مقاله حاضر سعی دارد، ضمن بیان چیستی و تعریف «فلسفۀ فقه»، به رابطۀ آن با دیگر فلسفه‌های مضافِ مرتبط و همگن نظیر فلسفۀ دین و فلسفۀ معرفت دینی بپردازد.
فلسفۀ فقه ـ به‌عنوان یکی از فلسفه‌های مضاف ـ به مطالعۀ عقلانی و فلسفی دربارۀ دانش فقه می‌پردازد و از این منظر که دانش فقه یکی از ساحت‌ها و رشته‌های معرفت دینی است، فلسفۀ فقه ارتباط وثیقی با فلسفۀ معرفت دینی دارد و ذیل آن تعریف خواهد شد. توجه شود که، از طرفی، فلسفۀ معرفت دینی یکی از محورهای کلان در فلسفۀ دین قلمداد می‌شود و، از طرفی دیگر، نسبت و مناسبات فلسفۀ فقه با فلسفۀ دین نیز مشخص خواهد شد. ازاین‌رو، با نشان‌دادن نسبت و مناسبات فلسفۀ فقه با فلسفۀ دین و فلسفۀ معرفت دینی، رابطۀ فلسفۀ فقه با فلسفۀ مضاف به سایر معارف دینی و همچنین منزلت و جایگاه هر یک در این منظومه معلوم خواهد شد. برآیند نسبت‌سنجی دانش‌های یادشده تعیینِ رابطه‌هایی نظیر عام یا خاص بودن، زیربنا یا روبنا بودن، و تولیدی یا مصرفی بودن است. برخی از این دانشها، ضمن اینکه نسبت به «مضاف‌الیه»ِ خود نقش اساسی و مبنایی دارند، نسبت به دیگر دانش‌های همگن روبنا، مصرف‌کننده و تغذیه‌کننده‌اند و برخی فلسفه‌های مضاف، به دلیل پیشینی و عام‌بودن، نسبت به دیگر فلسفه‌های مضاف نقش زیرساختی دارند. با تعیین نقش و جایگاه هر یک، می‌توان دربارۀ انتظارات خود از این گونه دانشها داوری نمود. در غیر این صورت، فلسفه‌های مضاف، به‌ویژه فلسفه‌های یادشده، صرفاً یک امر انتزاعی و غیرکارآمد بوده، هیچ‌گونه تحولی در مضاف‌الیه خود ایجاد نخواهد کرد.
Comparative Study of Philosophy of Fiqh with Other Similar Metadesciplines
نویسندگان [English]
Ramazan Alitabar
assistant professor in Islamic Culture and Thought Academy
چکیده [English]
The present article is an attempt to define the nature of philosophy of Fiqh and its relation with other similar such metadisciplenary studies as philosophy of religion and philosophy of religious knowledge. Philosophy of Fiqh as one of these metadisciplines is a rational and philosophical study of the science of Fiqh as one of the religious sciences dealing with religious knowledge and thus it is closely connected to philosophy of religious knowledge as one aspect of general philosophy of religion. Therefore it is essential to study relations of these “philosophies of” that can shed light on the status of each of them in the whole system of religious insight.
The comparative study can help us determine the sort of prevailing interrelations such as being general or particular, superstructure or infrastructure, productive etc. Although some of these sciences have underlying function in respect with their object of study other ones, they are dependent and based on other apparent metadisciplines. Our judgment on the expectations of these fields of study depends upon our appraisal of the role and status of each in the whole system of our knowledge. Failure to reach a right assessment of place can render metadisciplines to inadequate and abstract sciences without making any drastic change in the fields concerned.
کلیدواژه‌ها [English]
philosophy, metadisciplinary fields of philosophy, Philosophy of Religion, religious epistemology, philosophy of Fiqh (jurisprudence), Philosophy of Law
ابتدای صفحه