بررسی تطبیقی تعین اول در عرفان اسلامی و اسم مستأثر در متون شریعت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر پژوهشکده ادیان و مذاهب و عضو هیأت علمی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

چکیده

مباحث عرفان و شریعت از مباحث مهم، ضروری و زنده در مطالعات عرفانی است. دیرینة این مباحث مقایسه‌ای و تطبیقی در دو حوزة عرفان اسلامی و الهیات اسلامی دست‌کم به زمان بروز نحله‌ای عرفانی در قرن دوم هجری می‌رسد.
مسئله این نوشتار که از مقوله مباحث عرفان و شریعت است بررسی تطبیقی اسم مستأثر در نصوص شریعت و تعین اول در متون عرفانی است. بحث چینش نظام هستی و نحوة تعین و تنزل و صدور ماسوی‌الله، به‌ویژه در تعینات و تنزلات آغازین آن، را باید در متون شریعت، در مباحث اسماء، جستجو کرد. فرضیه‌ای که در این نوشتار درصدد اثبات آن هستیم این است که اسم مستأثر اولین تعین حق تعالی و حلقة واسطه میان ذات حق تعالی و سایر اسماء اوست. با این هدف، ابتدا به جایگاه اسم مستأثر و مفاد آن در روایات و رابطة آن با ذات حقّ و تعین اول و ثانی می‌پردازیم. با بررسی اسم مستأثر در متون روایی و بررسی تعین اول در متون عرفانی، بر این فرضیه پای می‌فشاریم که اسم مستأثر در روایات همان تعین اول در عرفان است و نیز به این دیدگاه گردن می‌نهیم که اسماء مستأثره در معنای دومی و به اشتراکات لفظی به دسته‌ای از اسماء در تعین ثانی قابل تطبیق است. و البته، نظریة برخی اهل معرفت که اسم مستأثر را عنوان مشیری به مقام ذات می‌دانند ـ ضمن کرنش و احترام به این بزرگان ـ دارای ابهام و خدشه می‌دانیم. علم انسان کامل به اسم مستأثر و مظهر این اسم در هستی، به عنوان دو مبحث کاربردی و شیرین، نکات پایانی این نوشتار خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of the First Determination and the Name mosta'thir in Holy Scripture

نویسنده [English]

  • Asghar Norouzi
Faculty member of Imam Khomeini Research and Educational Institute
چکیده [English]

The relation of mysticism and Sharia is important vital and essential in the mystical studies. In two domains of Islamic mysticism and theology (kalam) it dates back to the second century of Islam when mystic-minded thinkers appeared.
The subject-matter of this article is a comparative study of the First Determination in mysticism and the Name mosta'thir in Sharia. The order of being and the emanation of everything other than God and the way of determination and delimitation of being particularly in the first stages are to be found in the discussions relating to the Names in Sharia. In the present article attempts are made to show that the Name mosta'thir is the first determination of God the Truth and acts as intermediary between the Essence and other Names. First, the status of the Name mosta'thir and its import in body of Hadith and the way it is related to the Essence of God, the first and second determinations is to be examined. Taking related discussions in mysticism and Sharia we stress on the theory that the first determination and the Name mosta'thir are the same though the latter is sometimes applies equivocally to the second determination. It is worth noting that some mystics identifies the name mosta'thir as a alluding to the status of Essence of God but this view is ambiguous and faulty. Perfect man's knowledge and manifestation of this Name as two applied themes are also among topics discussed in the present article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Creation of the Names
  • the Name mosta'thir
  • status of Essence
  • the First Determination
  • the Second Determination