ORIGINAL_ARTICLE
معیار تقسیم مفاهیم کلی از دیدگاه فلاسفه مشاء
یکی از ابتکارات فلاسفه اسلامی، تقسیمبندی معقولات و مفاهیم کلی است. توجه به اقسام معقولات، مشکلات فراوانی از مباحث معرفتشناسی و فلسفه را حل میکند و عدم بازشناسی آنها از یکدیگر موجب لغزشهای فراوانی میگردد؛ شناسایی اقسام مفاهیم کلی، مبتنی بر معیاری معرفتشناسانه است که بتواند تمام مفاهیم ذهنی را در خود مندرج کند. این مقاله در پی بررسی این معیار از نگاه فیلسوفان بزرگ اسلامی است.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10276_b60461da29793d7e4c2b32e3cfec30f0.pdf
2010-05-22
7
31
: معقول اول
معقول ثانی
مفاهیم کلی
معقول ثانی فلسفی
معقول ثانی منطقی
غلامرضا
ابراهیمی مقدم
1
عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تأملی در تلقی ژیلسون از هستی شناسی ابن سینا
اتین ژیلسون (1884 ـ 1978) قرون وسطا شناسی که به فیلسوفان این دوره به خصوص توماس آکویناس علاقة فراوانی دارد، در اثر معروف خود، هستی در اندیشة فیلسوفان دیدگاههای ابنسینا را به عنوان فیلسوفی که اندیشههای او در قرون وسطا بسیار تأثیرگذار بوده است، در چندین مسأله از جمله ماهیت لابشرط، زیادت وجود بر ماهیت، امکان ذاتی و قاعدة علیت گزارش و نقادی کرده است. از نظر ژیلسون، ماهیت لابشرط قابل تصور نیست؛ زیادت وجود بر ماهیت، یک مفهوم دینی است تا فلسفی؛ امکان ذاتی یک فرض تناقضآمیز است و قاعدة علیت به موجَبیت واجب تعالی منتهی میگردد.
نوشتار حاضر، ابتدا تلقی ژیلسون از دیدگاههای ابنسینا در هر مسأله را بازگو میکند. سپس به نقدهای ژیلسون که به زعم او، هستیشناسی ابنسینا را با چالش روبرو کرده است، میپردازد. همچنین دیدگاههای ژیلسون و نقدهای او نقادی و ارزیابی مجدد میشود.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10417_1876fae2283c598e60113e064fdfbf4c.pdf
2010-05-22
33
68
ابنسینا
ژیلسون
ماهیت
وجود
زیادت وجود بر ماهیت
موجبیت
امکان ذاتی
جمعه خان
افضلی
1
دانشجوی دکتری فلسفه جامعة المصطفی العالمیه
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
دشواری زبان حکمت و رمز گشودن آن
هر علمی دارای منطق و زبانی است که هرگاه خواننده آن علم با آن منطق و زبان آشنا شود، میتواند آن علم را به درستی بفهمد. حکمت و فلسفه اسلامی نیز دارای منطق و زبان خاصی است که برای فراگیری آن باید منطق و زبان آن را به درستی بشناسیم. اساسیترین منطق و زبان حکمت اسلامی، اصل امتناع تناقض است. گاهی در نگاه بدوی، برخی از قواعد حکمی با این اصل ناسازگار به نظر میآید. برای نمونه چگونه میتوان مدعی بود در مرتبۀ ماهیت، دو نقیض با هم از آن سلب شوند یا اینکه چگونه حدوث ذاتی ممکنات که در آن فرض میشود وجود ممکنات با عدم آن جمع میشود (عدم مجامع با وجود) با امتناع اجتماع دو نقیض سازگار میافتد. یا اینکه قاعدۀ فرعیت چگونه با تقدم ذاتیات قابل جمع است و این قاعده چگونه با هلیات بسیطه سازگار میافتد؟ آیا ثبوت محمول برای موضوع فرع ثبوت محمول است یا خیر و اگر آری، أعدام و انتزاعیات چگونه ثبوت خواهند داشت؟ چرا باید از دو مفهوم وجود و ماهیت، یکی را اصیل و دیگری را اعتباری دانست؛ در حالی که هر دو بر شیء خارجی صادق هستند؟ اگر وجود اصیل باشد، چگونه باید کثرت موجودات را که نهاد عقل آنها را میپذیرد، توجیه کرد؟ چگونه میتوان وجود را مساوق با خارجیت و ترتب آثار دانست؛ در حالی که نزد عقل وجود به ذهنی و خارجی تقسیم میشود و وجود ذهنی دارای اثر نیست؟ مشابه همین بیان را میتوان در تقسیم وجود به بالقوه و بالفعل و نیز واحد و کثیر بیان کرد؛ در حالی که از طرف دیگر گفته میشود وجود مساوق با فعلیت و وحدت است. این مسائل به حسب ظاهر متهافت و فهم آنها برای دانش پژوه دشوار به نظر میآیند؛ اما اگر منطق و زبان حکمت و فلسفه اسلامی به درستی فهمیده شود، روشن خواهد شد که این امور به حسب ظاهر متهافت، اما در واقع درست هستند و تناقضی در آنها وجود ندارد. بنابراین شناخت درست منطق و زبان حکمت است که پارادوکسنماها را از میان برمیدارد.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10418_005ff0941417c195b102a07263aa33b9.pdf
2010-05-22
69
101
نهاد عقل
اصل تناقض
ماهیت
حدوث ذات
عدم مجامع
قاعدۀ فرعیه
اصالت وجود
تشکیک
تباین
خارجی
ذهنی
واحد
کثیر
بالقوه
بالفعل
عسکری
سلیمانی امیری
1
استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
سه معقول فلسفی در نگاه صدرائی
این نوشتار ضمن ارائه توضیح مختصر دربارة مواد ثلاث، بر این باور تکیه دارد که مواد ثلاث، معقول ثانی فلسفیاند و فیلسوف که به واقع نظر دارد، اهتمام جدّی به بحث مواد دارد و طرح بحث جهات در فلسفه استطرادی است؛ برخلاف منطق که به گونهای اصیل به جهات میپردازد.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10419_77cbe321da2fbaf3fdb0d3783fbf2ef3.pdf
2010-05-22
103
121
ماده
جهت
مواد ثلاث
معقول ثانی فلسفی
معقول ثانی منطقی
مسلم
شوبکلائی
1
دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه دین دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بازخوانی تقریر ابن سینا از برهان صدیقین
مسأله اصلی این مقاله تقریر ابنسینا از برهانِ صدّیقین است. برای تبیین این مسأله میتوان پرسید سرآغاز طرح برهان صدیقین به کدام یک از حکمای اسلامی باز میگردد؟ تقریر ابنسینا به عنوان یکی از حکمای اسلامی، بلکه به عنوان رئیس حکمای اسلامی چیست و چه فرقی با دیگر تقریرها دارد. چه اشکالها و ایرادهایی بر تقریر او مطرح شده یا ممکن است مطرح شود؟ آیا میتوان از تقریر ابنسینا در مقابل اشکالهای مذکور دفاع کرد؟ در این مقاله با بررسی پرسشهای مذکور به این نتیجه میرسیم که نخستین حکیمی که روش صدیقین در اثبات واجبالوجود را مطرح کرد، فارابی در کتاب فصوص الحکم است. همچنین نخستین حکیمی که تقریری بر اساس روش صدیقین ارائه کرده است، ابنسینا میباشد که در پنج اثر خود آن را مطرح کرده است. نکته قابل ذکر اینکه هیچ کدام از اشکالها قادر به متزلزل ساختن تقریر ابنسینا نیست.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10420_6e2669653e8211c92a690c6263fca117.pdf
2010-05-22
121
151
برهان صدّیقین
برهان امکان و وجوب
اثبات واجب
وجوب وجود
ابنسینا
حسن
عبدی
1
مدرس و محقق حوزه و دانشگاه
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مسائل مشترک فلسفه دین و فلسفه اصول
فلسفه دین، تفکر فلسفی و عقلانی در باب دین است؛ بدین معنا که گزارهها و اعتقادات دینی را تبیین میکند، ادله و شواهد به نفع و یا علیه را مطرح مینماید و به درستی و نادرستی و صدق و کذب آن میپردازد. فلسفه اصول نیز به مبادی تصوری و تصدیقی علم اصول همچون اجتهاد، حکم، عقل و ارزش و انواع آن و یقین و انواع آن و مباحث زبانی و تفسیری میپردازد. بین این دو علم در مباحث زبان دینی، مباحث تفسیر و هرمنوتیک، عقل و دین و نقش عقل در فهم دین، انتظار بشر از دین و قلمرو دین، اشتراک و تعامل وجود دارد.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10421_ae4ac81f06f8563cef3929ddef960ee5.pdf
2010-05-22
153
174
فلسفه دین
فلسفه اصول
تفکر عقلانی و فلسفی
مبادی تصوری و تصدیقی
حسن
معلمی
1
استاد حوزه و استادیار دانشگاه باقرالعلوم
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ادلة فلسفی اثبات کامل مطلق
از باورهای مهم همۀ موحدان به ویژه مسلمانان، اعتقاد به وجود کامل مطلق و لایتناهی است. اذکار «سبحان الله»، «الحمدلله»، «یا سبوح یا قدوس» و ... بر کامل مطلق بودن ذات حق دلالت دارند. فلاسفه الاهی به ویژه فلاسفه اسلامی در پی اثبات عقلی و برهانی این باور اساسی بودهاند که نتیجۀ تلاشهای آنان، ارائه و اقامۀ چندین برهان عقلی و فلسفی در این باب است. آنچه این مقاله بدان پرداخته است، از یکسو نقد و بررسی این ادله و از سوی دیگر، ارایه برهانهای دیگری است که کتب فلسفی به روشنی به آنها نپرداختهاند.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10422_ea26f131bb62cae4f76bd158a0639cb8.pdf
2010-05-22
175
202
کامل مطلق
وجود لایتناهی
واجب الوجود
ماهیت
ممکن الوجود
ضرورت
امکان
برهان عقلی
عباس
نیکزاد
1
استادیار دانشگاه علوم پزشکی بابل و مدرس حوزه علمیه بابل
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
چکیده عربی
https://pwq.bou.ac.ir/article_10423_88932436b2f604b09eaee35db9126d99.pdf
2010-05-22
203
210
سیدرضی
مصطفوی
1
دکتر سیدرضی مصطفوی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
چکیده انگلیسی
https://pwq.bou.ac.ir/article_10424_40f465ba79e64d137b3b8aa8c2d5b484.pdf
2010-05-22
3
10
سیدمحمود
موسوی
1
دکتر سیدمحمود موسوی
AUTHOR