بررسی تطبیقی آزادی از دیدگاه شهید مطهری و ژان پل سارتر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم

2 کارشناسی ارشد فلسفه دین دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم

چکیده

آزادی از مهم‌ترین ارزش‌های انسانی است که همواره مورد بحث و مناقشۀ اندیشمندان بوده است. شهید مطهری از جمله مهم‌ترین متفکّران مسلمان در دورۀ معاصر می‌باشد که اندیشۀ او نقش بسیاری در شکل‌گیری فرهنگ اسلامی معاصر داشته است. از سوی دیگر، ژان پل سارتر نیز از جمله متفکّران اگزیستانسیالیست معاصر می‌باشد که آثار او در زمینه‌های فکری بسیار اثرگذار بوده است. با توجّه به اینکه هر دو متفکّر علاقۀ زیادی به طرح و بررسی مسائل مربوط به وجود انسانی دارند، این پرسش مطرح می‌گردد که آنان چه دیدگاهی دربارۀ «آزادی» دارند؟ و در دیدگاه آنها چه وجوه اشتراک و وجوه اختلافی می‌توان یافت؟ در این تحقیق، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و براساس متون وآثار شهید مطهری و سارتر، به مقایسه و تطبیق نظریات آن دو پرداخته شده است.
بر اساس یافته‌های تحقیق، به نظر می‌رسد برخی وجوه اشتراک میان دیدگاه این دو متفکّر وجود دارد، مانند ارزشمند بودن آزادی و مسئولیت‌آوربودن آزادی. اما اختلاف مبنایی زیادی نیز میان آن دو وجود دارد. برای نمونه، به نظر ژان پل سارتر، آزادی تنها ارزش انسانی و کمال ذاتی انسان است که با وجود خداوند و وجود ارزش‌های دیگر در تضاد است. چنین نگرشی به آزادی انسان را از حقیقت خویش و مبدأ و معاد جدا و او را، بدون اتکا به هیچ اصل و قانونی، همه‌کارۀ خود معرفی می‌کند. اما آزادی مطرح در کلام استاد مطهری فقط با نگاه به علت فاعلی و غایی انسان معنا می‌یابد. در دیدگاه وی، هر تعلقی ضد آزادی است، مگر تعلق و وابستگی به خداوند متعال، که تعلق به او عین آزادی است و جز با وابستگی و اعتقاد به خداوند آزادی حقیقی حاصل نمی‌شود. ایشان تمام هستی را در طول وجود خداوند می‌بیند و پایه و اساس ارزش‌هایی مانند آزادی و عدالت را خداشناسی می‌داند و انسانیت و ارزش‌های او را بدون شناخت خداوند بی ‌معنا و بی‌مفهوم می‌داند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative study of Freedom in Martyr Mutahhari and Sartre

نویسندگان [English]

  • Mohsen Qumi 1
  • Mirzaali Ketabi 2
1 associate professor of Baqir Al-Ulum University
2 Ph. D. student of Baqir Al-Ulum University
چکیده [English]

Freedom is one of the most important human values, which has been in the center of controversies of thinkers including martyr Mutahhari whose thought has had a great influence in shaping contemporary Islamic culture. Sartre on the other hand is among contemporary existentialist thinkers whose works had great impact on many intellectual domains. Given that both thinkers have been deeply interested in human existence, it is especially important to consider their views on the question of freedom and their common and different apects of proplem. Using the descriptive-analytic method the authors attempt to review materials found in the works of both thinkers. The research led to conclusion that both them emphasize on the freedom as human value and a ground for responsibility. However, there are also many fundamental differences in their views. For instance, Sartre is the only human value and intrinsic perfection that is in conflict with the existence of God and of other values. Such view on freedom separates human from the reality of himself, of the Origin and the Return and picture human as utterly autonomous in all his affairs while he has no dependence upon any principle or law. Freedom in the eyes of Mutahhari, by contrast, makes sense only in relation to the efficient and final causes of man. According to Mutahhari any devotion to and dependence upon anything other than God, the Exalted, is in conflict with freedom. Real and true freedom comes only through dependence upon and devotion to God who is source of all existence and values. In his view, without God who is the Ground of such values as freedom and justice, humanity and related values lose their proper meanings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Freedom
  • Morality
  • God
  • man
  • existentialism
  • Sartre
  • Martyr Mutahhari