2024-03-29T11:19:38Z
https://pwq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1526
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1389
2
بهار 89 - مسلسل 3
معیار تقسیم مفاهیم کلی از دیدگاه فلاسفه مشاء
غلامرضا
ابراهیمی مقدم
یکی از ابتکارات فلاسفه اسلامی، تقسیمبندی معقولات و مفاهیم کلی است. توجه به اقسام معقولات، مشکلات فراوانی از مباحث معرفتشناسی و فلسفه را حل میکند و عدم بازشناسی آنها از یکدیگر موجب لغزشهای فراوانی میگردد؛ شناسایی اقسام مفاهیم کلی، مبتنی بر معیاری معرفتشناسانه است که بتواند تمام مفاهیم ذهنی را در خود مندرج کند. این مقاله در پی بررسی این معیار از نگاه فیلسوفان بزرگ اسلامی است.
: معقول اول
معقول ثانی
مفاهیم کلی
معقول ثانی فلسفی
معقول ثانی منطقی
2010
05
22
7
31
https://pwq.bou.ac.ir/article_10276_b60461da29793d7e4c2b32e3cfec30f0.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1389
2
بهار 89 - مسلسل 3
تأملی در تلقی ژیلسون از هستی شناسی ابن سینا
جمعه خان
افضلی
اتین ژیلسون (1884 ـ 1978) قرون وسطا شناسی که به فیلسوفان این دوره به خصوص توماس آکویناس علاقة فراوانی دارد، در اثر معروف خود، هستی در اندیشة فیلسوفان دیدگاههای ابنسینا را به عنوان فیلسوفی که اندیشههای او در قرون وسطا بسیار تأثیرگذار بوده است، در چندین مسأله از جمله ماهیت لابشرط، زیادت وجود بر ماهیت، امکان ذاتی و قاعدة علیت گزارش و نقادی کرده است. از نظر ژیلسون، ماهیت لابشرط قابل تصور نیست؛ زیادت وجود بر ماهیت، یک مفهوم دینی است تا فلسفی؛ امکان ذاتی یک فرض تناقضآمیز است و قاعدة علیت به موجَبیت واجب تعالی منتهی میگردد.
نوشتار حاضر، ابتدا تلقی ژیلسون از دیدگاههای ابنسینا در هر مسأله را بازگو میکند. سپس به نقدهای ژیلسون که به زعم او، هستیشناسی ابنسینا را با چالش روبرو کرده است، میپردازد. همچنین دیدگاههای ژیلسون و نقدهای او نقادی و ارزیابی مجدد میشود.
ابنسینا
ژیلسون
ماهیت
وجود
زیادت وجود بر ماهیت
موجبیت
امکان ذاتی
2010
05
22
33
68
https://pwq.bou.ac.ir/article_10417_1876fae2283c598e60113e064fdfbf4c.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1389
2
بهار 89 - مسلسل 3
دشواری زبان حکمت و رمز گشودن آن
عسکری
سلیمانی امیری
هر علمی دارای منطق و زبانی است که هرگاه خواننده آن علم با آن منطق و زبان آشنا شود، میتواند آن علم را به درستی بفهمد. حکمت و فلسفه اسلامی نیز دارای منطق و زبان خاصی است که برای فراگیری آن باید منطق و زبان آن را به درستی بشناسیم. اساسیترین منطق و زبان حکمت اسلامی، اصل امتناع تناقض است. گاهی در نگاه بدوی، برخی از قواعد حکمی با این اصل ناسازگار به نظر میآید. برای نمونه چگونه میتوان مدعی بود در مرتبۀ ماهیت، دو نقیض با هم از آن سلب شوند یا اینکه چگونه حدوث ذاتی ممکنات که در آن فرض میشود وجود ممکنات با عدم آن جمع میشود (عدم مجامع با وجود) با امتناع اجتماع دو نقیض سازگار میافتد. یا اینکه قاعدۀ فرعیت چگونه با تقدم ذاتیات قابل جمع است و این قاعده چگونه با هلیات بسیطه سازگار میافتد؟ آیا ثبوت محمول برای موضوع فرع ثبوت محمول است یا خیر و اگر آری، أعدام و انتزاعیات چگونه ثبوت خواهند داشت؟ چرا باید از دو مفهوم وجود و ماهیت، یکی را اصیل و دیگری را اعتباری دانست؛ در حالی که هر دو بر شیء خارجی صادق هستند؟ اگر وجود اصیل باشد، چگونه باید کثرت موجودات را که نهاد عقل آنها را میپذیرد، توجیه کرد؟ چگونه میتوان وجود را مساوق با خارجیت و ترتب آثار دانست؛ در حالی که نزد عقل وجود به ذهنی و خارجی تقسیم میشود و وجود ذهنی دارای اثر نیست؟ مشابه همین بیان را میتوان در تقسیم وجود به بالقوه و بالفعل و نیز واحد و کثیر بیان کرد؛ در حالی که از طرف دیگر گفته میشود وجود مساوق با فعلیت و وحدت است. این مسائل به حسب ظاهر متهافت و فهم آنها برای دانش پژوه دشوار به نظر میآیند؛ اما اگر منطق و زبان حکمت و فلسفه اسلامی به درستی فهمیده شود، روشن خواهد شد که این امور به حسب ظاهر متهافت، اما در واقع درست هستند و تناقضی در آنها وجود ندارد. بنابراین شناخت درست منطق و زبان حکمت است که پارادوکسنماها را از میان برمیدارد.
نهاد عقل
اصل تناقض
ماهیت
حدوث ذات
عدم مجامع
قاعدۀ فرعیه
اصالت وجود
تشکیک
تباین
خارجی
ذهنی
واحد
کثیر
بالقوه
بالفعل
2010
05
22
69
101
https://pwq.bou.ac.ir/article_10418_005ff0941417c195b102a07263aa33b9.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1389
2
بهار 89 - مسلسل 3
سه معقول فلسفی در نگاه صدرائی
مسلم
شوبکلائی
این نوشتار ضمن ارائه توضیح مختصر دربارة مواد ثلاث، بر این باور تکیه دارد که مواد ثلاث، معقول ثانی فلسفیاند و فیلسوف که به واقع نظر دارد، اهتمام جدّی به بحث مواد دارد و طرح بحث جهات در فلسفه استطرادی است؛ برخلاف منطق که به گونهای اصیل به جهات میپردازد.
ماده
جهت
مواد ثلاث
معقول ثانی فلسفی
معقول ثانی منطقی
2010
05
22
103
121
https://pwq.bou.ac.ir/article_10419_77cbe321da2fbaf3fdb0d3783fbf2ef3.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1389
2
بهار 89 - مسلسل 3
بازخوانی تقریر ابن سینا از برهان صدیقین
حسن
عبدی
مسأله اصلی این مقاله تقریر ابنسینا از برهانِ صدّیقین است. برای تبیین این مسأله میتوان پرسید سرآغاز طرح برهان صدیقین به کدام یک از حکمای اسلامی باز میگردد؟ تقریر ابنسینا به عنوان یکی از حکمای اسلامی، بلکه به عنوان رئیس حکمای اسلامی چیست و چه فرقی با دیگر تقریرها دارد. چه اشکالها و ایرادهایی بر تقریر او مطرح شده یا ممکن است مطرح شود؟ آیا میتوان از تقریر ابنسینا در مقابل اشکالهای مذکور دفاع کرد؟ در این مقاله با بررسی پرسشهای مذکور به این نتیجه میرسیم که نخستین حکیمی که روش صدیقین در اثبات واجبالوجود را مطرح کرد، فارابی در کتاب فصوص الحکم است. همچنین نخستین حکیمی که تقریری بر اساس روش صدیقین ارائه کرده است، ابنسینا میباشد که در پنج اثر خود آن را مطرح کرده است. نکته قابل ذکر اینکه هیچ کدام از اشکالها قادر به متزلزل ساختن تقریر ابنسینا نیست.
برهان صدّیقین
برهان امکان و وجوب
اثبات واجب
وجوب وجود
ابنسینا
2010
05
22
121
151
https://pwq.bou.ac.ir/article_10420_6e2669653e8211c92a690c6263fca117.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1389
2
بهار 89 - مسلسل 3
مسائل مشترک فلسفه دین و فلسفه اصول
حسن
معلمی
فلسفه دین، تفکر فلسفی و عقلانی در باب دین است؛ بدین معنا که گزارهها و اعتقادات دینی را تبیین میکند، ادله و شواهد به نفع و یا علیه را مطرح مینماید و به درستی و نادرستی و صدق و کذب آن میپردازد. فلسفه اصول نیز به مبادی تصوری و تصدیقی علم اصول همچون اجتهاد، حکم، عقل و ارزش و انواع آن و یقین و انواع آن و مباحث زبانی و تفسیری میپردازد. بین این دو علم در مباحث زبان دینی، مباحث تفسیر و هرمنوتیک، عقل و دین و نقش عقل در فهم دین، انتظار بشر از دین و قلمرو دین، اشتراک و تعامل وجود دارد.
فلسفه دین
فلسفه اصول
تفکر عقلانی و فلسفی
مبادی تصوری و تصدیقی
2010
05
22
153
174
https://pwq.bou.ac.ir/article_10421_ae4ac81f06f8563cef3929ddef960ee5.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1389
2
بهار 89 - مسلسل 3
ادلة فلسفی اثبات کامل مطلق
عباس
نیکزاد
از باورهای مهم همۀ موحدان به ویژه مسلمانان، اعتقاد به وجود کامل مطلق و لایتناهی است. اذکار «سبحان الله»، «الحمدلله»، «یا سبوح یا قدوس» و ... بر کامل مطلق بودن ذات حق دلالت دارند. فلاسفه الاهی به ویژه فلاسفه اسلامی در پی اثبات عقلی و برهانی این باور اساسی بودهاند که نتیجۀ تلاشهای آنان، ارائه و اقامۀ چندین برهان عقلی و فلسفی در این باب است. آنچه این مقاله بدان پرداخته است، از یکسو نقد و بررسی این ادله و از سوی دیگر، ارایه برهانهای دیگری است که کتب فلسفی به روشنی به آنها نپرداختهاند.
کامل مطلق
وجود لایتناهی
واجب الوجود
ماهیت
ممکن الوجود
ضرورت
امکان
برهان عقلی
2010
05
22
175
202
https://pwq.bou.ac.ir/article_10422_ea26f131bb62cae4f76bd158a0639cb8.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1389
2
بهار 89 - مسلسل 3
چکیده عربی
سیدرضی
مصطفوی
2010
05
22
203
210
https://pwq.bou.ac.ir/article_10423_88932436b2f604b09eaee35db9126d99.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت
2008-9309
2008-9309
1389
2
بهار 89 - مسلسل 3
چکیده انگلیسی
سیدمحمود
موسوی
2010
05
22
3
10
https://pwq.bou.ac.ir/article_10424_40f465ba79e64d137b3b8aa8c2d5b484.pdf