دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
پاییز 94 - مسلسل 25
2016
02
20
بررسی دلالت برهان نظم بر صفات الهی
7
29
FA
سیدمهدی
آقامیرزایی
دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه دین
یارعلی
کرد فیروزجائی
دانشیار گروه فلسفه دانشگاه باقرالعلوم(ع)
پرسش اصلی این تحقیق این است: آیا میتوان صفات الهی را با استفاده از برهان نظم اثبات کرد؟ دربارۀ میزان دلالت برهان نظم بر وجود خداوند باید گفت: این برهان از طریق وجود نظم در عالم وجود ناظم را اثبات میکند. افزون بر این، این برهان با تمسک به وحدت رویۀ مشهود در سراسر عالم، توحیدِ ناظم عالم را نیز اثبات میکند. این برهان علم الهی را اثبات میکند، اما، از اثبات علم ذاتی عاجز است، زیرا اثبات صفت علم به وسیلۀ برهان نظم متوقف بر تحقق متعلق علم در خارج است که در آن صورت، صفت مذکور از جمله صفات فعل و خارج از ذات خواهد بود. همچنین، برهان نظم از اثبات علم و قدرت نامتناهی نیز عاجز است، چون معلول آیینۀ علت خود است و معلول در هر حدی از عظمت باشد، در نهایت، معلول و محدود است و نمیتواند بر علت نامتناهی خود دلالت کند.
برهان نظم,برهان وحدت,نظریۀ عنایت,برهان تمانع,توحید,علم الهی,قدرت الهی
https://pwq.bou.ac.ir/article_19108.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_19108_18dd52a66dfd17a93fe55f249f4e21bc.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
پاییز 94 - مسلسل 25
2016
02
20
بررسی شبهات مبناگرایی اسلامی با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی
31
57
FA
رضا
باذلی
کارشناس ارشد فلسفۀ دین دانشگاه باقرالعلوم (ع)
حسن
عبدی
عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)
www.hasanabdi@yahoo.com
اغلب حکمای مسلمان از جمله علامه طباطبایی در حوزۀ تصورات و تصدیقات به قرائت خاصی از مبناگرایی معتقدند. در مبناگرایی علامه، معارف اعم از تصوری و تصدیقی به بدیهی و نظری تقسیم میشوند. بدیهیات بینیاز از دیگر معلوماتاند اما نظریات، سرانجام باید به بدیهیات منتهی شوند. ابتنای نظریات بر بدیهیات در تصورات از طریق تعریف، و در تصدیقات تنها از راه برهان شکل میگیرد. مبناگرایی با چالشهای جدیدی از جمله انکار باورهای پایه و نفی ویژگی خطاناپذیری باورهای پایه مواجه شده است. سؤال اصلی این است که آیا مبناگرایی اسلامی با تأکید بر دیدگاه علامه توان پاسخگویی به شبهات جدید و دفع آنها را دارد؟ با توجه به اینکه مبناگرایان مسلمان، از یک سو، مبناگرایی خود را بر بدیهیات بویژه اولیات بنیان نهادند، از سوی دیگر، معیار صدق گزارههای نظری را ارجاع آنها به بدیهیات در ماده و صورت دانستهاند، اشکالات یاد شده بر مبناگرایی اسلامی وارد نیست و مبناگرایی اسلامی از چنان ظرفیتی برخوردار است که توان پاسخگویی به این انتقادات را دارد.
مبناگرایی,مبناگرایی اسلامی,علامه طباطبایی,گزارۀ پایه,بدیهی,نظری
https://pwq.bou.ac.ir/article_19109.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_19109_1c609b022e49dd7c5a6ec62ca395aadb.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
پاییز 94 - مسلسل 25
2016
02
20
براهین کامل بودن جهان موجود در حل مسئلة شر از منظر صدرالمتألهین
59
88
FA
محمدجواد
طالبی چاری
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه پیام نور تهران، ایران
صدرالمتألهین ـ فیلسوف بزرگ اسلامی مانند بیشتر اندیشمندان مسلمان برای پاسخ به این پرسش اساسی که «چگونه جهان هستی با وجود این همه شرور فراوان و رایج میتواند برآمده از نظام ربانی و، به این معنا، دارای بهترین صورتِ ممکن باشد؟»، از نظریة کاملیت جهان موجود ـ که معروف به «نظام أحسن» است ـ مدد میگیرد و با تحلیلی جامع به نظریة «نظام أحسن» در کتب خود میپردازد و بهترین راه حلی که تا کنون در پاسخ به مسئلة شر و تبیین خیریت کامل جهان هستی ارائه شده را عرضه میکند. <br />در مقالة حاضر تلاش شد تا برخی از مبانی صدرالمتألهین، مانند اصالت وجود و معیار محوریت احسن بودن عالم، و براهین پیشینی (منهج لمی)، مانند برهان علم و عنایت و برهان منسوب به غزالی و برهان سنخیت و برهان امکان اشرف، و براهین پسینی (منهج إنی)، که به تبیین موارد متعدد ناسازگاری با کاملیت جهان هستی پرداخته مورد بررسی قرار گیرد. در نهایت و با عنایت به آن ادله، نتیجه گرفته میشود که نظام احسن نظامی است که از یک سو دارای کمال و خیر بیشتر، گستردهتر و برتر در تمام عوالم هستی است و از سوی دیگر واجد نقایص و آفات کمتر و محدودتر در جهان طبیعت میباشد.
کاملیت جهان موجود,نظام احسن,صدرالمتألهین,شرور,براهین پیشینی
https://pwq.bou.ac.ir/article_19110.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_19110_0bcf1f929bea738a4f42bd54c428e4c4.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
پاییز 94 - مسلسل 25
2016
02
20
تبیین ادراک عقلی از دیدگاه حکمت متعالیه
89
110
FA
احمد
غفاریقرهباغ
استادیار مؤسسۀ حکمت و فلسفۀ ایران
ملاصدرا ادراک عقلی را با سه رویکرد تبیین نموده است: رویکرد اول مشاهدۀ صورتهای عقلی از دور است. در این رویکرد، آنچه مشاهده می شود مُثُل نوریه و وجودات عقلی می باشد. رویکرد دوم در تبیین ادراک عقلی رویکرد اتحاد با عقل فعال است. در این تبیین، نفس انسانی با عقل فعال متحد شده و در پی این اتحاد، صورتهای معقوله برای او حاصل می گردد. در رویکرد سوم، نفس انسانی با اندکاک در ذات الهی و فناء بالله به حقیقت امور عقلی واصل میشود و، در نتیجه، خلاق صورت ها میگردد. این سه رویکرد، هر چند در ظاهر متفاوت به نظر میرسند، با نگاهی دقیق، معلوم میگردد که بیانگر و حاکی از تطوّرات و تحوّلات نفس میباشند. در هر سه رویکرد، ملاصدرا علم عقلی را به عنوان علم حضوری معرّفی میکند و از این حیث نیز با مشهور تفاوت دیدگاه مییابد.
ادراک عقلی,حکمت متعالیه,مشاهده,عقل فعال,فنا
https://pwq.bou.ac.ir/article_19111.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_19111_e7bd4504e60ca82b8507e7dfe487f10c.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
پاییز 94 - مسلسل 25
2016
02
20
دین و عرفان اسلامی
111
137
FA
علیرضا
کرمانی
استادیار موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
برخی صاحب نظران، با تمسک به دلایلی، عرفان اسلامی را در بخشی از آموزههای معرفتی، شیوههای سلوکی، روش فهم متن دینی و حتی در خاستگاه همسو با دین اسلام نمیدانند. اما عارفان در مباحث معرفتی هم اصل شهود – به عنوان روش عرفان - را مورد تأیید دین میدانند و هم آموزههای معرفتی خود - همچون توحید، انسان کامل و معاد - را موافق با شریعت اسلام مییابند. و در بُعد عملی از یک سو جایگاه اصل سلوک در دین را تثبیت می کنند و از سوی دیگر، معیار شیوه سلوکی را نیز عدم مخالفت با شریعت معرفی میکنند. و در روش فهم متن دینی، مبتنی بر ذومراتب بودن متن وحیانی قرآن، فهم معانی باطنی قرآن را بدون توجه به ظاهر امکان پذیر نمیدانند. و در بحث خاستگاه صرف شباهت برخی آموزه ها و شیوههای عملی عرفان اسلامی با مکاتب دیگر را دلیل عدم اصالت عرفان اسلامی نمیشمارند.
عرفان اسلامی,شریعت, دین,عرفان, شهود,سلوک,تأویل,خاستگاه عرفان
https://pwq.bou.ac.ir/article_19112.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_19112_afb62e8dcfb8e9ec43fb2b3fab622265.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
پاییز 94 - مسلسل 25
2016
02
20
تشکیک خاص وجود از منظر آقا علی مدرس
139
172
FA
سیدمحمدمهدی
نبویان
دانشجوی دکتری فلسفۀ مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره
یکی از مباحث مهم فلسفی، مسئلۀ «تشکیک در وجود» است. این مسئله در حکمت متعالیه شکل خاص و دقیقی یافته است. شارحان ملاصدرا تقریرهای مختلفی نسبت به آن ارائه کرده اند. شاید یکی از دقیق ترین شرح ها بر این مسئله تقریر آقاعلی مدرس است. ایشان با تقریر خاص خود، ضمن دفاع از تشکیک خاصی وجود و بیان لوازم گوناگون آن، نظریۀ وحدت شخصی – که از ناحیۀ عرفا ارائه شده است - را به چالش کشیده است. آقاعلی مدرس در آثار مختلف خود به بیان تقسیمات وجود، مراد از تشکیک خاصی وجود، نظام مراتب موجودات براساس نظریۀ تشکیک و، در نهایت، به نقد دیدگاه عرفا در مورد وحدت شخصی وجود پرداخته است. <br />این مقاله سعی کرده است تا به دقت دیدگاه ایشان را در میان آثار مختلف او به نظم درآورد و، پس از تقریر آن، بررسی اجمالی از آن ارائه کند.
آقاعلی مدرس,تشکیک خاصی وجود,فعل مطلق,وحدت و کثرت حقیقی وجودات,وحدت شخصی وجود
https://pwq.bou.ac.ir/article_19113.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_19113_861e795a45b912aefeb85ebe9ddd8f2c.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
پاییز 94 - مسلسل 25
2016
02
20
معیار عقل در ارزیابی مکاشفات صوری
173
203
FA
محمد ابراهیم
نتاج
استادیار دانشگاه پیام نور
mohamad.nataj@yahoo.com
مکاشفۀ صوری حالتی روحی است که در مواجهه با حقایق و در ارتباط خیال متصل با خیال منفصل برای سالکِ عارف حاصل می شود. در بسیاری از موارد، این مکاشفات صادق و رحمانی اند، اما اگر پای وهم و هواهای نفسانی در میان باشد و شیطان عرصه را برای تمثلات خود مناسب ببیند، موهومات را حقایقی انکارناپذیر می نمایاند. عارف برای تشخیص مکاشفات شیطانی از رحمانی به ناچار باید بعد از مفارقت از چنین مکاشفاتی و در مقام تحلیل ذهنی به ارزیابی آن بپردازد. عارف برای داوری صحت و سقم مکاشفات خود به معیارهایی نیاز دارد که متقن و مطمئن باشند. ازاین رو، در عرفان نظری، اصول و موازینی به این امر اختصاص یافته است. یکی از آن موازین عقل و احکام مُبرهَن عقلی است. در عرفان، عقل حجیت ذاتی دارد ازاین رو، نه تنها معارِض برای معارف کشفی نیست، بلکه مؤید آن است، زیرا نسبت عقل با عرفان همانند منطق برای فلسفه است.
عقل,مکاشفۀ صوری,مکاشفۀ صحیح,مکاشفۀ سقیم,حجیت عقل
https://pwq.bou.ac.ir/article_19114.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_19114_8ef7f6ae51acc543232528ec0fbb5756.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2783-4131
7
پاییز 94 - مسلسل 25
2016
02
20
رمزگشایی از نمادها در داستان های سهروردی بر پایۀ مبانی فلسفی حکمت اشراق
205
231
FA
مهدی
همازاده
دانشجوی دکتری فلسفه ذهن پژوهشکده علوم شناختی تهران
سیدابوالقاسم
حسینی ژرفا
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب
این مقاله، در ابتدا، مروری کوتاه بر مبانی هستی شناختی حکمت اشراق دارد و، سپس، به بیان جایگاه عالم مُثل و عالَم مثال منفصل در این دستگاه فلسفی می پردازد. نویسنده با ذکر نوآوری های شیخ اشراق در اثبات عالم مُثل– که پیش از او در مکتب مشّاء ردّ شده بود – و کشف و اثبات عالم مثال – که پیش از او در تاریخ فلسفۀ اسلامی مطرح نبود – مبانی نمادپردازی ادبی و هنری را بر پایۀ این دو عالم بیان کرده است. <br />نویسنده، در نهایت، با بررسی تفصیلی داستان های تمثیلی حکیم سهروردی، تجلّی مبانی و باورهای حِکمی وی را در این داستانها نشان می دهد که در قالب نمادها و رمزهای مثالی به تصویر کشیده شده اند. در این بخش از مقاله، چگونگی استفادۀ شیخ اشراق از ظرفیت های دستگاه فلسفی خویش برای بیان نمادین مضامین حِکمی تبیین شده است.
عالم مُثل,عالم مثال,نمادپردازی,داستان تمثیلی,قوّۀ خیال
https://pwq.bou.ac.ir/article_19115.html
https://pwq.bou.ac.ir/article_19115_20b8f07c470ab95504e45715a9135f46.pdf