پژوهش از روش عقلی- تحلیلی در بررسی آرا استفاده شده است.
دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی
2016
05
05
79
104
https://pwq.bou.ac.ir/article_19818_eb0128d63fbbdf17d60ee1a8dbf960dd.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1395
7
زمستان 94 - مسلسل 26
اعم بودن علیّت حد وسط در برهان لمّ از خارجی و تحلیلی و پیامد آن
حسن
معلمی
محمدعلی
نوری
آنچه از معنای علیّت مرتکز در ذهن است، علیّت خارجی است و، به دنبال آن، معمولاً شناخت از علیّتِ حد وسط در برهان لمّ به گونۀ علیت خارجی است. از اینرو، برخی همچون علامه طباطبایی بر این باورند که در فلسفه اولی به دلیل اینکه موضوع آن «موجود بما هو موجود» است و، بنابراین، چیزی بیرون از این موضوع نیست تا علت آن باشد، برهان لمّ که حد وسط در آن علت خارجی نتیجه است راه ندارد. این نوشتار بر آن است که در نقد این دیدگاه، افزون بر اشاره به پاسخهای دیگر، بر این پاسخ تمرکز کند که علیّت، اعم از خارجی و تحلیلی است تکیه کلام بر سخنان برخی اندیشمندان است که ماهیت علیّت تحلیلی را آشکار کرده، نشان میدهد که علیّت حد وسط در برهان لمّ میتواند به گونه تحلیلی باشد و براهین لمِّ به کاررفته در فلسفه اولی اینگونه اند.
برهان لمّ
علیّت خارجی
علیّت تحلیلی
مفهوم
معنا
مصداق
2016
05
05
105
126
https://pwq.bou.ac.ir/article_19821_fdd62d9556ebc36a8fb306cdb88c05c6.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1395
7
زمستان 94 - مسلسل 26
ادراکات فطری در منظومه معرفتی ملاصدرا
محمدتقی
یوسفی
مرضیه
عظام نژاد
با نظر به اینکه اساس زندگی انسان مبتنی بر معلومات و معارف او است، توجه به اینکه نظام معرفتی وی بر چه اصولی استوار است و تا چه حد میتوان بر استحکام و اتقان آنها اعتماد کرد ضروری است. هرچند مباحث معرفتشناسی در آثار ملاصدرا به طور پراکنده بیان شده است، ولی ایشان این مباحث را، بر اساس مبانی فلسفی خویش، با ظرافت و استحکام بالایی مطرح کرده است که خود گویای ژرفنگری و توجه وی به مباحث معرفتشناسی است. یکی از بنیادیترین مباحث معرفتشناسی مسئله ادراکات فطری یا همان شالوده و بنیانِ یقینیِ معارف بشری است که اعتقاد و اعتماد به این شالوده معیارِ ارزشمندی و اعتبار ادراکات بشر است. غرض از طرح این بحث این است که با بررسی مبانی معرفتی ملاصدرا، دقت و توجه او را در بیان مبناگروی خود و ذکر مصادیق و کارکردهای آن جویا شویم.
ادراکات فطری
ملاصدرا
علم حصولی
علم حضوری
بدیهی
اوّلی
2016
05
05
127
161
https://pwq.bou.ac.ir/article_19822_59fe99169840f5dd400aab8b3f4526ce.pdf