جبر فلسفی از نگاه قاعده ضرورت سابق (نقد و بررسی قاعده «الشیئ ما لم یجب لم یوجد»)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (تدوین: محمدتقی یوسفی، عضو هیأت علمی جامعة المصطفی العالمیة).

چکیده

قاعدة «الشیء ما لم یجب لم یوجد» در کلام حکما مطرح و با دلایلی اثبات شده است. مفاد آن که به عنوان قاعده‌ای مسلم تلقی می‌شود، این است که با تمام شدن علت، وجود معلول پیش از تحققش ضرورت می‌یابد، این قضیه به جبر فلسفی معروف است. در مقابل، متکلمان اسلامی مطلقاً آن را نفی نموده، «اولویت» را جایگزین ضرورت می‌کنند. در این میان برخی از اصولیین شیعه با تفصیل بین فاعل مختار و موجب، قاعده را به فاعل موجَب اختصاص می‌دهند. دیدگاه برگزیده این مقاله تفصیل مورد نظر اصولیین است. در این مقاله ضمن اثبات این نظریه، دلایل حکما و اشکالات متکلمان مطرح و تحلیل می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Philosophical Determinism on the Basis the Principle of Prior Necessity

نویسنده [English]

  • Ghulamreza Fayyazi
Professor of Imam Khomeini Education and Research Institute prepared by Muhammad Taqi Yoosofi faculty member of The Al-Mustafa International University
چکیده [English]

The philosophical principle that “a thing comes into being only after it is necessitated” is proposed and proved with some arguments. According to this principle which is taken for granted the existence of effect is necessitated before its actualization with the totality of its cause. This is known as philosophical determinism. Islamic theologian, by contrast, totally reject the principle substituting “priority” for necessity. Meanwhile some Shi‛ite scholars of usul al-fiqh (legal methodologists) distinguishing between free agent and determined agent restricted the principle to the latter. The author’ view is in favor of legal methodologists’. It attempts to prove it analyzed both arguments for and against by philosophers and theologians.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Determinism
  • Free Will
  • free agent
  • determined agent
  • causal-effectual necessity
  • prior necessity
  • consequent necessity