ORIGINAL_ARTICLE
علم و ایمان به عقاید دینی و رابطه آن دو از منظر امام خمینی
علم و ایمان به عقاید دینی از مهمترین موضوعات کلام اسلامی شمرده میشوند. مبحث ایمان در کتب کلامی غالباً ذیل عنوان «الأسماء و الأحکام» مورد بررسی قرار میگیرد و، به تبع آن مسئلة علم نیز به میان میآید. علاوه بر چیستی علم و ایمان، تبیین رابطۀ آن دو نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در این میان، امام خمینی; نیز در آثار خود علم و ایمان و همچنین کیفیت تعامل و دادوستد میان آندو را فراوان مورد بحث و تدقیق قرار داده اند.
حضرت امام; بر این باور است که علم- در مقابل ایمان- عبارت است از تصدیق فکری و اعتقاد نظری. این علم از طریق دو منبع معرفتی برای انسان حاصل میشود: یا از راه «تأملات عقلانی» یا بهواسطۀ «اخبار دینی». این «ادراک عقلی» باید به «ایمان قلبی» تبدیل شود تا مفید و اثربخش واقع گشته، عمل و اخلاق از آن پدید آید. مراد از «ایمان» هم، «تنزّل علم عقلانی به مرتبة قلب» میباشد. اعتقاد به ضرورت ابتنای ایمان دینی، بر اصول فلسفی- بهویژه بر اساس مبانی حکمت متعالیه- از سوی امام خمینی;، دیدگاه بدیعی در حوزة علم کلام است که در تقابل جدّی با رأی بسیاری از متکلمان، فقها و محدّثان قرار دارد.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10377_ca9b1ba0cfab8349f5004a2cdec5da47.pdf
2013-09-23
7
38
عبدالحسین
خسروپناه
1
دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
AUTHOR
علی
شفابخش
2
دانش آموخته کارشناسی ارشد رشتة فلسفه و کلام اسلامی از دانشگاه مفید.
AUTHOR
زینب
لقماننیا
3
طلبة سطح سه رشتة کلام اسلامی در جامعة الزهرا و دانشآموخته کارشناسی ارشد رشتة علوم قرآن و حدیث از دانشگاه آزاد اراک.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
وجوب سابق [نقدی بر ادلة استاد فیاضی در نفی قاعدة الشی ما لمیجب لمیوجد]
یکی از اساسیترین پایههای متافیزیک اصل علیت است. فیلسوفان در تحلیل این اصل فروعاتی را استخراج کردهاند. یکی از آنها ضرورت علّی است. بنابه رأی فیلسوفان، شیء ممکن تا به مرحلة وجوب وجود از ناحیة علت تامهاش نرسد موجود نمیشود. این رأی در نزد برخی از متکلمان ناصواب تلقی میشود، زیرا به گمان ایشان ضرورت علّی بنیاد اختیار را در فاعلهای مختار متزلزل میسازد. ازاینرو، ایشان اولویت را جایگزین ضرورت کردهاند. از سوی دیگر، برخی از اصولیون امامیه نیز ضرورت علّی را ناقض اختیار دانستهاند، ولی ضرورت علّی را در غیرِ فاعل مختار پذیرفتهاند. اما استاد فیاضی رأی دیگری اختیار کرده است. از نظر ایشان علت تنها ایجادکنندة معلول است و برای ایجاد آن نه لازم است معلول را ضروری کند و نه اولی به وجود. ایشان برای مدعای خود ادلهای اقامه کرده است که ملاحظات آن ادله هدف ما در این مقاله است.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10379_c34ef7f90cea3b8b0b05ca53807cd275.pdf
2013-09-23
39
66
علیت
ضرورت علّی
وجوب سابق
وجوب لاحق
الشیء ما لمیجب لمیوجد
استاد فیاضی
عسکری
سلیمانی امیری
1
دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تقابل اسماء و صفات الهی در عرفان ابن-عربی
تبیین و تحلیل عمیقی از اصول و مبانی هستیشناسانه مراتب هستی در عرفان نظری به عمل آمده است که شاهکار این تحلیل و تبیین از آن ابنعربی است. دیدگاه ابنعربی دربارة هستی و بررسی چگونگی پیدایش کثرت و مراتب آن بر سه عنصر و سازه بنیاد گرفته است: نخست تجلی اسمائی، دوم مفهوم تجلی در نفس الهی، سوم مفهوم تناکح و تقابل اسماء.
بحث تقابل اسماء و صفات بر هر سه عنصر مبتنی است اما تحقق تقابل اسمائی در اعیان خارجی منوط به ناسازگاری ظاهری مظاهر اسماء و صفات در عالم عناصر است که همان امتداد تناکح اسماء در اعیان خارجی بر اساس تقابل مظاهر اسماء و صفات میباشد و ظهور کامل آن مربوط به عالم عناصر است، هرچند بر اساس تطابق عوالم و حکومت اسماء و صفات ریشة تقابل پدیدههای هستی مربوط به اعیان ثابته در مرتبة واحدیت و تحت تأثیر تجلی اسمائی و صفاتی است و اقتضائات اسماء و صفات در مرتبة واحدیت مادةالمواد همة تقابلهای مراتب هستی، خصوصاً عالم ماده، است. بر اساس تقابل اسماء و صفات، همة پدیدهها و حوادث عالم ماده به صحنة هستی ظاهر میشوند. اسماء و صفات متقابله دائماً در ظهور و تجلیاند و حوادث خیر و شر و پدیدههای متضاد و متقابلِ عالم ماده را محقق میسازند.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10381_76856fe768a0ebe2bdfa1849cbf91310.pdf
2013-09-23
67
88
احدیت
واحدیت
اسماء و صفات
اعیان ثابته
تقابل
تناکح
مجید
صادقی
1
دانشیار دانشگاه اصفهان.
AUTHOR
سیدجعفر
قادری
2
دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
چیستی ادراکات فطری در نگاه آیتالله جوادی آملی
هر سازه یا هر نظامی چنانچه بر اصول و مواد اوّلیة محکم، متقّن و نفوذناپذیر استوار شده باشد از هر گونه تهدید به ویرانی محفوظ خواهد ماند. نظام عظیم معرفتشناسی بشر نیز که از مهمترین و اساسیترین نظامهای بشری است، به اندازة اهمیت و جایگاهی که در زندگی انسان دارد، زمانی از آفت شک و سفسطه و هر گونه تحدید مصون است که بر اصولی متقن و تردیدناپذیر بنا شده باشد. بر این اساس، فلاسفة اسلامی برای ایصال به این هدف به وجود اصول اوّلیهای برای تفکر بشر معتقدند که نه تنها ادراکات بلکه گرایشات او نیز مبتنی بر آنهاست. ویژگی این اصول آن است که هر چند اندکاند ولی در بداهت و موجه بودن آنها هیچ شک و تردیدی راه ندارد و از آنها به ادراکات فطری تعبیر میکنند. استاد جوادی آملی، با صبغة فلسفی- کلامی خویش، مبانی عقلی موجود در این زمینه را با استناد به آیات قرآن کریم و روایات اهلبیت: مُهر تأیید زده است.در این اثر، بعد از مفهومشناسی فطرت و استعمالات آن، ارتباط بین فطرت و اصول اوّلیة تفکر و، سپس، مصادیق و کارکردهای این علم در ساختمان معرفت بشر و نقشی که در رد شبهات و نقد مخالفان دارد مورد بررسی قرار گرفته است.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10382_0ec536d59cab442ad648455d1f39728a.pdf
2013-09-23
89
123
ادراکات فطری
اوّلی
بدیهی
[آیتالله] جوادیآملی
علم حصولی
علم حضوری
یارعلی
کرد فیروزجایی
1
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم
AUTHOR
مرضیه
عظامنژاد
2
کارشناس ارشد فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی فلسفة خاتمیت از منظر روشنفکران
یکی از مباحث روشن و ضروری در کلام اسلامی مسئلة ختم نبوت است، به این معنا که بعد از پیامبر اسلام6 پیامبری مبعوث نخواهد شد. اما تبیین فلسفة این مسئله در کلام جدید شکل نوینی به خود گرفته است و برخی روشنفکران مسلمان با نگرش و پرسشهای برآمده از مدرنیسم به تحلیلی مغایر با تحلیل سنتی به آن پرداختهاند. آنان با نگاهی متفاوت بر این باورند که بلوغ و رشد عقلی بشر یا پویایی علوم جدید موجب ختم نبوت است.
نوشتار حاضر بر آن است پس از تحلیل و نقد دیدگاههای روشنفکران به این نکته بپردازد که فلسفة اصلی خاتمیت را باید در خود دین، یعنی کمال و تحریفناپزیری اسلام، و همچنین در وجود مبارک پیامبراعظم6 جستجوکرد.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10383_0d11c220a16dbb9c40dc578e216584ae.pdf
2013-09-23
125
158
خاتمیت
وحی
غریزه
تجربة دینی
عقل استقرائی
روشنفکری
اسدالله
کردفیروزجائی
1
استادیارپژوهشگاه امام صادق
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ارزش معرفتشناختی گزارههای تاریخی
از جمله مسائل مهم در معرفتشناسی و نیز در فلسفة علم تاریخ واقعنمایی گزارشهای تاریخی است. این موضوع یکی از نتایج شاخة «معرفتشناسی دلیل نقلی» است، که در میان معرفتشناسان غربی با عنوان «مسئلة تحویلگرایی و غیرتحویلگرایی» مطرح است.
این مقاله درصدد تبیین چگونگی و میزان تحصیل این دغدغه است و آشکار میکند که واقعنمایی مراتب مختلفی دارد و اخبار ثقات میتوانند تا حد اطمینان و قطع نیز معرفتبخش باشند. در کنار توجه به میزان وثاقت گوینده، توجه به قراین داخلی و خارجی نیز ضروری است. بدیهیات عقلی و نتایج آن، مسلّمات نقلی و مسلّمات علم تجربی از معیارهای بررسی محتوای گزارشهای تاریخیاند.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10384_98aa37b89ccd2d160ea4569046d768d1.pdf
2013-09-23
159
188
معرفتشناسی
فلسفه علم تاریخ
تحویلگرایی
غیر تحویلگرایی
عبدالله
محمدی
1
استادیار موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ماهیّت: حقیقت یا سراب؟
با اثبات اصالت وجود روشن میشود که ماهیت اعتباری است و تحقق بالذات ندارد ولی سه احتمال در نحوة وجود آن مطرح است: 1. به عین وجود موجود بودن، همچون صفات حق 2. حد و نفاد وجود بودن، همچون خط برای سطح یا نقطه برای خط 3. سراب بودن.مرحوم علامه و بعضی از شاگردان ایشان تصریح به سراب بودن ماهیت کردهاند، در حالی که دلیلی تاّم بر این مدعا وجود ندارد. بلکه قراین و شواهد فراوانی بر عینیّت ماهیت با وجود، داریم، همچون بحث مطابقت وجود ذهنی و وجود کلی طبیعی در خارج، ادراک چیستی غم و شادی به علم حضوری و بعضی از دلایل اصالت وجود که در آنها حقیقی بودن ماهیت مسلّم گرفته شده است.
https://pwq.bou.ac.ir/article_10385_6dd6c18bbc8d633e0434f488aec8b366.pdf
2013-09-23
189
206
اصالت وجود، اعتباریت ماهیت، سرابی بودن ماهیت، عینیت ماهیت و وجود، علامه طباطبایی
حسن
معلمی
1
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم
AUTHOR