تحلیل برهان تجربه دینی به روایت ماوردس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

طرح بحث تجربة دینی در آغاز قرن نوزدهم به وسیلة شلایر ماخر در فلسفه دین با رویکردی رمانتیستی برای توجه دادن به ارتباط دین با عواطف و جستجوی حقیقت آن در کانون احساسات (تجربه‌های) دینی صورت گرفت. اما تجربة دینی در قرن بیستم، به‌ویژه در نیمه دوم آن، نزد فیلسوفان دین که دارای رویکرد تحلیلی بودند توسعة مفهومی یافت و بیشتر از جنبة معرفت‌شناختی و سنجش توان اثباتی آن برای توجیه، تأیید یا اثبات معقولیت باورهای دینی مطمح‌نظر قرار گرفت. برخی توان اثباتی آن را نفی و برخی، از جمله ماوردس، آن را پذیرفته‌اند و کوشیده‌اند از این طریق مبنایی برای باور به وجود خدا فراهم آورند. حاصل این تلاش‌ها تقریرهای گوناگونی از برهان تجربة دینی است.در این مقاله، تقریر ماوردس از این برهان که حاوی نکات دقیق و قابل توجهی است مورد بررسی قرار گرفته و به تفاوت آن با تقریر آلستون و پلنتینگا و نیز به جایگاه برهان تجربة دینی در اندیشة اسلامی و علل کم‌توجهی ایشان به آن اشاره شده است. نقد دیدگاه چیزم دربارة محرک‌های مناسب حواس، طرح توازن داده‌ای کلی و جزئی، نقش حکم در تعیین هویت تجربه، و اینکه مستقیم و غیر مستقیم بودن تجربه امری روان‌شناختی است از جمله نکات مهمی است که در تقریر ماوردس مورد توجه قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of religious Experience as formulated by Maverdos

نویسنده [English]

  • Ali Shirvani
Associate professor of Research Center of Hawzeh and University
چکیده [English]

religious experience was brought to fore in philosophy of religion with a romantist approach at the beginning of 19th century by Schleiermacher with the aim of drawing attention to the relation between religion and emotions and search of its core in depth of religious feelings (experiences and moments). In twentieth century esp. in the second half of it, however, Religious experience is conceptually developed by analytic philosophers and was epistemologically interesting and more due to the role it can play in supporting and justifying the rationality of religious beliefs. Some thinkers have rejected its demonstrative force, and others including Maverdos have taken affirmative stance and in this way tried to make a foundation for faith in God. The result of such endeavors is the argument from religious experience.
The present article is an attempt to study statement of the argument by Maverdos which contains interesting and precise points with reference to other versions of the argument including Alston's and Plantinga's, shedding light on the status of the argument in Islamic thought and the reason why it has been neglected. Critique on Chisholm's view on proper stimuli of senses, the plan of universal and partial data balance, role of judgment in determining the nature of experience and finally the problem of directness or otherwise is a psychological problem are among important matters discussed by Maverdos.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Experience
  • proof for the existence of God
  • Philosophy of Religion
  • Epistemology
  • argument from religious experience
  • Maverdos