دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
بهار 94 - مسلسل 23
2015
11
22
روش شناسی علوم فطری
7
40
FA
احمد
ابوترابی
استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره
ahmad.abutorabi@gmail.com
بررسی راه های شناخت امور فطری از موضوعاتی است که مورد توجه برخی از اندیشمندان مسلمان و فیلسوفان غرب قرار گرفته است. دکارت «وضوح و تمایز» را نشانۀ اصلی فطری بودن، و جان لاک اجماع عام، وجدان اخلاقی و اقتضای رحمت و مهربانی خدا را از جمله راههایی دانسته است که دیگران برای اثبات فطریات به آن تمسک جستهاند. اندیشمندان مسلمان برای اثبات فطریات به چهار روش تمسک میجویند: شیوۀ تجربی ـ تاریخی، شیوۀ عقلانی، شیوۀ شهودی و روش نقلی. اما به نظر میرسد که بررسی راههای شناخت و اثبات امور فطری به تفصیل و تحلیلی بسیار بیشتر از آنچه تاکنون در آثار اندیشمندان مسلمان و غرب آمده است نیاز دارد. ازاین رو، در این مقاله به ارائۀ راهکاری جدید برای اثبات امور فطری پرداختهایم.
علم فطری,گرایش فطری,فطرت سازوارگی,روششناسی,رنه دکارت,جان لاک,فیلسوفان مسلمان
https://pwq.bou.ac.ir/article_15310.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_15310_7e9af9d75467a228b13b78906923825b.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
بهار 94 - مسلسل 23
2015
11
22
بازشناسی شخصیت اخباری محمدامین استرآبادی با بررسی دیدگاه علم الهی او
41
62
FA
محمدجواد
اصغری
دانشجوی دکترای معارف دانشگاه معارف
سید مهدی
طباطبایی
دانشآموختة حوزة علمیة قم و دکترای شیعهشناسی و پژوهشگر پژوهشکدة ادیان و مذاهب
مهدی
فرمانیان
دانشیار دانشگاه ادیان و مذاهب
میزان اثرگذاری عالمان دین از بررسی دیدگاههای آنان امکانپذیر است. محمدامین استرآبادی، که بهعنوان مؤسس یا مروج مکتب اخباری شناخته میشود، از این مقوله جدا نیست. بررسی آثار و اندیشههای مکتب اخباری، بهخصوص بنیانگذار آن، از دیرباز مورد توجه جدی پژوهشگران بوده است. با اینکه اغلب کتب باقیمانده از استرآبادی از نظر حجم به حوزههای فلسفه و کلام مربوط میشود، نه بررسی کامل موضوعات فلسفی و کلامی و نه ایجاد یک روش منسجم اعتقادی، هیچیک، جزو اولویتهای او نیستند. اگرچه شاید در نگاه اول او هیچ علاقهای برای ارائة دیدگاههای کلامی نداشته باشد، با بررسی مسئلة علم الهی از دیدگاه او متوجه خواهیم شد که تعمیق و بررسی همة جوانب این موضوع مهم مورد اهتمام این عالم اخباری نیز بوده است. در این موضوع، استرآبادی در چهار اثر مهمش: المباحث الثلاثة، الفوائد الاعتقادیة، الفوائد المکیة و دانشنامة شاهی، علاوه بر بحث پیرامون کیفیت علم الهی و اشاره به دیدگاههای اندیشوران مسلمان، به مباحث دیگری همچون امکان علم الهی، ذاتی یا فعلی بودن علم الهی، کیفیت علم الهی و تأخیر یا عدم تأخیر آن میپردازد.
استرآبادی,شرح حالنامه,علم الهی,علم اجمالی,علم تفصیلی
https://pwq.bou.ac.ir/article_15311.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_15311_25a61356bdb48dc86f0d002556450f23.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
بهار 94 - مسلسل 23
2015
11
22
منشأ کثرت اسماء الهی در تفسیر عارفان مسلمان
63
88
FA
سیدقوام الدین
حسینی سیاهکلرودی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع) قم
همۀ اسماء نیکو از آنِ خدای تعالی است. اسماء الهی وسایط فیض حق و منشأ همۀ کثراتی اند که در زوایای هستی راه یافته است. چگونگی ظهور کثرات اسمائی از هستیِ صرف و محض وجود و تبیین عینیّت صفات با ذات حق از ژرف ترین مسائل عرفانی است. در این نوشتار، پس از اشاره به گونه شناسی اسماء و صفات و تأخّر اسماء الهی از مقام ذات، تفسیری از عینیّت صفات با ذات ارائه شده و راههایی که عارفان در تحلیل کثرت اسمائی پیموده اند، بیان شده است. تحلیل عقلی از کثرت اسماء، بازگشت کثرت اسماء به علم ذاتی حق، بازگرداندن کثرت اسمائی به متعلقات و آثار اسماء، و تحلیل کثرت اسمائی به کثرت شهودی و سلوکی چهار راهی هستند که عارفان برای تحلیل منشأ کثرت اسماء پیموده اند. در نگاه نویسنده، هر یک از این راهها در جای خود پاسخی درست به آن پرسش است.
وحدت مطلقه,واحدیّت,احدیّت,حقیقت غیبیّه,کثرت اسماء الهی,کثرت سلوکی,کثرت شهودی,عینیّت صفات با ذات
https://pwq.bou.ac.ir/article_15312.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_15312_5eb05e19a4d08939062b1680634c4b5c.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
بهار 94 - مسلسل 23
2015
11
22
شأن انگیزشی عقل در حدیث
89
130
FA
محمدحسین
رجائی
دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشگاه باقرالعلوم(ع)
سیدمحمود
موسوی
دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم(ع)
هادی
صادقی
دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث
sadeghi.had@gmail.com
از نگاه منابع دینی، عقل جایگاهی ارزشی دارد. شئون ارزشی عقل هم شامل دریافت و نیل به حقایق امور و ادراکات شایسته و بایسته است، که شأن علمی و ادراکی یا به تعبیری عقل نظری خوانده میشود، و هم شامل بعث و تحریک عقل و نقش آن در امامت و ادارة امور نفوس و ابدان مادی و مثالی موجود در انسان و تدبیر ادراکات و تحریکات نفوس و ابدان و، درپی آن، اراده و صدور فعل ادراکی و تحریکی از نفوس و ابدان است، که شأن تحریکی و انگیزشی یا به تعبیری عقل عملی خوانده میشود. لازمة فعلیت شأن ارزشی عقل در انسان تعلق گوهر عقل به انسان و تعبیة آن در فطرت اوست. عقل فطری تا به وجود انسان تعلق نگیرد (مرتبة آدمیت و وجه تمایز آن با حیوان) و بر نفوس و ابدان موجود در فطرت او اشراف و سلطة فعلی نیابد قوا و جنودش به فعلیت نرسیده، تکمیل نمیگردد (مرتبة انسانیّت با درجات آن). افعال و قوای ادراکی و تحریکی نفوس و ابدان تحت امامت و إمارت و سلطنت و اداره و تدبیر عقل از بند قوا و جنود جهل و افعال جاهلانة متعلق به نفوس و ابدان به سبب محدودیتهای ابدان مادی و مثالی و نفوس نباتی و حیوانی، و اقتضائات آنها، از جمله امارت و سلطنت هواها و خواستههای نفس امّاره حیوانی، رهایی مییابند و به قوای عقل و افعال ادراکی و تحریکی عقلانی مبدّل میشوند. افعال ادراکی و تحریکیِ قوا و جنود عقل نیز قلب حیوانی را تحت تأثیر قرار داده، ادراکات و تحریکات حیوانی و امیال نازل را به ادراکات و تحریکات انسانی و امیال عالی و گرایشها و رانشهای متعالی تبدیل میسازند و قلب حیوانی را به قلب انسانی تغییر میدهند؛ همانگونه که در صورت سلطة نفس بر عقل، قوا و افعال عقلانی و انسانی به قوا و افعال جهلانی و حیوانی و شیطانی تبدیل میشوند و عقل در سایة آن، تغییر ماهیت داده، به دها و نکرا تبدیل میگردد.
عقل عملی,عقل نظری,شأن انگیزشی,شأن ادراکی,قلب
https://pwq.bou.ac.ir/article_15313.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_15313_38a5be137496f120f6f333521a25416a.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
بهار 94 - مسلسل 23
2015
11
22
جایگاه عدالت و پیشرفت در مدینه فاضله حضرت مهدی(عج)
131
156
FA
حبیب
زمانی محجوب
استادیار پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)
در معارف شیعه، تاریخ بشر فرجامی خجسته دارد و در موعد مقرر با تشکیل حکومت حضرت مهدی (عج) «مدینه فاضله» برپا خواهد شد. هدف این نوشتار تبیین شاخصهای دولت عدالتمحور مهدی موعود، برای الگوپذیری از آن در جامعه اسلامی ایران است.
در این نوشتار، با استفاده از آیات و روایات و با روش توصیفی ـ تحلیلی، عدالت و پیشرفت مدینة فاضلة مهدوی در حوزههای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته است.
حضرت مهدی(عج),عدالت,پیشرفت,مدینه فاضله
https://pwq.bou.ac.ir/article_15314.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_15314_a13ec1f9821c4655af08e157a5bcef76.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
بهار 94 - مسلسل 23
2015
11
22
برهان نفس بر اثبات خدا در حکمت متعالیه
157
182
FA
محمدتقی
یوسفی
استادیار دانشگاه باقرالعلوم(ع)
yosofi@bou.ac.ir
مجتبی
افشارپور
دانشجوی دکترای فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم(ع)
در میان ادلۀ اثبات وجود خدا در فلسفۀ اسلامی، برهانهای غیرمشهوری هم هستند که در عین صحت و اتقان کمتر مورد عنایت فیلسوفان قرار گرفتهاند. یکی از این برهانها برهان نفس بر اثبات خدا است. در این برهان، با استفاده از نفس انسانی و برخی اوصاف و عوارض آن بر وجود خداوند سبحان استدلال می شود. صدرالمتالیهن (ره) در برخی از آثار خود بهصراحت این برهان را یکی از براهین مستقل اثبات واجبالوجود دانسته است. ملاصدرا و برخی از پیروانش چهار تقریر از این برهان ارائه کردهاند: با استفاده از علت حرکت نفس، حدوث نفس، علت غایی حرکت نفس و حرکت نفوس فلکی. این برهان به نحو مستقل در حکمت مشاء مطرح نبوده است؛ برخی اشراقیان به بعضی تقریرهای آن اشاره کردهاند؛ ملاصدرا با بهرهگیری از اشارات پیشینیان و همچنین مبانی فلسفی خود در مسئلۀ نفس، حرکت جوهری، نحوۀ ارتباط حادث با محدث و... چنین برهانی را بیان کرده است. او همچنین در این برهان، راه و رونده را متحد میداند و عینیت سالک و مسلک را از ویژگیهای این برهان می شمارد و همین امر را دلیل شرافت این برهان بر سایر ادلۀ اثبات واجبالوجود ـ به جز برهان صدیقین ـ میداند. او معتقد است: در عین اینکه معرفت حضوری نفس شهود باطنی رب را در پی دارد، معرفت حصولی به نفس و دقت در عوارض آن نیز وسیلۀ صعود به معرفت خداوند است.
برهان نفس,اثبات وجود خدا,معرفۀ النفس,عینیت سالک و مسلک,تکامل نفس,حدوث نفس,تجرد نفس
https://pwq.bou.ac.ir/article_15315.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_15315_bf483c0d505db8c953cc245b4712cc10.pdf