استدلال منطقی در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

10.22081/pwq.2019.67181

چکیده

خدای سبحان در قرآن کریم، رسالت پیامبر اکرم(ص) را تلاوت آیات، تعلیم کتاب و حکمت، و تزکیه نفوس معرفی می‎کند. جامع همه این رسالت‎ها، رسالت دعوت به سوی خداست. قرآن کریم با بیان این رسالت جامع، روش‎های آن، یعنی حکمت، موعظه حسنه و جدال احسن را بیان کرده است. خدای سبحان شیوه‎های گوناگون دعوت را به رسول خدا(ص) آموخته و خود نیز در تبیین و تفهیم معارف قرآنی، آنها را به کار گرفته است.
در این پژوهش، با اذعان به وجود استدلال عقلی به لحاظ صورت و ماده در قرآن، به بررسی برخی از الگوهای صوری استدلال در قرآن، یعنی الگوی قیاسی میپردازیم. بررسی تمام صورت‌های استدلال، مانند صورت مصرّح و مضمر، صورت بسیط و مرکب، صورت قیاس، استقراء و تمثیل و بررسی تفصیلی تمام صورت‌های قیاسی، یعنی اقترانی حملی و شرطی و استثنایی اتصالی و انفصالی، و همچنین بررسی روش برهان، خطابه و جدل در قرآن، نیازمند پژوهش‏های متعدد و مستقل است و در این تحقیق مختصر نمی‏گنجد. به همین دلیل در این پژوهش، به‏اختصار به بررسی برخی از صورت‏های استدلال، یعنی صورت قیاسی می‏پردازیم و سایر مباحث را به پژوهش‏های دیگر واگذار می‏کنیم

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Logical Reasoning in the Holy Quran

نویسنده [English]

  • Mohammadreza Mohammadali Zadeh
Assistant professor at Imam Khomeini Education and Research Institute
چکیده [English]

In the Holy Quran, God, the Glory, introduces the Prophet`s mission as reciting the verses, teaching the Book and wisdom, and as purifying human souls from sins. What may be taken as the being included in all these missions lies in inviting people to God. The Holy Qur'an, having expressed this fundamental mission, introduced its methods, namely wisdom, good preaching, and best controversy. God, the Glory, has taught the Prophet (s) various ways of invitation Prophet, and He Himself has employed them in explaining and teaching Qur'anic teachings. In this research, acknowledging the existence of rational reasoning in terms of form and matter in the Qur'an, we seek to examine some formal patterns of reasoning in the Quran, that is, the syllogistic model. Examining all forms of reasoning, such as explicit and implicit forms, simple and compound form, the form of syllogism, induction and analogy, and detailed study of all the syllogistic forms as well as surveying the method of demonstration, rhetoric and topic in the Qur'an requires numerous and independent researches, and is not included in this brief study. For this reason, in this study, we will briefly examine some forms of reasoning, that is, the syllogistic forms, and leaves other topics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'an
  • Categorical Conjunctive
  • Categorical conditional
  • Exceptional Conjunctive
  • Exceptional Distinctive

عنوان مقاله [العربیة]

الاستدلال المنطقی فی القرآن

چکیده [العربیة]

لقد عرف الله تعالی فی القرأن الکریم الرسالة النبویة بتلاوة الآیات، تعلیم الکتاب والحکمة وتزکیة النفوس.
والجامع بین کل هذه الرسالات هو الدعوة إلى الله تعالى. وقد بین القرآن الکریم مناهج هذه الرسالة الجامعة؛ وهی الحکمة، والموعظة الحسنة والجدال الأحسن.
فالله تعالى استخدم مناهج متنوعة للدعوة و علّمها رسوله.
فی هذه المقالة وبعد اعترافنا بوجود البرهان العقلی فی القرآن صورة و مادة، نقوم بدراسة بعض من نماذج الاستدلال الصوری فی القرآن و هو النموذج القیاسی.
ودراسة صور الاستدلال بشکل تفصیلی (کالمصرح والمضمر، والبسیط والمرکب، صورة القیاس، استقراء، والتمثیل، ودراسة صور القیاسیة کالاقترانیة الحملیة والشرطیة والاستثنائیة الاتصالیة والانفصالیة و کذلک مناهج البرهان والخطابة والجدل) تتطلب دراسات مستقلة ومتعددة ولایمکن استیعابها فی مقالة قصیرة کهذه.
فلذلک نقتصر فی هذا التحقیق على بعض صور الاستدلال و هی الصورة القیاسیة ونترک باقی الأشکال لمقالة مستقلة

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القرآن
  • الاقترانی الحملی
  • الاقترانی الشرطی
  • الاشتثنای الاتصالی
  • الاستثنایی الانفصالی