The Reflection of Practical Reason in Social Theology Based on the Opinions of Shahid Ayatollah Muhammad Baqir Sadr (RA)

Document Type : Research Paper

Author

Ph. D., Baqir al-Olum University

10.22081/pwq.2025.59063.965

Abstract

Theology presents a coherent system of religious beliefs within the framework of man's relationship with God Almighty within the context of the universe and human communities. In this regard, the branch of social theology is viewed to be for drawing structures, intellectual and behavioral relationships, and interaction patterns between humans in the context of society based on religious beliefs, as well as reforming and promoting the religious belief of society, which uses rational and narrative methods in this regard. In the methodology of social theology, practical reason plays a central and original role in inferring and producing propositions. In this research, in addition to explaining the two theories of "the right to obedience" and "the zone of freedom" related to the contemporary Islamic thinker, Shahid Ayatollah Muhammad Baqer Sadr in the field of social theology, a methodological analysis focusing on practical reason has been conducted, so that the position, scope, dimensions, and level of effectiveness of practical reason in understanding and producing theories and issues in the field of social theology within the framework of these theories are revealed, and the areas for the promotion and empowerment of the rational method in the practical reason section in the fertilization and effectiveness of social theology knowledge in solving social problems in the field of beliefs and convictions are provided.This research has been compiled by collecting information through library and documentary methods and using descriptive and exploratory research methods to outline the identity of reason and its functions in social theology knowledge within the framework of the four aforementioned theories.

Keywords

Article Title [العربیة]

انعکاس العقل العملی فی علم الکلام الاجتماعی مع الترکیز على آراء الشهید آیة الله محمد باقر الصدر

Abstract [العربیة]

علم الکلام یتولى تقدیم نظام متکامل للمعتقدات الدینیة فی إطار علاقة الإنسان بالله تعالى فی سیاق عالم الوجود والمجتمعات البشریة. فی هذا السیاق، یُعنى علم الکلام الاجتماعی برسم الهیاکل، والأنماط الفکریة والسلوکیة، ونماذج التفاعل بین الناس داخل المجتمع على أساس المعتقدات الدینیة، إضافة إلى إصلاح وتعزیز الإیمان الدینی للمجتمع، وذلک باستخدام الطرق العقلیة والنقلیة.
فی منهجیة علم الکلام الاجتماعی، یلعب العقل العملی دوراً محوریاً وأصیلاً فی استنباط وصیاغة القضایا. فی هذه الدراسة، تم توضیح نظریتی "حق الطاعة" و"منطقة الفراغ" للعالم الإسلامی المعاصر الشهید آیة الله محمد باقر الصدر فی مجال علم الکلام الاجتماعی، مع تحلیل منهجی یرکز على العقل العملی. الهدف هو الکشف عن مکانة وحدود وأبعاد وکفاءة العقل العملی فی فهم وصیاغة النظریات والقضایا المتعلقة بعلم الکلام الاجتماعی ضمن إطار هذه النظریات. ویُسعى من خلال ذلک إلى تعزیز وتطویر المنهج العقلانی، وخاصة فی الجانب العملی، لدعم کفاءة علم الکلام الاجتماعی فی حل القضایا الاجتماعیة المرتبطة بالعقائد والمعتقدات.
تم جمع المعلومات باستخدام المنهج المکتبی والوثائقی، والاعتماد على الطرق الوصفیة والاستکشافیة، بهدف توضیح هویة العقل وأدواره فی علم الکلام الاجتماعی ضمن إطار النظریات الأربع المذکورة.

Keywords [العربیة]

  • العقل
  • العقل العملی
  • علم الکلام الاجتماعی
  • المنهجیة
  • المنهج العقلانی
  • المجتمع

References

  • ابن‌سینا، حسین (1404ق)، الشفاء ( الطبیعیات)، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
  • ابن‌سینا، حسین (1363)، المبدأ و المعاد، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، چ1.
  • ابن‌سینا، حسین (1400ق)، رسائل ابن‌سینا، قم: انتشارات بیدار.
  • ابن‌سینا، حسین (1980م)، عیون الحکمه، بیروت: دار القلم، چ2.
  • اسماعیلی، محسن (1393)، تأملی در نظریه منطقه‌الفراغ از منظر شهید صدر، فصلنامه دانش حقوق عمومی، 3 (8).
  • اصفهانی، محمدحسین (1374)، نهایه‌ الدرایه‌ فی شرح الکفایه، قم: سیدالشهداء، چ1.
  • انصاری، مرتضی ( 1428ق)، فرائد الاصول، قم: المجمع الفکر الاسلامی، چ9.
  • ایمان، محمدتقی (1393)، فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چ2.
  • بلیکی، نورمن (1393)، پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی، ترجمه سیدحمیدرضا حسنی، محمدتقی ایمان و سیدمسعود ماجدی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چ2.
  • تقی‌زاده داوری، محمود (1388)، الاهیات اجتماعی شیعه، مجله الاهیات اجتماعی، 1 (1).
  • جوان، عبدالله (1397)، حق‌الطاعه و پاسخ برخی از نقدهای آن، مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، 51 (1)، بهار و تابستان.
  • حسین‌زاده، علی‌محمد (1387)، فقه و کلام، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • ربانی گلپایگانی، علی (1381)، درآمدی بر علم کلام، قم: دار الفکر، چ2.
  • روحانی، محمد (1413ق)، منتقی‌الاصول، قم: دفتر آیت‌الله سیدمحمد حسینی روحانی، چ1.
  • ساروخانی، باقر (1387)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی (اصول و مبانی)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • سبحانی، جعفر (1390)، حسن و قبح عقلی، قم: مؤسسه امام صادق7، چ2.
  • سبزواری، ملاهادی (1379)، شرح المنظومه، تهران: نشر ناب، چ1.
  • سروش، جمال (1393)، عقل عملی و کارکرد آن در حکمت عملی از دیدگاه صدرالمتألهین، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چ1.
  • سند، محمد (1423ق)، العقل العملی، بیروت: دار الهادی.
  • شیرازی، صدرالدین محمد (1981م)، الحکمه‌ المتعالیه‌ فی الاسفار الاربعه، بیروت: دار إحیاء التراث، ط3.
  • شیرازی، صدرالدین محمد (1360)، الشواهد الربوبیه‌ فى المناهج السلوکیه، مشهد: المرکز الجامعی للنشر، چ2.
  • شیرازی، صدرالدین محمد (1354)، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  • شیرازی، صدرالدین محمد (1383)، شرح اصول کافی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چ1.
  • شیرازی، صدرالدین محمد (1363)، مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چ1.
  • صادقی، هادی (1382)، درآمدی بر کلام جدید، قم: نشر طه و معارف، چ1.
  • صدر، محمدباقر (1417ق«الف»)، اقتصادنا، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چ2.
  • صدر، محمدباقر (1434ق)، الاسلام یقود الحیاه‌، قم: پژوهشگاه علمی تخصصی شهید صدر، چ2.
  • صدر، محمدباقر (1379)، المعالم الجدیده‌ للاصول، قم: کنگره شهید صدر، چ2.
  • صدر، محمدباقر (1417ق«ب»)، بحوث فی علم الأصول، تقریر حسن عبدالساتر، بیروت: الدار الاسلامیه، چ1.
  • صدر، محمدباقر (1417ق«ج»)، بحوث فی علم الاصول، تقریر محمود هاشمی شاهرودی، قم: مؤسسه دائره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت، چ3.
  • صدر، محمدباقر (1418ق)، دروس فی علم الاصول، قم: مؤسسه‌ النشر الاسلامی، چ5.
  • صدر، محمدباقر (1408ق)، مباحث الاصول، قم: مکتب الاعلام الاسلامی ـ مرکز النشر، چ1.
  • طوسی، نصیرالدین (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، قم: نشر البلاغه، چ1.
  • عبدلی، مرضیه (1396)، کلام اجتماعی اسلام، چیستی، گستره و روش، قم: نشر معارف، چ1.
  • فارابی، ابی‌نصر (1405ق)، فصول منتزعه، تهران: المکتبه‌ الزهراء، چ2.
  • کلینی، محمد بن یعقوب (1429ق)، الکافی، قم: دار الحدیث، چ1.
  • لاری، عبدالحسین (1418ق)، التعلیقه‌ علی فرائد الاصول، قم: اللجنه‌ العلمیه‌ للمؤتمر، چ1.
  • لاهیجی، عبدالرزاق (1383)، گوهر مراد، تهران: نشر سایه، چ1.
  • مطهری، مرتضی (1387)، جامعه و تاریخ، تهران: انتشارات صدرا، چ21.
  • مظفر، محمدرضا (1387)، اصول‌الفقه، قم: بوستان کتاب، چ5.
  • نائینی، محمدحسین (1352)، اجودالتقریرات، قم: مطبعه‌ العرفان، چ1.
  • نراقی، محمدمهدی (1386)، جامع‌السعادات، قم: انتشارات اسماعیلیان، چ7.

 

 

Theosophia Practica
Volume 16, Issue 61 - Serial Number 61
September 2024
Pages 24-53

Files

Share

How to cite

Statistics