جستاری در معنای «حکمت» با توجه به دیدگاه داوود قیصری و امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری عرفان اسلامی و اندیشه امام خمینی پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی

2 دانشیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

10.22081/pwq.2021.70478

چکیده

اندیشمندان اسلامی گاه «حکمت» را شاخه‌ای از علم در نظر می‌گیرند؛ علم به احوال موجودات به گونه‌ای که در نفس‌الأمر است. تفسیر دیگر «حکمت» حکم‌نمودن است؛ چنان‌که حق‌تعالی حکم فرموده که نیکوکاران را به بهشت و تباهکاران را راهی دوزخ نماید. در تفسیر سوم «حکمت» معنای اتقان و انضباط را به خود می‌گیرد؛ یعنی درست و نیکو کارکردن. تمامی این تفاسیر حاکی از  حکیم‌بودن خداوند است؛ صفتی که ثبوت آن برای ذات باری ضروری است. اما آنچه در این مقاله بررسی می‌شود، مفهوم واژۀ «حکمت» از دیدگاه داوود قیصری و تعلیقۀ امام خمینی(ره) بر این دیدگاه است. نویسندگان این مقاله بنا به‎ نظر‌ این ‌دو اندیشمند، واژۀ پرارج‌ «حکمت» را واکاوی کرده به نقد و تحلیل این دو منظر و تطبیق آنها با دیدگاه‌های دیگر اندیشمندان خواهند پرداخت. «حکمت» در این پژوهش مرتبه‌ای درنظر گرفته می‌شود که عارف ‎و حکیم، مشتاق ‌و مجذوب رسیدن به آن هستند. صاحب حکمت عارف متألّهی خواهد بود که در مراتب باطنی و سرّی آن از عقل استدلالی گذر و شهود را تجربه می‌کند. این بررسی به شیوۀ پدیدارشناختی انجام گرفته، تلاش می‌کند «حکمت» را در معنای‌ سوم و به عنوان حکمت ذوقی و ‌شهودی در برخی حالات و مشاهداتِ عارفانی اعم از شرق ‌و ‌غرب که این تجربه را داشته‌اند، بیان کند تا از این طریق ریشه‌یابی عملی، سلوکی و جایگاه دست‌نیافتنی حکمت را نقبی زند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study for the Meaning of "Hikmat" as Viewed by Davood Qaisari and Imam Khomeini

نویسندگان [English]

  • Mahdiyeh Seyyed Nurani 1
  • Hadi Vakili 2
1 Phd student, mahdiyeh. Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution
2 Associate professor, Institute for Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

Islamic thinkers sometimes consider "hikmat" as a branch of science; Knowledge of the states of beings as they are in.themselves. Another interpretation of "hikmat" is to judge, as the Almighty has decreed that the good should go to heaven and the wicked to hell. In the third interpretation, " hikmat " has been taken to mean stability and discipline, that is, to act properly. All these meanings indicate that God is hakim; a necessity attribute essential to God. But what is examined in this article is the meaning of the word "hikmat" from the point of view of Davood Qaisari and Imam Khomeini. The authors, regarding the views of these two thinkers, studied the valuable term " hikmat " and studied the views critically with regard to other views in the field. In this research, hikmat is considered a level that every mystic and sage is eager and fascinated to achieve. The possessor of hikmat will be a theologian mystic who experiences the passage and intuition of the rational intellect in its esoteric and secret levels. This study is done in a phenomenological way, it tries to express "hikmat" in the third sense and as a tasteful and intuitive hikmat in some mystical situations and observations, both East and West, which have had this experience, in order to find practical roots. It undermines the behavior and unattainable position of hikmat.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hikmat
  • Wisdom
  • Theological Wisdom
  • Prophets and Mystics` Hikmat
  • Davood Qaisari
  • Imam Khomeini

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة فی معنى "الحکمة" مع النظر فی آراء داوود قیصری والإمام الخمینی(ره)

چکیده [العربیة]

یعد العلماء الإسلامیون فی بعض الأحیان "الحکمة" على انها فرع من فروع العلم؛ العلم بحال المخلوقات على انه فی ذات الأمر. والتفسیر الآخر "للحکمة" هو الحکم. کما حکم الله تعالى بأن یذهب الأخیار إلى الجنة والأشرار إلى النار. وفی التفسیر الثالث فان "الحکمة" هی الاتقان والانضباط، أی فعل الأمر الصحیح والجید. جمیع هذه التفسیرات تشیر الى اتصاف الله تعالى بالحکمة، الصفة التی من الضروری إثباتها للباری. لکن ما تبحثه هذه الدراسة هو مفهوم کلمة "الحکمة" من وجهة نظر داوود القیصری وبیان الإمام الخمینی على هذا النظر. حیث قام معدّی هذه الدراسة باستکشاف هذه الکلمة القیمة "الحکمة" من وجهة نظر هذین العالمین والتطرق الى تحلیلات وانتقادات هذین الرأیین ومقارنتهما مع آراء العلماء الآخرین حول الحکمة. ترقى "الحکمة" فی هذه الدراسة الى مستوى یرغب العارف والحکیم فی الوصول الیه. حیث سیکون صاحب الحکمة هو شخص عارف بالله یختبر الغریزة والاستدلال العقلی فی باطنه. تم اتمام هذه الدراسة بالطریقة الظاهراتیة، وتسعى لبیان مفهوم "الحکمة" بالمعنى الثالث وبعنوان الحکمة الذوقیة والغریزیة فی بعض الحالات والمشاهدات العرفانیة فی الشرق والغرب والذین خاضوا هذه التجربة، من أجل العثور على الجذور العملیة والسلوکیة ومکانة الحکمة الذی لم یبلغه أحد

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الحکمة
  • الحکیم اللاهوتی
  • حکمة الأنبیاء والعارفین
  • الحکمة الذوقیة
  • داوود قیصری
  • الإمام الخمینی(ره)