ORIGINAL_ARTICLE
برخی از ملاحظات منطقی میرداماد
میرداماد را میتوان به عنوان حلقة وصل سیر مباحث منطقی و گذر از منطق مشایی به صدرایی به شمار آورد. او علاوه بر توضیح و تحلیل دقیق برخی از مباحث مطرح شده توسط منطقدانان پیش از خود، ملاحظاتی نیز در زمینة بحثهای منطقی دارد که در این مقاله مورد بررسی قرار میگیرد. مانند: 1. تبیین دقیق موضوع منطق و تفکیک بین معقولات ثانیة منطقی و فلسفی. از نظر میرداماد عروض معقولات ثانیة منطقی بر معقولات اولی به حسب وجود ذهنی است در حالیکه عروض معقولات ثانیة فلسفی به حسب وجود خارجی یا اعم است. 2. تقسیم مطلب هلی بسیط حقیقی و مشهوری و بیان این که هل بسیط حقیقی، سؤال از خود شیء است به حسب حقیقت آن در ذاتش و تقرر ماهیتش و این که این مرتبة تقرر ماهوی طبق اصالت ماهیت، بر مرتبة وجود آن شیء تقدم دارد. 3. وجود رابطی دو اصطلاح دارد، یکی از دو معنا محمول واقع میشود و دیگری وجود رابط است که بین موضوع و محمول قضایا قرار دارد و مقابل وجود فینفسه است؛ این معنا از وجود رابطی، وجود فیغیره است و از آن به معنای حرفی یاد میشود. 4. تبیین معنای اعم بودن موضوع سالبه از موجبه و دفع پارادوکس مطرح شده در رابطه با این اعم بودن، با توجه به اعتباری بودن شمول و اعم بودن موضوع سالبه از موجبه. 5. جریان برهان لمّ و انّ در قیاسهای استثنایی، همانند قیاسهای اقترانیه با توجه به این که مستثنی در آن به منزلة حد وسط در حملیه است.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10290_c8f8a0d7343c6fcad32098944a3f6de1.pdf
2011-11-22
7
29
سعید
احمدی
1
کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
سیری در آراء معرفت شناسانه امام خمینی
با پذیرش این مطلب که امام خمینی; فارغ از شأن سیاسی، دارای وجهه قوی فقهی، فلسفی و عرفانی بوده، بررسی و تحلیل ابعاد معرفتی و بخصوص مبنای معرفت شناسانه اندیشههای ایشان ضرورت مییابد. نکته مهم آنکه معرفت شناسی امام; را باید در ذیل مکتب معرفتی حکمت متعالیه ملاصدرا مطالعه نمود. ایشان به پیروی از ملاصدرا، علم را مساوی وجود و فوق کیفیات و مجرد از ماده میداند و از طرفی به تبعیت از شیخ اشراق، علم را همان نور میشناسد. از نظر ایشان، گرچه حس و عقل، زمینههای شناخت موضوعات مختص به خود را فراهم میکنند، اما در قیاس با شهود و وحی، قابلیت چندانی ندارند.
از این حیث، معرفت برتر، معرفتی است که محصول شهود متکی بر وحی باشد. البته وحی نه به عنوان رقیب قوای شناسایی آدمی، بلکه به عنوان مکمل آنها شناخته میشود که میکوشد نقص و ضعف معرفتی آدمیان را مرتفع نماید. خداوند برای تکمیل فیض و لطف خویش بر آدمیان، از طریق ارسال رسل و انزال کتب، بیخبری آنها از وسعت عالم وجود و غفلتشان از ساحت علوی وتعلقشان به نشئهای دیگر را گوشزد میکند.
بررسی آراء امام; نشان میدهد که مبنای معرفت شناختی ایشان عرفانی – اشراقی است و این معنا را میتوان از نوع نگاه ایشان به مقولههایی چون چیستی علم، حقیقت، مراتب شناخت و منابع ادراک آدمی دریافت. چنین نگرشی به ساحت معرفت در تلائم و تعامل با سایر وجوه اندیشه فلسفی امام در حوزههای مابعدالطبیعه و انسان شناسی و هستی شناسی است.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10291_4a16346bd8e8aa3aff29dbb7726db70e.pdf
2011-11-22
31
69
امام خمینی
معرفت شناسی
عقل
شهود
وحی
حکمت متعالیه
عرفان و اشراق
انسان کامل
داود
بیات
1
کارشناسی ارشد اندیشه سیاسی در اسلام
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
چیستی وجود ذهنی در نظام حکمت صداریی
وجود ذهنی که یکی مسائل مهم فلسفی به حساب میآید، از دیرباز ذهن انبوهی از متفکران را به خود مشغول داشته است. به ویژه آنکه مسئله ذهن و شیوه واقع نمایی مفاهیم ذهنی که در آثار فیلسوفان اسلامی از آن به وجود ذهنی یاد میشود، ریشهای دیرینه در تاریخ معرفت انسانی دارد. در میان حکمای اسلامی، صدرالمتالهین به مانند سایر مباحث فلسفی خود ارائهای نو و تازه از مبحث وجود ذهنی بیان داشته است. وی اگرچه در این ارائه، بر بلندای فکر پیشینیان ایستاده و از نظریات آنان متنعّم شده است، لکن در نظری متفاوت، وجود ذهنی را وجود ظلی و سایه واقعیت علم میداند که هردوی آنها، دو اعتبار از یک واقعیت و دو روی سکه آن تلقی میشوند. چه آنکه در این نظرگاه، وجود ذهنی، وجودی عالی و واجد کمالات اشد و اتمّ نسبت به وجود خارجی دانسته میشود. که از رهگذر آن، مساله مطابقت، به آسانی مصداق مییابد. این پژوهش در نظر دارد تا این ادعا را در کلمات صدرا مورد بررسی قرار دهد.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10292_773b57837c2ce226141af4df37554e39.pdf
2011-11-22
71
98
وجود ذهنی
ملاصدرا
وجود ظلی
مطابقت
ذهن
علم
محمدجواد
پاشایی
1
کارشناسی ارشد مدرسی معارف و الهیات دانشگاه قم
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
رابطه انسان و خدا در حکمت متعالیه
مسألة رابطه انسان و خدا، مسئلهای بسیار قدیمی است، چون انسان فطرتاً رو به سوی بالا دارد. علاوه بر آن، در بسیاری از علوم از جمله فلسفه نیز قابل طرح است. در فلسفة ماقبل صدرا چون اصالت با ماهیت بود، علیت نیز در ماهیت مطرح میشد، از این رو خداوند به عنوان علة العلل معرفی میشد که برای ارتباطش با انسان به بینهایت واسطه نیاز داشت. ولی صدرا با اثبات اصالت وجود، مدار تمامی مباحث فلسفی را بر حول محور وجود قرار داد و چون نخی دانه دانه مسائل فلسفی را به هم مرتبط کرد. و با بیان تشکیک در وجود، علیت را به وجود رابط و مستقل برگرداند. فلسفه صدرا به این جا ختم نشد بلکه صدرا با تحلیل علیت و معلولیت به نظریة تجلی دست یافت و از آن طریق به وحدت شخصیه وجود رسید. در این نقطه از فلسفة او همة موجودات مظهر اسماء و صفات حق تعالی هستند و جز به ذات واحد او هیچگونه شئیتی ندارند و در محضر او حضور دارند و رابطهشان، رابطة جلوه و متجلی و عین الربط با قیوم است و برای وسایط، دیگر تأثیری در ایجاد و علم نیست. این خود دلیلی است بر این که خداوند، به همه ما علم حضوری دارد. ما نیز از آنجا که به نفس خود علم حضوری داریم و نفس نیز عین ربط به خداوند است پس به خدا نیز علم حضوری پیدا میکنیم. بنابراین بر طبق حکمت متعالیه، چه در بعد وجودی و چه در بعد معرفتی، خدا و انسان رابطه بیواسطه دارند و وسایط، مؤثر حقیقی نیستند.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10293_de89d641f99147b9ff75ac8b727fb19b.pdf
2011-11-22
99
134
حکمت متعالیه
رابطه انسان و خدا
علیت
تشأن
معیت قیومیه
شناخت خدا
مقدسه
خلیلی
1
کارشناسی ارشد فلسفه دانشگاه باقرالعلوم
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
آراء ملاصدرا در حوزة منطقِ تعریف
تصور به بدیهی و نظری تقسیم میشود. محور بحث در مبحث تعریف، تصورات نظری است. یکی از بحثها این است که چه مفاهیمی نظریاند؟ آیا تصورات کلی مأخوذ از حسیات بدیهیاند یا نظری؟ اگر نظریاند، چگونه ممکن است مفاهیم جزئی حسی بدیهی باشند، ولی کلی مأخوذ از آنها نظری؟ آیا ممکن است کل در تعریف جزء ذکر شود؟ اگر خیر، پس چگونه در برخی تعریفها کل در تعریف جزء ذکر میشود؟ آیا فصل حقیقی، قابل شناخت است؟ و اگر نیست، منطقدانان چه جایگزینی پیشنهادهاند؟ آیا هدف از تعریف، تشریح مفاهیم اسم است یا تحلیل مفاهیم ذاتی نهفته در محدود؟ آیا حد تام صعوبت دارد یا سهولت؟ امروزه که بین منطق و فلسفة آن تفکیک میشود میتوان گفت این پرسشها و مانند آنها، پرسشهایی است از سنخ مسائل فلسفة منطق، نه از سنخ مسائل منطق.
به هر حال ملاصدرا در این مسائل ورود یافته و بدانها پاسخ گفته است. در مجموع، ملاصدرا جانب مشائین را در این مباحث گرفته و چالشهایی را که شیخ اشراق در آنها به وجود آورده، با دید نقد پاسخ گفته است.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10294_5383cec9e5deb87b1f8ec8442a9c2e4d.pdf
2011-11-22
135
161
بدیهی
نظری
تعریف لفظی
تعریف اسمی
تعریف حقیقی
حد تام
حد ناقص
رسم تام
رسم ناقص
صعوبت حد
زیادة حد بر محدود
ملاصدرا
مشائین
شیخ اشراق
عسکری
سلیمانی امیری
1
استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
حرکت قطعیه و توسطیه
گرچه دربارة وجود حرکت در بین فیلسوفان اختلاف است، اما حکمای مشائی، اشراقی و صدرایی در اصل وجود حرکت اتفاقنظر دارند. اختلاف حکمای مسلمان، اولاً در دلایلی است که برای اثبات حرکت اقامه میشود برخی وجود آن را بدیهی میدانند و بعضی دلایلی برای آن اقامه کردهاند. و ثانیاً در نحوة وجود حرکت است. برخی وجود حرکت را به معنای قطعیه میپذیرند و بعضی دیگر به معنای توسطیه. در این مقاله، ضمن طرح دیدگاههای حکمای مشاء، اشراق، میرداماد، صدرالمتألهین، علامه طباطبایی، دیدگاههای ویژه شهید مطهری نیز بیان شده است.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10296_66d325b12f08e45f8fba145829b04431.pdf
2011-11-22
163
192
حرکت توسطیه
قطعیه
آن
وجود قار
وجود غیر قارّ
زینب
شاوردی
1
کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مبانی نظری مقیاسهای دینداری در اندیشه اسلامی
مقیاسهایی که امروزه در روانشناسی دین برای ارزیابی چند و چون دینداری فرد و جامعه فراهم آمده و در سطح بینالمللی از آن استفاده میشود، بر اساس مبانی فرهنگی و علوم انسانی مغرب زمین فراهم آمده و از اینرو، بهکارگیری آن در جامعة اسلامی ایرانی ما، برای دستیابی به وضعیت دینداری آحاد جامعه، ناموجه است. این مقاله میکوشد با بررسی حقیقت دینداری و بیان پارهای از مبانی اسلامی لازمالرعایه در این خصوص گامی هر چند کوچک در راه باز تولید مقیاس دینداری متناسب با اندیشة اسلامی بردارد.
از جمله اموری که در این مقاله اهمیت رعایت آن در این مقام تبیین شده، عبارتند از : 1) لزوم تفکیک میان دین و دینداری؛ 2) رابطة مستقیم میان دینداری و سعادت؛ 3) حقیقت ایمان و جایگاه اساسی آن در دینداری؛ 4) برخورداری اکثر مردم از درجهای از دینداری؛ 5) لزوم توجه به اصناف گوناگون دینداری؛ 6) جایگاه محوری نیّت در دینداری؛ 7) برتری جلوههای باطنی بر تجلیات ظاهری دینداری؛ 8) توجه به وضعیت فرد در شرایط بحرانی؛ 9) تسلیم قلبی بودن در برابر خداوند به مثابة روح دینداری.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10298_10b3680036a3c64be77e12b797b7e20a.pdf
2011-11-22
193
233
دینداری
مقیاسهای دینداری
روانشناسی دین
علم دینی
قصور
تقصیر
فطرت الهی
علی
شیروانی
1
استادیار گروه فلسفه و کلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقدی بر تأملات هرمنوتیکی معاصر در متن وحیانی
قالب بومی شدة هرمنوتیک فلسفی غربی در فضای اندیشة اسلامی معاصر بر فهم و تفسیر نصوص دینی متمرکز شده است و این تأملات هرمنوتیکی در دو عرصة سازوکار و نحوة فهم متون وحیانی و نیز تأمل در ماهیت وحی و نسبت نصّ دینی با پیامبر و واقعیات تاریخی و فرهنگی عصر نزول سامان یافته است.
برخی روشنفکران معاصر با تمرکز بر نصّ دینی برداشتهای هرمنوتیکی غیرمتعارف و گاه کاملاً افراطی را ارائه کردهاند که در تقابل آشکار و مستقیم با باور متعارف و رایج مسلمین میباشد. در مقالة حاضر با تمرکز بر آراء یکی از نمایندگان اصلی این رویکرد هرمنوتیکی (محمد مجتهد شبستری) تلاش میشود ضمن تشریح اهمّ رهاوردهای هرمنوتیکی وی در عرصة وحی شناسی نقاط کلیدی و اصلی اندیشه وی در این موضوع نقد و بررسی شود.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10299_904e87355bac0236af0b25cbc7bab8b0.pdf
2011-11-22
235
266
هرمنوتیک
مجتهد شبستری
وحی
قرآن
پیامبر
بلیک (Blick)
تجربه نبوی
فرهنگ عصر نزول
احمد
واعظی
1
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم
AUTHOR