روش‌شناسی تشکیکی صدرایی با تأکید بر برهان صدیقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فلسفه گرایش کلام اسلامی دانشگاه پیام ‎نور تهران

2 دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور تهران

3 دانشیار و عضو هیئت علمی گروه فلسفه و الهیات دانشگاه پیام نور

10.22081/pwq.2022.73204

چکیده

در یک دسته­بندی عمده سه دیدگاه مخالف درباره مسئله روش­شناسی ملاصدرا وجود دارد. این دیدگاه­ها عبارت‏اند از: یک) توتولوژیک یا حشوگویی در بیان؛  دو) التقاط روش تفکرگرایی مشایی، شهود اشراقی و کلامی؛ سه) توصیف دیدگاه و نظرات مخالف توسط ملاصدرا؛ در حالی که به نظر می­رسد ملاصدرا دارای روش چهارمی به نام «سلسله‏مراتبی» است. سلسله‏مراتبی‏بودن روش ملاصدرا  متأثر از بحث تشکیک است که مبنای معرفت­شناختی و وجودشناختی اوست. غرض از سلسله‏مراتبی‏بودن روش ملاصدرا این است که او در تبیین و توضیح مباحث فلسفی مراحل و مراتبی را طی می­کند. ابتدا دیدگاه مخالف را توصیف می­کند، سپس در مرحله بعد نادرست‏بودن آن را با بیان مقدماتی منطقی یا صورت­برهان­هایی قیاسی و استدلالی با استناد به برخی مبانی بدیهی و اولی (ابطال تسلسل، دور، ترجیح بلامرجح و...) یا حتی با فرض‌گرفتن استدلال‎های پیشین فلاسفۀ مخالف، نظرات آنها را رد می­کند و سپس به طرح مسئله و تبیین آرای خویش
می­پردازد. بنابراین ملاصدرا در بیان مباحث فلسفی، ضمن درنظرداشتن دو جنبه بیرونی و درونی دارای یک سیر حرکتی ویژه است. این پژوهش ضمن شرح و نقد سه دیدگاه ذکرشده، به تبیین روش چهارم می­پردازد و آن را به روش‎شناسی آخوند در مباحث الهیات بالمعنی الاخص هم سرایت می­دهد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sadra's Gradational Methodology with an Emphasis on the Seddiqin Argument

نویسندگان [English]

  • rezvan najafi 1
  • reza rasouli 2
  • zinab shakibi 3
1 Phd student of Islamic Theology, Payam Noor University
2 Associate professor, Payam Noor University
3 Associate professor, Payam Noor University
چکیده [English]

In a major categorization, there are three different views on Mulla Sadra's methodology; it has been taken as 1) tautology; 2) an Eclecticism of the peripatetics, intuition and theology, and 3) a description of the various views and opinions. While Mulla Sadra seems to have a fourth method called "hierarchy". The hierarchy of Mulla Sadra's method is influenced by the discussion of skepticism, which is his epistemological and ontological basis. The property of Mulla Sadra, using such hierarchic method, goes through stages and hierarchies in explaining philosophical issues. First, he describes an opposite view and, then, criticises it and finally explains his own views. Therefore, Mulla Sadra has a special movement in expressing philosophical issues, while considering both external and internal aspects. This study, while describing and criticizing the three mentioned views, explains the fourth method and spreads it to Sadra's methodology in theology in a special sense.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Methodology
  • Gradational
  • Hierarchy
  • Siddiqin Proof
  • Mulla Sadra

عنوان مقاله [العربیة]

منهجیة صدرا المتشککة مع الترکیز على برهان الصدیقین

چکیده [العربیة]

فی تقسیم رئیسی، هناک ثلاث وجهات نظر متعارضة حول مسألة منهجیة الملاصدرا. هذه الآراء هی: أ) التکرار فی التعبیر و توتولوغی ؛ ب) استخدام متجول لأسلوب المشائی و الإشراقی والکلامی ؛ ثالثًا) وصف الآراء المخالفة.
بینما یبدو أن الملاصدرا لدیه طریقة رابعة ممکت تسمیتها ب "التسلسل الهرمی". یتأثر منهج التسلسل الهرمی لمنهج الملاصدرا فی التشکیک، والتی هی أساس آرائه المعرفیة والأنطولوجیة. الغرض من منهج الملاصدرا الهرمی هو أنه یمر عبر مراحل وتسلسلات هرمیة فی شرح القضایا الفلسفیة. أولاً، یصف وجهة النظر المخالفة، ثم فی المرحلة التالیة، یثبت عدم دقته مع التعبیر المنطقی الأولی أو الحجج الاستنتاجیة والمنطقیة القائمة على بعض المبادئ البدیهیة والأولیة (کبطلان التسلسل، الدور، و الترجح بلامرجح، وما إلى ذلک) أو حتى بافتراض البراهین السابقة للفلاسفة المعارضین تدحض آرائهم، ثم یطرح القضیة ویشرح آرائهم. لذلک، یمتلک الملاصدرا حرکة خاصة فی التعبیر عن القضایا الفلسفیة، مع مراعاة الجوانب الخارجیة والداخلیة. هذه الدراسة، أثناء وصفها وانتقادها للآراء الثلاثة المذکورة، تشرح الطریقة الرابعة وتنشرها على منهجیة ملاصدرا فی الإلهیات بالمعنی الأخص

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • منهجیة
  • تشکیکی
  • مراتبیة
  • برهان الصدیقین
  • ملاصدرا