تأملی در حقیقت ادراک حسی بر اساس دیدگاه‌های شیخ اشراق و صدرالمتألهین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌پژوه دکتری حکمت متعالیه موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

2 استادیار و عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

10.22081/pwq.2020.69651

چکیده

شیخ اشراق ادراک حسی را- دست کم در محدودة ابصار- از مقولة علم حضوری می‌داند. صدرالمتألهین با نقد دیدگاه وی، تصویری حصولی از ادراک حسی را می‌پذیرد. ایشان بر این باور است نفس در ادراک حسی صورت‌هایی مجرد را که مماثل با صورت‌های موجودات مادی هستند در صقع خود انشا می‌کند. مطابق این بیان، محسوس بالذات از نگاه شیخ اشراق صورتِ خارجیِ مادی و از منظر صدرالمتألهین صورتِ ذهنیِ مجردِ مماثل با صورت خارجی مادی است. در این مقاله پس از تبیین مختصر دیدگاه شیخ اشراق دربارة حقیقت ادراک حسی، شش اشکال عمدة صدرالمتألهین بر دیدگاه مزبور را بررسی کرده‌ و نشان داده‌ایم اشکالات مزبور دست کم با کمک مبانی حکمت متعالیه قابل پاسخ هستند. سپس با طرح برخی ایرادهای دیدگاه صدرالمتألهین ثابت کرده‌ایم دیدگاه ایشان گرچه می‌تواند برای ادراک خیالی تبیینی مناسب به شمار آید، برای توجیه ادراک حسی ناکافی است. هدف از این پژوهش آن است که نشان دهد دیدگاه شیخ اشراق در زمینة ادراک حسی با کمک مبانی صدرالمتألهین قابل دفاع است و اندیشه‌های این دو حکیم برجسته، بیشتر مکمل هم‌اند تا نافی یکدیگر.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Reflection on the Reality of the Perception by Sense on the Basis of Sheikh Ishraq and Sadr al-Muta'allihin`s Views

نویسندگان [English]

  • Mahmood Sharifi 1
  • Ahmad Saeedi 2
1 Phd student at Imam Khomeini Education and Research Institute
2 Assistant professor, Imam Khomeini Education and Research Institute
چکیده [English]

Sheikh Ishraq considers perception by presence - at least within the limits of vision, absar, - as a category of the knowledge by presence. By criticizing his point of view, Sadr al-Muta'allihin accepts a correspondent mental image of this perception. He believes that in this perception, the mind creates immaterial forms like those of material beings in itself. According to this, essential tangible from for Sheikh Ishraq is the material external form; while for Sadr al-Muta'allehin it is the immaterial mental form similar to its correspondent material external form. In this article, after a brief explanation of Sheikh Ishraq's view on the truth of tangible perception, we have examined the six major objections of Sadr al-Muta'allihin on this view and have shown that these problems can be answered at least with the help of the principles of the transcendent wisdom. Then, by proposing some objections to the view of Sadr al-Muta'allihin, we have proved that his view, although it can be considered a suitable explanation for imaginary perception, is insufficient to justify tangible perception. The purpose of this study is to show that Sheikh Ishraq's view on sensory perception can be defended with the help of the principles of Sadr al-Muta'allihin, and the ideas of these two eminent sages are more complementary than contradictory

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sadr al-Muta'allihin
  • Sheikh Ishraq
  • Presence Knowledge
  • Acquired Knowledge
  • Tangible Perception

عنوان مقاله [العربیة]

تأمل فی واقع الإدراک الحسی من وجهة نظر شیخ الإشراق و صدر المتألهین

چکیده [العربیة]

یعتبر شیخ الإشراق الإدراک الحسی - على الأقل فی نطاق الأبصار – فئة من العلم الحضوری. صدر المتألهین ومن خلال نقد وجهة نظره، یعتقد بصورة منتجة عن الإدراک الحسی. کما یعتقد أنه فی الإدراک الحسی، تنشئ الروح أشکالًا مجردة مماثلة لأشکال الکائنات المادیة فی صقعها. وبحسب هذا البیان، فإن المحسوس بالذات من وجهة نظر شیخ الإشراق هو الشکل الخارجی المادی، ومن وجهة نظر صدر المتألهین، هو الشکل العقلی المجرد مشابه للشکل الخارجی المادی. فی هذا المقال، وبعد أن شرحنا بإیجاز وجهة نظر شیخ الإشراق حول حقیقة الإدراک الحسی، قمنا بدراسة الأشکال الستة الرئیسیة لصدر المتألهین على هذا الرأی وأظهرنا أن هذه المشاکل یمکن الإجابة علیها على الأقل بمساعدة من مبادئ الحکمة المتعالیة. بعد ذلک، من خلال الإشکالیات الواردة على آراء صدر المتألهین، أثبتنا أن رأیه، رغم أنه یمکن اعتباره تفسیراً مناسباً للإدراک التخیلی، لکنه غیر کافٍ لتبریر الإدراک الحسی. الغرض من هذه الدراسة هو إظهار أن وجهة نظر شیخ الإشراق فی الإدراک الحسی یمکن الدفاع عنها بمساعدة مبادئ صدر المتألهین، وأن أفکار هذین الحکیمین البارزین أکثر تکاملاً من أن ینفیا کل منهما الآخر

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • صدر المتألهین
  • شیخ الإشراق
  • العلم الحضوری
  • العلم الحصولی
  • الإدراک الحسی