وحدت یا دوگانگی علم و ایمان در حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پِژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع) قم

چکیده

بدون تردید، ایمان یکی از مهم ترین و سرنوشت سازترین مقوله های مرتبط با انسان است، چراکه انسان ها دغدغه ای مهم تر و دیرپاتر از نیل به سعادت و رستگاری و نیک فرجامی ندارند و ایمان سنگ بنای سعادتمندی و رستگاری انسان است. نخستین مسئله - و شاید مهم ترین مسئله - دربارۀ ایمان چیستیِ معنا و مفهوم آن است.
این مقاله درصدد تبیین  معنا و مفهوم  ایمان در حکمت متعالیه است. بررسی  دقیق آثار فلسفی و کلامی ملاصدرا و شاگردان مکتب صدرایی نشان می دهد که ایمان از نظر آنها، به‌ویژه از نظر صدرالمتألّهین، برابر با علم – به معنای تصدیق منطقی یا یقین علمی و جزمی – است و چیزی غیر از آن نیست. ولی تحقیق و بررسی متون و منابع دینی و دیدگاه سایر حکما و متکلمان اسلامی دربارۀ مقولۀ ایمان  ومسائل مرتبط با آن خلاف نظر آنها را به اثبات می‌رساند و ایمان را جدای از علم و چیزی فراتر از آن نشان می دهد. این مقاله، ضمن ارائۀ معنا و مفهوم درست ایمان، درصدد کشف نظر حکمت متعالیه دربارۀ ایمان به معنای ‌ اشاره شده و نقد و بررسی آن است. بدین منظور، نخست، جایگاه فلسفیِ بحث از ایمان و پس  از آن، معنای لغوی واژۀ ایمان تبیین می‌شود و سپس، با استفاده از عبارات مکتوب بجامانده از بنیانگذار حکمت متعالیه و برخی از شاگردان بی واسطه و باواسطۀ او، دیدگاه آنان دربارة مفهوم و ماهیت ایمان استخراج و ارائه می شود و پس از آن، نقطه-نظرات آنان بررسی و در ادامه، یافتۀ نگارنده در این باره با استناد به دلایل عقلی و نقلی بیان می گردد. بنابراین، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است: ماهیت ایمان در دیدگاه حکمت متعالیه چیست؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Unity or Duality of Faith and Knowledge in Transcendent Theosophy

نویسنده [English]

  • Abdollah Ebrahimzadeh Amoli
asstant professor of Imam Sadeq Research Centre of Islamic Sciences
چکیده [English]

No doubt faith is among the most important and decisive categories related to human being. For we human beings the concern of happiness and final felicity is older and more prominent than any other concern and faith is the cornerstone for human salvation and blessedness.
The present essay is intended to explain the meaning and concept of faith in transcendent theosophy. An exact survey of Mulla Sadra’s and his followers’ philosophical works show that faith in their view and in Sadra’s in particular, is equal to knowledge in the sense of logical affirmation and scholarly certainty. However, reflection on religious sources and texts as well as views of other philosophers and theologians of the category of faith and related issues show the opposite view that faith is distinct and beyond from knowledge. The author of the present article is to discover the true view of Mulla Sadra in this regard and give a critical analysis of it on the basis of rational and revealed arguments and finally give a proper response to the question on the nature of faith in the perspective of transcendent philosophy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • faith
  • affirmation
  • Knowledge
  • certainty
  • transcendent theosophy