برهان نفس بر اثبات خدا در حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه باقرالعلوم(ع)

2 دانشجوی دکترای فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم(ع)

چکیده

در میان ادلۀ اثبات وجود خدا در فلسفۀ اسلامی، برهان‌های غیرمشهوری هم هستند که در عین صحت و اتقان کمتر مورد عنایت فیلسوفان قرار گرفته‌اند. یکی از این برهان‌ها برهان نفس بر اثبات خدا است. در این برهان، با استفاده از نفس انسانی و برخی اوصاف و عوارض آن بر وجود خداوند سبحان استدلال می شود. صدرالمتالیهن (ره) در برخی از آثار خود به‌صراحت این برهان را یکی از براهین مستقل اثبات واجب‌الوجود دانسته است. ملاصدرا و برخی از پیروانش چهار تقریر از این برهان ارائه کرده‌اند: با استفاده از علت حرکت نفس، حدوث نفس، علت غایی حرکت نفس و حرکت نفوس فلکی. این برهان به نحو مستقل در حکمت مشاء مطرح نبوده است؛ برخی اشراقیان به بعضی تقریرهای آن اشاره کرده‌اند؛ ملاصدرا با بهره‌گیری از اشارات پیشینیان و همچنین مبانی فلسفی خود در مسئلۀ نفس، حرکت جوهری، نحوۀ ارتباط حادث با محدث و...  چنین برهانی را بیان کرده است. او همچنین در این برهان، راه و رونده را متحد می‌داند و عینیت سالک و مسلک را از ویژگی‌های این برهان می شمارد و همین امر را دلیل شرافت این برهان بر سایر ادلۀ اثبات واجب‌الوجود ـ به جز برهان صدیقین ـ می‌داند. او معتقد است: در عین اینکه معرفت حضوری نفس شهود باطنی رب را در پی دارد، معرفت حصولی به نفس و دقت در عوارض آن نیز وسیلۀ صعود به معرفت خداوند است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Argument for the Existence God through Human Soul

نویسندگان [English]

  • Muhammad Taqi Yusufi 1
  • Mujtaba Afshar 2
1 assistant professor Baqir Al- Olum University
2 Ph. D. student in Islamic philosophy
چکیده [English]

Among the arguments foe the existence of God in Islamic philosophy are some non-famous proofs that are valid but less known and less interested philosophers. One of these arguments is that from human soul in which some qualities and states of soul are examined to prove the existence of God. Mulla Sdara explicitly takes it as an independent argument for Necessary Being. It has been formulated in four different ways by Sadra and some of his followers: the cause of soul movement, temporal creation of soul, the final cause of soul movement, and the motion of the celestial souls. This argument is not be found in Muslim Peripatetic philosophers as a separate proof. Some Illuminationist philosophers however made reference to some versions of it. Inspired by his predecessors and based on his own principles including substantial motion of human soul, Mulla Sadra has formulated this argument for the existence of God. In his view the wayfarer and wayfaring are one and the same. This is the prerogative of the argument which makes it distinct from other arguments except that the Truthful. While intuitive self-knowledge results in esoteric vision of God, speculative knowledge of human soul and its scrutiny is a means by which man can attain the knowledge of God.

کلیدواژه‌ها [English]

  • argument from human soul
  • proof of God’s existence
  • self-knowledge
  • identity of wayfarer and wayfaring
  • perfection of soul
  • creation of soul
  • immateriality of soul