مجرد و مادی: انحصار یا اشتراک صفات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم

2 استادیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

3 استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)

10.22081/pwq.2022.73206

چکیده

تقسیم‌ موجودات به واسطه صفات ذاتی و ویژگی‌های هر یک از آنها از اولین اقدامات فیلسوف با نگاه هستی‌شناختی است. برخی از صفات ذاتی یک نوع، موجب تمایز بین افراد آن نوع با افراد انواع دیگر می‌شود که لازمه آن، انحصار صفات ذکرشده در یک نوع است؛ همچنین گاهی برخی ویژگی‌های یک نوع مانع تأثیرپذیری یا تأثیرگذاری مستقیم افراد آن نوع بر/ از افراد نوع دیگر می‌شود. تقسیم موجودات به مجرد و مادی و لوازم آن را می‌توان مبنا و ریشه بسیاری از نظریات فلسفی دانست. بر اساس نظر ابن‌سینا،‌ شیخ اشراق و ملاصدرا،‌ همه موجودات عالم، حتی حق تعالی، لزوماً جزء افراد یکی از این دو قسم‏اند. از نظر آنها ویژگی‌های ذاتی این دو نوع به گونه‌ای است که تأثیرگذاری مستقیم یکی بر دیگری محال است. صفاتی مانند ادراک به عنوان صفت ذاتی مجردات و قوه یا استعداد،‌ امتداد و قابلیت اشاره حسی به عنوان صفات ذاتی موجودات مادی را می‌توان به صورت پراکنده از آثار این سه فیلسوف به دست آورد. مسائل مهمی مانند چگونگی ارتباط علل عالی وجود با سایر مراتب،‌ چگونگی علم‌آموزی نفس و‌ ماهیت حافظه، با تقسیم موجودات به مجرد و مادی و لوازم آن در ارتباط‏اند؛ از این رو ‌در این نوشتار، علاوه بر بررسی انحصار یا عدم انحصار صفات ذکرشده در یک نوع، به وجه امتناع ارتباط مجرد و مادی با توجه به دیگر نظریات این سه فیلسوف و قواعد کلی حاکم بر فلسفه پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Immaterial and Material: Fully Different or of Some Attributes in Common

نویسندگان [English]

  • morteza hadizadeh 1
  • Alireza Ale Buyayh 2
  • hasan moallemi 3
1 AM of Islamic Philosophy, Baqer al-Olum University
2 Assistant professor, Islamic Sciences and Culture Institute
3 Professor, Baqer al-Olum University
چکیده [English]

The division of beings with regard to their essential attributes and characteristics is one of the first step taken by a philosopher with an ontological view. Some inherent attributes of a species differentiate between individuals of that species and individuals of other species, which means including attributes in a species. Also, sometimes some characteristics of one type prevent the influence or direct influence of people of that type on / from people of another type. The division of beings into immaterial and material and its requisites can be considered as the basis and root of many philosophical theories. According to Ibn Sina, Sheikh Ishraq and Mulla Sadra‌, all beings in the universe, even the Almighty, are necessarily part of one of these two types. According to them, the inherent characteristics of these two types are such that it is impossible to directly influence each other. Attributes such as perception as an essential attribute of immaterials and those such as potentiality or talent, extension and ability for sensitive pointing as attributes of material beings can be obtained in a scattered manner from the works of these three philosophers. Important issues, such as how the higher causes of existence relate to other levels,‌ how of the soul`s way of attaining knowledge‌ and the nature of memory, may be related to the division of beings into immaterial and material and its requisites. Therefore, in this article, in addition to examining the inclusion or exclusion of the mentioned attributes in one type, the refusal of immaterial and material connection according to the other theories of these three philosophers and the general rules governing philosophy are discussed

کلیدواژه‌ها [English]

  • Immaterial
  • Material
  • Refusal of Immaterial and Material Connection
  • Essential Attributes of Immaterials
  • Essential Attributes of Materials

عنوان مقاله [العربیة]

المجرد والمادی، صفات حصریة او مشترکة؟

چکیده [العربیة]

یعد تقسیم الکائنات حسب صفاتها الجوهریة وخصائص کل منها أحد الإجراءات الأولى للفیلسوف ذی النظرة الأنطولوجیة تمیز بعض السمات المتأصلة فی نوع ما بین أفراد ذلک النوع وأفراد الأنواع الأخرى، الأمر الذی یتطلب احتکار السمات المذکورة فی النوع؛ أیضًا، فی بعض الأحیان، تمنع بعض الخصائص من نوع واحد التأثیر أو التأثیر المباشر للأشخاص من هذا النوع على / من أشخاص من نوع آخر. یمکن اعتبار تقسیم الموجودات إلى مجرد ومادی وملحقاتها أساسًا وجذرًا للعدید من النظریات الفلسفیة. بحسب ابن سینا، الشیخ الإشراقی والملاصدرا‌، کل الکائنات فی الکون، حتى الله تعالى، بالضرورة جزء من أحد هذین النوعین. وفقًا لهم، فإن الخصائص المتأصلة لهذین النوعین تجعل من المستحیل التأثیر بشکل مباشر على بعضهما البعض. یمکن الحصول بطریقة مبعثرة فی أعمال هؤلاء الفلاسفة الثلاثةأن صفات مثل الإدراک کصفة ذاتیة للمجرد والقوة أو الاستعداد، الامتداد وقابلیة الإشارة الحسیة کصفات ذاتیة للکائنات المادیة.وتربط قضایا مهمة مثل کیفیة ارتباط العلل العلیا للوجود بالمستویات الأخرى، کیفیة تعلًم النفس وطبیعة الذاکرة، بتقسیم الکائنات إلى مجردة ومادیة وملحقاتها؛ لذلک، فی هذه المقالة، بالإضافة إلى فحص الاحتکار أو عدم الاحتکار للصفات المذکورة فی نوع واحد تمت مناقشة سبب امتناع الارتباط المجرد والمادی وفقًا للنظریات الأخرى لهؤلاء الفلاسفة الثلاثة والقواعد العامة التی تحکم الفلسفة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الخلاصة
  • منع علاقة المجرد بالمادی
  • الصفات الذاتیة للمجردات
  • الصفات الذاتیة للمادیات