بررسی انتقادی نظریه «عقل دفائنی»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران

2 استادیار جامعه المصطفی العالمیه، شعبه مشهد

3 دانشجوی دکتری تخصصی فلسفه و کلام دانشگاه علوم اسلامی رضوی

10.22081/pwq.2019.67182

چکیده

عقل انسانی از دیدگاه اسلام از جایگاه والایی برخوردار است؛ تا آنجا که رسول باطنی شمرده شده، سعادت و شقاوت آدمی را در گرو پیروی و عدم پیروی از آن دانسته‏اند. اما اینکه حقیقت عقل مزبور چه بوده، جایگاه آن در کشف معارف دینی چیست، مسئله‏ای است که از دیرباز تا کنون مورد توجه دانشمندان دینی است و دیدگاه‏های گوناگونی دراین‏باره پدید آمده است. یکی از دیدگاه‏هایی که در این مسئله به وجود آمده، ‏این است که عقل انسانی، نیرویی است که به دفائنی و سطحی یا الهی و ابزاری (فلسفی) یا عمقی و سطحی تقسیم می‏شود و آنچه در کشف معارف دینی نقش دارد، عقل دفائنی، الهی و عمقی است، نه عقل سطحی، ابزاری و فلسفی. در این نوشتار با روشی تحلیلی ـ توصیفی به بررسی و نقد این نظریه پرداخته، آشکار کرده‏ایم که دیدگاه یادشده قابل دفاع نیست و اشکالات متعددی در پی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Study of the theory of Deep Reason, `Aqli Dafaini

نویسندگان [English]

  • Hosein Ghaffari 1
  • Mohammad Eshaq Arefi 2
  • Mohammad Mahdi Kamali 3
1 Associate professor at University of Tehran
2 Assistant professor at Almustafa International Uniersity, Mashhad Branch
3 Phd student at Razavi University of Islamic Studies
چکیده [English]

In Islamic teachings, human intellect has known to be of such a high status as inner hujjaht and following or opposing it one may attain happiness or misery respectively. As for its essence and its place in perceiving religious teachings, it has long been considered by religious scholars and various views have emerged in this regard. One of the points raised in this issue is that human reason is a force dividable into deep and superficial or divine and instrumental (philosophical) of which only deep or divine intellect has to do with perceiving religious teachings. In this paper, through a descriptive and analytical method, we examine and critique this theory, we have revealed that the viewpoint is not defensible and causes many objections.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human Intellect
  • Dafaini Reason
  • Superficial Reason
  • Divine Intellect
  • Philosophical Intellect

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة نقدیة لنظریة العقل الدفائنی

چکیده [العربیة]

یتمتع العقل بمکانة عالیة فی الإسلام. حیث یُعتبر رسولا باطنیاً و سعادة وشقاوة إنسان رهن إتباعه.
لکن السؤال عما هذا العقل وماهو دوره فی الکشف عن المعارف الدینیة مسألة قدیمة کانت و لاتزال محل آراء العلماء.
احد الأقوال فی هذه المسألة ان العقل قوة تنقسم إلى دفائنی او سطحی، و إلى ألهی و آلی (فلسفی)، او عمیق و سطحی. و ما یلعب دوراً فی کشف المعارف االدینیة هو العقل الدفائنی، الإلهی والعمقی، ولیس العقل السطحی، الآلی والفلسفی،
فی هذه المقالة وبمنهج وصفی تحلیلی نقوم بدراسة ونقد هذه النظریة و نبین أنه غیر قابل للدفاع و یرد علیه إشکالات کثیرة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • العقل الإنسانی
  • العقل الدفائنی
  • العقل السطحی
  • العقل االإلهی
  • العقل الفلسفی