دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
5
زمستان 92 - مسلسل 18
2014
02
20
موجه سازی تجارب عرفانی
7
40
FA
حسن
امینی
پژوهشگر جامعۀ المصطفی العالمیه
این نوشتار، با روش عقلی- تحلیلی، به بررسی فهمپذیری، بیانپذیری و انتقالپذیری تجربههای عرفانی و عدم آنها پرداخته است. هدف آن موجهسازی تجارب عرفانی با رویآورد تحلیلی- منطقی در سه مقام فوق است. عرفا معرفت الهی را از دو راه ممکن میدانند: عقل و شهود، اما به برتری رویآورد شهودی نسبت به رویآورد عقلی باور دارند. این مقاله، بر پایة علم حضوری، عقل منور، تعامل مکرر عارفان با تجربههای شهودیشان، و لوازم بین به معنای عام، تجارب شهودی را از هر سه نگاه منطقاً دفاعپذیر دانسته است. <br />
تجارب عرفانی,حجیت,فهمناپذیری,بیانناپذیری,انتقالناپذیری
https://pwq.bou.ac.ir/article_12489.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_12489_bd48536af3068503f4c2b56617c9ac29.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
5
زمستان 92 - مسلسل 18
2014
02
20
امکان معرفت عینی به عالم خارج در فلسفة ابنسینا و صدرالمتألهین
41
64
FA
مجتبی
جلیلی مقدم
دانشجوی دکتری فلسفۀ دانشگاه تبریز و مدرس دانشگاه پیام نور قم.
m.jalili61@yahoo.com
حسین
معصوم
استادیار فلسفه پردیس فارابی دانشگاه تهران
hosseinmaasoum@ut.ac.ir
مکتبهای فلسفیِ مشاء و متعالیه، هر چند به طور مستقل و خاص به مباحث معرفت شناختی ـ آنگونه که در فلسفة غربی در دورة جدید مطرح شده ـ نپرداختهاند، هر کدام ضمنِ مباحث هستیشناسانة خود به آن نظر دارند و برای تبیین چگونگیِ حصول معرفت به عالم خارج میکوشند.
نمایندگان بزرگ این دو مکتب بزرگ یعنی ابنسینا و صدرالمتألهین، به فراخور هستیشناسیِ خویش، دیدگاههای بدیعی در باب متعلَق شناخت، فاعل شناسا و نیز چیستیِ علم ارائه کردهاند. ابنسینا علم به عالم خارج را از سنخ انتزاع میداند و، بر این اساس، با قایل شدن به وجود کلی طبیعی در عالم خارج و نیز با اعتقاد به قوای بیرونی و درونی برای نفس آدمی، که در نهایت از عقل فعال مستفیض میشود، به تبیین درک عینی عالم خارج میپردازد. اما صدرالمتألهین با نگاه اصالت وجودی خویش راه دیگری برای این تبیین میپیماید. در این دیدگاه، آنچه عالم خارج را تشکیل داده امری غیرماهوی و از جنس وجود است و وجودِ کلی طبیعی را برنمیتابد؛ نفس نیز از جنس وجود میباشد و قوای آن مراتب و شئون آن هستند؛ علمِ به واقعیات خارجی نیز نه از جنس انتزاع بلکه وجودِ برترِ آنها در مراتب مختلف است. این وجود برتر راهگشای عینیت معرفت به عالم خارج در دیدگاه صدرایی است.
در این نوشتار در پیِآنیم که چگونگیِ امکان کسب معرفت عینی به عالم خارج را در فلسفة ابنسینا و صدرالمتألهین تبیین کرده، پایههای تشکیلدهندة این عینیت را با یکدیگر مقایسه کنیم.
معرفت عینی,متعلَق شناخت,فاعل شناسا,کلی طبیعی,عقل فعال,انطباق
https://pwq.bou.ac.ir/article_12490.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_12490_5f24c0122f2f909145ae699aac56068d.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
5
زمستان 92 - مسلسل 18
2014
02
20
سازوکار اثبات عقلانیت باور دینی در اندیشه لیندا زگزبسکی
65
101
FA
غلامحسین
جوادپور
دکترای فلسفۀ دین و مسائل جدید کلامی دانشگاه قم.
<span lang="FA">باورها همواره معجونی از پندارها و خرافات با حقایق و راستیها بودهاند و بشر همواره این دغدغه را داشته تا اعتقادات خود را با در دست داشتن معیارهایی بپیراید. معرفتشناسان با ارائۀ ملاکهایی درصدد راستیآزمایی باورها برآمده و سازوکاری برای این امر ترسیم کردهاند. باورهای دینی به دلیل گستره و اهمیت زیاد آنها و نیز ماورایی بودنشان محور اختلاف فراوانی شدهاند؛ نظامهای معرفتیای مانند قرینهگرایی و وثاقتگرایی ارزش معرفتی این باورها را سنجیدهاند. زگزبسکی، با درانداختن ساختاری فضیلتگرا و با ابداع برخی از اصول کلی، نگاهی نو به ارزش عقلانی باورهای دینی دارد. وی، نخست،رویه</span><span dir="LTR"></span><span lang="FA">های رایج در معرفت</span><span dir="LTR"></span><span lang="FA">شناسی دینی را نقد میکند و، سپس، با استفاده از دو ویژگی «فطری بودن» و «فراگیری» عقل سه اصل عقلانیت ارائه میکند و باورها را براساس آنها میسنجد. در نگاه او، باورهای دینی توان برآوردن این معیارها را دارند. این مقاله به بررسی رویکردهای سلبی و ایجابی وی در این زمینه میپردازد.</span>
عقلانیت,باور دینی,فضایل عقلانی,زگزبسکی,قوای معرفتی,معرفتشناسی فضیلتمحور
https://pwq.bou.ac.ir/article_12491.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_12491_00c656b074a474d075614d0fd49dd1be.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
5
زمستان 92 - مسلسل 18
2014
02
20
معانی احصای اسماء الهی در احادیث نبوی
103
132
FA
سیدقوامالدین
حسینی سیاهکلرودی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه امام صادق علیه السلام
اسماء و صفات الهی راه شناخت خدا و توجه به ذات بیمانند او میباشند. قرآن کریم و روایات ژرفترین معارف را دربارة اسماء و صفات خداوند بزرگ فراروی اندیشمندان و طالبان حق قرار دادهاند. یکی از این معارف در جمعی از احادیث آمده است که راویان شیعه و سنی از رسول گرامی اسلام6، دربارة احصای اسماء نقل کردهاند. این نوشتار برای درک عمیقتر معنای احصا، پس از بررسی این احادیث، آرای اندیشمندان مسلمان را در معنای احصا دستهبندی و به اندیشه در آنها پرداخته است. از نگاه نویسنده، به زبان آوردن این اسماء همراه اعتقاد و ایمان به آنها در دعا و غیر آن معنای ظاهر احصای اسماء الهی و متناسب با معنای لغوی آن است. معانی عرفانی و دقیقی که در تفسیر احصا آمده است، افزون بر اینکه حقایقی ثابت و انکارناپذیرند، میتوانند معانی باطنی احصای اسماء به شمار آیند.
احصای اسماء,تخلق به اسماء الهی,تحقق به اسماء الهی,مظهریت برای اسماء الهی,انحصار اسماء الهی,دعا
https://pwq.bou.ac.ir/article_12492.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_12492_fdff16aa03824b692f792bb1ce3ca797.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
5
زمستان 92 - مسلسل 18
2014
02
20
تشبیه و تنزیه نزد ابن عربی
133
147
FA
علی
شیروانی
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
shirvani@rihu.ac.ir
تشبیه و تنزیه دو واژة متداول در فرهنگ اسلامی است، اما ابنعربی طبق مبانی خاص خود، بهویژه وحدت وجود، تفسیری تازه از آن ارائه میدهد و معرفت صحیح خدای تعالی را در جمع میان تشبیه و تنزیه مییابد و براساس این الگوی معرفتی جدید به جمع میان نصوص به ظاهر ناسازگار دینی در زمینة اسماء و صفات خدای متعال میپردازد. در این مقاله، ضمن تبیین دیدگاه ابنعربی در این باره لوازم الهیاتی نظریه او تبیین میگردد.
تشبیه,تنزیه,ابنعربی,عرفان اسلامی,وحدت وجود
https://pwq.bou.ac.ir/article_12493.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_12493_473f8a2814f753060eda69f5eb7213a2.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
5
زمستان 92 - مسلسل 18
2014
02
20
تفاسیر متنوع از آموزۀ قانون طبیعی
149
175
FA
محمد حسین
طالبی
استادیار فلسفۀ حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
امروزه، یکی از دلایل اهمیت قانون طبیعی آن است که این آموزه از جمله مبانی توجیهگر حقوق بشر بهشمارمیرود. قانون طبیعی (natural law) با حقوق طبیعی (natural rights) تفاوت دارد. سابقۀ قانون طبیعی بیش از 25قرن است، در حالی که پیشینۀ مباحث مربوط به حقوق طبیعی از سه قرن و نیم فراتر نمیرود. قانون طبیعی بنیاد حقوق طبیعی است.
دانشمندان غربی در تفسیر دکترین قانون طبیعی اتفاق نظر ندارند. اختلاف نظر آنان در محتوای قانون طبیعی در طول زمان ناشی از اختلاف در برداشت از واژۀ طبیعت بوده است.
هدف اصلی این نوشتار تبیین کاربریها و تفاسیر گوناگون آموزة قانون طبیعی است. استقرای نسبتاً تام در آثار منتشرشدۀ طرفداران قانون طبیعی در غرب چهار تفسیر از قانون طبیعی را به خواننده الهام میکند. دو برداشت از این چهار تفسیر با برخی از عقاید اسلامی سازگار است. این نگارش، علاوه بر تأکید بر برگردان صحیح عبارت «natural law» به قانون طبیعی ]نه حقوق طبیعی[، درصدد بیان این چهار تفسیر از این آموزه است.
قانون طبیعی,حقوق طبیعی,طبیعت,اراده خدا,عقل,غریزه,نظام جهان
https://pwq.bou.ac.ir/article_12494.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_12494_8f2ee9e2c7c4b553c0cfd92e4ce05316.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
5
زمستان 92 - مسلسل 18
2014
02
20
وحدت وجود از دیدگاه صدرالمتألهین
177
207
FA
سیدمحمدمهدی
نبویان
کارشناسی ارشد فلسفه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
سیدمحمود
نبویان
دانش یار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مسئلۀ وحدت وجود از مسائل کلان هستیشناختی است که در فضای عرفانی پدید آمده و آرام آرام در فضای فلسفی وارد شده است. قبول یا رد آن تمام مسائل فلسفی را تحتالشعاع قرار میدهد. با قبول وحدت وجود، عالَم رنگ دیگری به خود گرفته، در معنای غلیظ آن، علیت از میان موجودات رخت برمیبندد. نیز وحدت وجود تحلیل دیگری از وجود حضرت حق و شریعت خواهد داد. فیلسوفانی قبل از صدرالمتألهین در این باب بحث کردهاند، اما ملاصدرا مدعی برهانی ساختن این مسئله و تبیین صحیح و دقیق آن شده است.
در این مقاله، به بیان تقریر ملاصدرا و ادله آن در باب وحدت شخصی وجود میپردازیم. ایشان با ارائة پنج استدلال: وجود رابط، بسیطالحقیقه، صرفالوجود، واجبالوجود بالذات واجب من جمیع الجهات و عدم تناهی به اثبات وحدت وجود پرداخته است.
وحدت وجود,وجود رابط,بسیطالحقیقه,صرفالوجود,عدم تناهی,صدرالمتألهین
https://pwq.bou.ac.ir/article_12495.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_12495_4e7dbe7bf90f3a9ebcf100a6177772e7.pdf