2024-03-28T21:08:11Z
https://pwq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4414
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1396
9
تابستان 96 - مسلسل 32
نقش ایمان در معنابخشی به زندگی از منظر اسلام
احمد
محمدی احمدآبادی
زندگی موضوعی است که از جهات مختلف مورد تأمل و قابل بحث است. پرسش از «چیستی معنای زندگی» پرسشی است که در عمق وجود انسان و برای همۀ افراد مطرح است. ازاینرو، همواره انسان در جستجوی پاسخی قانعکننده به آن بوده است، تا بتواند با تکیه بر آن به آرامش روحی دست یابد و به زندگی امیدوار باشد. ویژگیهای زندگی انسانی، از قبیل علم و آگاهی، قدرتِ پیشبینی، و قدرت اراده و اختیار، مجموعه اموری است که زندگی آدمی را از زندگی سایر موجودات ممتاز میکند. بر همین اساس، شاکلۀ زندگی انسان ناشی و متأثر از ویژگیهای مذکور است. آنچه از معنا و هدف، بهعنوان حاصل زندگی، اعم از معناداری و پوچی، برای انسانها در پی میآید برخاسته از ویژگیهای روحی، روانی انسانها است. در این مقاله بر آنیم با تبیین چیستی زندگی انسانی و معنایِ معناداری زندگی، به نقش ایمان و خداباوری در معنادار شدن زندگی بپردازیم و، در حقیقت، به این سؤال پاسخ دهیم که چرا اگر خدا یا ایمان به خدا وجود نمیداشت، منطقاً زندگی بیمعنا و پوچ میشد.
زندگی
انسان
ایمان
معناداری
2017
12
22
7
38
https://pwq.bou.ac.ir/article_65002_46c17cdb4e57c854c333648c8ff655dd.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1396
9
تابستان 96 - مسلسل 32
نقش معرفتشناسی ذهن در مطابقت حکایی صور ذهنی
حسن
معلمی
عبدالحسین
رحیمی ترکی
تنها علم حصولی است که محور بحث مطابقت حکایی و فراحکایی قرار میگیرد. «ذهن»، بهعنوان ساحت حکایی و شأنی از شئون نفس، در جدول وجودی خود ویژگی حاکیّ بالذات بودن صور تصوری جزئی و کلی، و صور قضیهای و تصدیقی را ارائه میدهد و بستری فراهم میکند که عقل به یاری آن، به اینگونه ویژگی صور بار مییابد و ازآنجاکه حکایت این صور بالذات است، نتیجه میگیرد که براساس اصل تضایف، بایستی حاکیّ و محکیّ نیز در ظرف حکایت تحقق داشته باشند، چراکه حاکیّ همین صوری میباشند که چیزی را ارائه میدهند و محکیّ هم همان چیزی است که با واسطۀ این صور ارائه میشود. بر این اساس، این مفاهیم نیز، صرف نظر از واقع نفسالامریِ خود، با چیزی که ارائه داده و مینمایانند مطابقت حکایی دارند و چنین مطابقتی در ذهن ارائه شده و نمایش داده میشود و عقل آن را یافته و به صحت آن حکم میکند.
ذهن
صور ذهنی
مطابقت حکایی
معقولات اولی
معقولات ثانیۀ منطقی
معقولات ثانیۀ فلسفی
2017
12
22
39
60
https://pwq.bou.ac.ir/article_65003_9db68bfd070bd4a8651a10d795c75ae9.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1396
9
تابستان 96 - مسلسل 32
بازخوانی نگاه صدرایی به سرشت علم و اقسام آن
محمدجواد
پاشایی
کشف قناع از چیستی علم و اقسام آن و حل مسئلۀ «مطابقت» از دلمشغولیهایی است که پیشینۀ آن به ابتدای فلسفه و آغاز شکلگیری عالمان فلسفه بازمیگردد. تبیین حقیقت علم، اقسامِ حصولی و حضوری آن، نسبیت تقسیم علم، امکان و نیز چگونگی بازگشت اقسام علم به یکدیگر از اهمّ مسائلی است که نگارنده آنها را در این نوشتار پژوهیده است. همچنین، بازگشت علم حصولی به حضوری و ارائۀ خوانشهای مختلف آن و، در نهایت، بیان خوانش برگزیده از فرازهای مهمترِ این پژوهش بهشمارمیرود. گفتنی است که بازخوانی عناوین پیشگفته با تأکید بر آرای حکمت متعالیه، به سبب اعتلای علمی آن مکتب، انگیزۀ اصلی راقم در این نگارش است.
علم
حکمت متعالیه
علم حصولی
علم حضوری
2017
12
22
61
86
https://pwq.bou.ac.ir/article_65004_4218381e3679996af6f6718a56ef98da.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1396
9
تابستان 96 - مسلسل 32
تأثیر خیال در مکاشفات صوری از دیدگاه صدرالمتألهین
مصطفی
محبی
محمد ابراهیم
نتاج
نقش قوۀ متخیله ـ که فلاسفه ازآن به خیال تعبیر میکنند ـ همواره در مباحث هستیشناسی و معرفتشناسی عرفان مورد توجه اهل نظر در علوم فلسفی و شهودی بوده است. در این میان، خیال نقش اساسی را در تحقق و تبیین بخش عظیمی از مکاشفات پیش روی عارف ایفا میکند. ملاصدرا در تبیین و چگونگی مسئلۀ فوق، خیال را به دو نوع متصل و منفصل تقسیم میکند. از نگاه وی، خیال متصل یکی از قوای باطنی انسان و نگهدارندۀ صور خیالی است و خیال منفصل عالمی مستقل است که حد فاصل میان عالم عقل و عالم حس قرار گرفته است. نفس عارف با سلوک باطنی خود با وساطت خیال متصل با خیال منفصل ارتباط برقرار کرده، صور مثالی را که به خیال متصل تنزل نموده است در خواب و بیداری مکاشفه میکند. ثمرۀ این مکاشفه اتحاد نفس با مشهود خود و علم حضوری به آن است. ملاصدرا کرامات اولیا را نیز براساس خلاقیت خیال و مسئلۀ وحی را براساس قدرت خیال تبیین میکند و آن را ترکیبی از انواع مکاشفات (صوری ومعنوی) میداند.
ملاصدرا
ادراک خیالی
خیال متصل
خیال منفصل
صور مثالی
مکاشفۀ صوری
مکاشفۀ معنوی
2017
12
22
87
116
https://pwq.bou.ac.ir/article_65005_66060710365454c3b1ec38190a69fc27.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1396
9
تابستان 96 - مسلسل 32
بررسی و نقد قوۀ وهم و ادراکات آن در حکمت صدرائی
محمود
صیدی
ابراهیم
نوری
از دیدگاه ملاصدرا، وهمْ مدرک معانی جزئی است و قوهای مستقل نبوده بلکه عقل متنزل یا خیال متصاعد میباشد. وی بحثی مستقل در مورد چگونگی حصول ادراکات وهمی ننموده است ولی نگارندگان چگونگی وصول نفس به اینگونه ادراکات را از جهت ادراکات خیالی و عقلی و اتحاد عالم با معلوم در هر مرتبهای تحلیل و بررسی میکنند. مبانی صدرا در اثبات حدوث جسمانی قوۀ واهمه، اصالت وجود، ترکیب اتحادی ماده و صورت، و حرکت جوهری است. قضایاى وهمی چند دستهاند: جاری نمودن حکم معقول بر محسوس، مخالفت وهم با عقل در نتیجۀ قیاس، آرزوهاى دائم و مخوفات وهم. تأثیر وهمیات نیز سه مورد کلی است: قوّت متعارف نفوس، شرافت یا خباثت آنها
نفس
قوّه وهم
خیال
معانی
ملاصدرا
2017
12
22
117
142
https://pwq.bou.ac.ir/article_65006_0df0a39de1082fe6e88ed065ef19ae55.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1396
9
تابستان 96 - مسلسل 32
بررسی دیدگاه استیس دربارۀ وحدت وجود در عرفان اسلامی
محمد
فنایی اشکوری
رقیه
خسروشاهی
در این مقاله برآنیم به بررسی نظریۀ «وحدت وجود» از دیدگاه استیس و عرفای اسلامی بپردازیم. نخست نظر عرفای اسلامی را دربارۀ وحدت وجود بیان کرده و، سپس، نظر استیس را در این باره آورده و، در پایان، به مقایسۀ بررسی و نقد سخنان ایشان پرداختهایم. عرفای اسلامی ـ برخلاف بیان استیس، که آنها را دوگانهانگار همراه با گرایشهای یگانهانگاری و کموبیش وحدت وجودی میداند ـ بهیقین، قایل به وحدت وجودند. و این همان است که استیس در شطحیۀ وحدت وجود بیان میکند؛ «یکسانی در عین نایکسانی خدا و جهان» در بیان استیس همان «وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت» عرفای اسلامی است. تفاوت این نظرگاهها تنها در نحوۀ بیان و عمق درک مطلب و، در نتیجه، چگونگی توجیه وحدت و کثرت میباشد که استیس، به سبب عدم درک عمیق این مطلب، آن را حکمی متناقضنما و، البته، قابل توجیه میشمارد. وی حوزۀ عرفان را بیرون از حوزه منطق و، لذا، فراذهنی و فراعقلی معرفی میکند، در حالی که عرفای اسلامی نه تنها «وحدت وجود» را خارج از حیطه منطق و برهان ندانستهاند بلکه با جرئت تمام آن را برهانی و قابل توجیه میدانند
وحدت وجود
عرفان اسلامی
یکسانی در نایکسانی
شطحیه
متناقضنما
منطقناپذیر
استیس
ابنعربی
2017
12
22
118
143
https://pwq.bou.ac.ir/article_65007_087258f98e82316d908f5b9d87992bc5.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1396
9
تابستان 96 - مسلسل 32
پارادایم یا مبنا؛ امکان، گونهها و نقش آن در معرفت
محمد
حسینزاده یزدی
از پایهایترین و مهمترین مسائل روششناسی که پیوند تنگاتنگی با معرفتشناسی دارد این مسئله است که پارادایمها، به معنای مبانی، چه نقشی در معرفت و دستیابی به واقعیت دارند؟ آیا مبنایی بر دیگر مبانی یا پارادایمها برتری دارد و میتوان بر پایة این برتری آن را بر دیگر پارادایمها ترجیح داد؟
بدینسان، در این پژوهش، با تأکید بر نادرستی آموزة چهارچوب و نامعقول بودن آن، تمایز میان چهارچوب ذهنی و مبنا و نیز ویژگیهایشان را وامیکاویم و امکان پذیرش پارادایمها به معنای مبانی را بررسی میکنیم و به پژوهش در این مسئله میپردازیم که پارادایمها، به معنای مبانی، چه نقشی در معرفت و دستیابی به واقعیت دارند. در پایان، گونههای پارادایم (مبنا) را بررسی میکنیم. مهمترین دستاورد این اندیشهورزی این است که از هر مبنایی ویژه، دیدگاهی متناسب با آن برمیخیزد. مبانی، بهویژه مبانی معرفتشناختی، نقشی ژرف در نظریههای ما دارند. آیا پیامد این تکثر، شکاکیت در روششناسی علوم است؟ در این وضعیت، کدام شیوة پژوهش را برگزینیم؟ پایانبخش این نوشتار کاوش و تلاش برای یافتن راهحل این مسئلة دشوار است.
پارادایم
واقعگروی
معرفت
مبانی معرفتشناختی
واقعیت
مبانی روششناختی
2017
12
22
144
169
https://pwq.bou.ac.ir/article_65008_81a370a36578c1f2c898df5b87929941.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1396
9
تابستان 96 - مسلسل 32
متکلمان اشعری و علم منطق
ابراهیم
نوئی
منطقدانان علم منطق را معیار درستی اندیشه میدانند. متکلمان مواضع مختلفی نسبت به این ادعا اتخاذ کردهاند، تا آنجا که حتی گاهی رهبران یک جریان و مذهب فکریِ پرحضوری مانند اشاعره در برابر آن ادعا به رویارویی با یکدیگر نیز برخاستهاند. کاوش آثار این متکلمان بدان میانجامد که آنها نسبت به علم منطق یکسان سخن نگفتهاند. نتیجۀ تحقیق حاضر آن است که متکلمان اشعری در مواجهه با علم منطق سه دوره را تشکیل دادهاند: قبل از سده پنجم هجری، مخالفت فراوانی از سوی این متکلمان نسبت به منطق ابراز میگردید. با ظهور نوشتههای غزالی، منطق به فراز میرسد. بعد از او، اشاعره سه طیف را تشکیل دادهاند: بسیاری چون فخرالدین رازی، شمسالدین محمد سمرقندی، تفتازانی و شریف جرجانی از باب موافقت وارد شدند، شماری با شدت از تحریم اشتغال به منطق سخن گفتهاند و کسانی چون تقیالدین سبکی کوشیدند به نحوی بین رویکرد موافقان و فتاوای تحریمی وفاقی برقرار کنند.
اشاعره
منطق
غزالی
فخرالدین رازی
سیوطی
سُبکی
2017
12
22
170
205
https://pwq.bou.ac.ir/article_65009_0f674dde03e35b61114f6b6064b84194.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1396
9
تابستان 96 - مسلسل 32
بررسی انتقادی معنای زندگی از منظر اگزیستانسیالیسم الهی
سیدمحمود
موسوی
میثم
شادپور
مسئلۀ معنای زندگی از اساسیترین پرسشهای انسان معاصر غربی است که مورد توجه اگزیستانسیالیستهای الهی نیز قرار گرفته است. در این نوشتار، راهکار اگزیستانسیالیسم الهی مورد بررسی قرار میگیرد. آنچه که با استفاده از روش تحلیلی و توصیفی به دست آمد این است که اگزیستانسیالیستهای الهی میکوشند، با بازنگری در تلقی سنتی از خدا، خداوند را بهمثابه امر مطلق و مقدس و متعالی درنظربگیرند و روزنهای نوین به سوی او بگشایند، تا بدین ترتیب، معنای زندگی را در برقراری نسبت با او قرار بدهند. البته، این موضع فلسفی قطعاً برای بسیاری از دینداران که وجود خداوند را استدلالپذیر و مبرهن نیز میدانند حداقلی و غیرقابلقبول است.
معنای زندگی
اگزیستانسیالیسم الهی
هستی
امر قدسی
فرد انسانی
2017
12
22
206
233
https://pwq.bou.ac.ir/article_65010_08a2852527c4ac607c329bafbb4d9041.pdf