سویه‌های معرفت‌آفرینی فضایل در حکمت صدرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

10.22081/pwq.2020.69104

چکیده

یکی از محورهای پژوهش در معرفت‌شناسی غربی و دینی در دهه‌های گذشته، ارزیابی نقش فضایل ـ اعم از اخلاقی و فکری ـ بر معرفت است و نظریه‌پردازان زیادی، از نوع و میزان اثرگذاری فضایل فکری و اخلاقی بر معرفت سخن گفته‌اند. از مبانی وجودشناسانه و رهیافت­های نوین ملاصدرا و پیروان او به سه مقوله: علم (چیستی، منابع و موانع)، نفس و فضایل می­توان پاسخ­های جدیدی به این مسأله اصطیاد کرد. صدراییان با تعیین معیار برای چیستی فضایل، از کم و کیف نقش کلیدی فضایل و رذایل اخلاقی و فکری در فرآیند معرفت سخن گفته­اند. البته سیاق و گاه تصریح سخنان نشان می­دهد ایشان اغلب معرفت حقیقی و والا یا همان معرفت به امور متعالی را در گرو آراستگی به فضایل اخلاقی می­دانند؛ اما فضایل فکری را پیش­نیاز غالب معرفت‌ها می‌شمارند. این پژوهش با مروری بر فضیلت­گرایی معرفتی معاصر، در پی کشف سویه‌های چنین نگرشی در معرفت‌شناسی صدرایی است. گذار از تعریف رایج ارسطویی از فضیلت، اشاره به مصادیق جدیدی از فضایل فکری و همچنین ترسیم دقیق فرآیند اثرگذاری فضایل بر معرفت، از ویژگی­های این سنت فلسفی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Aspects of Virtues` Knowledge-Creating in Sadra's Wisdom

نویسنده [English]

  • Gholamhosein Javadpoor
Assistant professor at Iranian Institute of Philosophy
چکیده [English]

One of the axes of research in Western and religious epistemology in recent decades has been to assess the role of virtues - both moral and intellectual - on knowledge, and many theorists have talked about the type and extent of the influence of intellectual and moral virtues on knowledge. From the ontological foundations and new approaches of Mulla Sadra and his followers to three categories: knowledge (the what, the resources and the obstacles), soul and virtues, new answers can be given to this issue. By determining the criteria for what virtues are, those followers of Sadra have spoken of the key role of moral and intellectual virtues and vices in the process of knowledge. Of course, the context and sometimes the specificity of the words show that they often consider true and sublime knowledge or the knowledge of the sublime to be dependent on adornment with moral virtues; but intellectual virtues are considered the prerequisites of most knowledge. This review, by reviewing the epistemological virtues of contemporary epistemology, seeks to discover the aspects of such an attitude in Sadra's epistemology. Transition from the common Aristotelian definition of virtue, reference to new instances of intellectual virtues, as well as exact picture of the process by which virtues affect knowledge, are features of this philosophical tradition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral Virtues
  • Intellectual Virtues
  • Knowledge
  • Epistemological Virtue
  • Sadra's Wisdom

عنوان مقاله [العربیة]

الدور المعرفی للفضائل فی الحکمة الصدرائیة

چکیده [العربیة]

من محاور البحث فی نظریة المعرفة الغربیة و الدینیة فی العقود الماضیة هو تقییم دور الفضائل (الاخلاقیة والفکریة) فی تحصیل المعرفة و لقد تکلم الکثیر من المفکرین عن مدى تأثیر الفضائل الفکریة والاخلاقیة علی المعرفة.
بنائا على المبادئ الوجودیة و مناهج ملاصدرا الجدیدة حول العلم( الماهیة، المصادر، والموانع) النفس، و الفضائل، یمکن فهم إجابات جدیدة لهذه المسألة.
لقد تکلم أتباع صدرا عن الدور الهام للفضائل و الرذائل الاخلاقیة و الفکریة فی عملیة کسب المعرفة حیث أنهم قدموا معاییراً لماهیة الفضائل.
وربما یفهم من کلامهم أن غالبیتهم یعتبرون المعرفة الحقیقیة وهی المعرفة بأمور متعالیة موقوفة على التحلی بالفضائل الأخلاقیة.لکن الفضائل الفکریة یعتبرونها مقدمة ضروریة لکثیر من المعارف.
هذه المقالة تدرس نزعة أخلاق الفضیلة المعرفیة المعاصرة، و تحاول کشف جذور هذا الفکر فی نظریة الصدرائیة للمعرفة.
التجاوز عن التعریف الشائع عن الفضیلة، و الإشارة إلى مصادیق جدیدة عن الفضائل الفکریة و کذلک عرض دقیق عن عملیة تأثیر الفضائل علی المعرفة من خصائص هذا المنهج الفلسفی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الفضائل الأخلاقیة
  • الفضائل الفکریة
  • المعرفة
  • اخلاق الفضیلة المعرفی
  • الحکمة الصدرائیة