کیفیت پیدایش و انتزاع مفاهیم کلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور

چکیده

از دیدگاه اکثر فلاسفه اسلامی، منشأ همه مفاهیم کلی ماهوی، صورت‌های جزئی است که از طریق ادراک حصولی یا حضوری به وجود آمده است. وقتی مفهوم کلی را با مفهوم جزئی مقایسه می‌کنیم، این سؤال مطرح می‌شود که ذهن چگونه از موارد محدود و جزئی به شناخت کلی می‌رسد؟ دیگراینکه چگونه یک مفهوم که در ابتدا بر بیش از یک فرد صدق نمی‌کند، در مرحله ادراک عقلی بر بی­نهایت افراد صدق می‌کند؟
فلاسفه اسلامی برای تبیین این مطلب، نظریات مختلفی ارائه کرده‌اند که دو نظریه معروف در این باب از ابن‌سینا، فیلسوف شاخص حکمت مشاء و ملاصدرا بنیان‌گذار حکمت متعالیه، با اقبال و پذیرش بسیاری از فلاسفه دیگر مواجه شده است. در این مقاله، ضمن بررسی دو نظریه فوق، آرای مختلف فلاسفه اسلامی در این باب بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • Gholamreza Ebrahimi Moqddam
Faculty member of Noor University
- ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، 1375 الف، الاشارات و التنبیهات، ج 2، قم، نشر بلاغه.
- _________ ، 1376، الهیات من کتاب الشفاء، با تعلیقات حسن حسن‌زاده آملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
- _________ ،  1404، التعلیقات، تصحیح عبدالرحمن بدوی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
- _________ ،  1363، المبدأ و المعاد، عبدالله نورانی، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل با همکاری دانشگاه تهران.
- _________ ،  1379، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تحقیق محمد تقی دانش پژوه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
- _________ ،  1375 ب، النفس من کتاب الشفا، تعلیقه حسن حسن‌زاده آملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
- جوادی آملی، عبدالله، 1370، شناخت شناسی در قرآن، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
- سهلان، ساوی، 1316 ق، البصائر النصیریه، تحقیق محمد عبده، مصر، مطبعه الکبری الامیریه.
- صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، بی‌تا، تعلیقات شفا، قم، بیدار.
- _________ ،  1981، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، ج 1، تا 3 و 8، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
- _________ ،  1360، الشواهد الربوبیه، با تصحیح و مقدمه سید جلال الدین آشتیانی، مشهد، انتشارات دانشگاه مشهد.
- طباطبایی، سید محمد حسین، 1368، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 2، تهران، صدرا.
- _________ ،  1422، نهایة الحکمة، تعلیقه عباسعلی زارعی سبزواری، قم، موسسة النشر الاسلامی.
- فنایی اشکوری، محمد، 1375، معقول ثانی؛ تحلیلی از انواع مفاهیم کلی در فلسفه اسلامی و غرب، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- مطهری، مرتضی، 1366، شرح مبسوط منظومه، ج 3، تهران، حکمت.