تبیین و تحلیل مبانی تناقض‌نمای هبوط و عروج از منظر حکمت متعالیه و عرفان نظری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

10.22081/pwq.2022.73205

چکیده

جستار پیش رو با روش گردآوری کتابخانه‎ای- نرم‌افزاری و نیز داده‌پردازی تحلیلی- انتقادی و استدلالی با هدف تبیین، تحلیل و نقد دیدگاه‎ها و مبانی آنها درباره هبوط آدم (ع)و تنزل مقام یا ترفیع و عروج وی به منظور پاسخ به شبهه تناقض میان هبوط و عروج به نگارش در آمده و به بررسی دو دیدگاه اصلی و مبانی آن‌ها در این باره پرداخته و به این نتیجه می‎رسد که نه‌تنها –به خلاف دیدگاه برخی مفسران و متکلمان اسلامی- تناقضی میان هبوط و عروج، تکریم و ترفیع مقام وجود ندارد؛ بلکه با تبیین استدلالی مبانی نظریه حکیمان حکمت متعالیه و عارفان مسلمان درباره لزوم هبوط آدم (ع) به جهت عروج و کرامت انسان و با نقد و زیر سؤال ‎بردن مبانی دیدگاه‎های مقابل که هبوط را نوعی تنزل مقام دانسته‌اند‎، همچنین با ارائه دو تحلیل و تبیین حکمی و عرفانی، بیان می‎دارد که تنها راه عروج آدم (ع) به کمال نهایی‌اش هبوط بوده است و هبوط ملازمتی با معصیت تشریعی یا ترک اولی و اخراج از بهشت و در نهایت تنزل مقام ندارد؛ چرا که درحقیقت هبوط گسترش شعاع وجودی حقیقت آدم(ع) و به‌کارگیری ابزارهای موجود در عالم ماده برای عروج است. درباره هبوط آدم(ع) و پاسخ به پرسش‎هایی پیرامون آن، کتب و مقالاتی نوشته شده است؛ اما دغدغه اصلی هیچ یک پرسش اصلی این مقاله نبوده است؛ در حالی که پاسخ به آن، راهگشای پاسخ به آن پرسش‎ها و مبنای حل آنهاست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining and Analyzing the Principles of the Paradox of Descent and Ascension from the Perspective of Transcendent Wisdom and Theoretical Mysticism

نویسنده [English]

  • mahdi najibi
Assistant professor, Islamic Sciences and Culture Academy
چکیده [English]

The present paper uses the method of library-software collection as well as analytical-critical and argumentative data processing with the aim of explaining, analyzing and criticizing their views and bases on the descent of Aadam and his ascension in order to respond to the questions in the field and to examine the two main views and their principles in this regard. It concludes that - contrary to the views of some Islamic commentators and theologians - a contradiction between descent and ascent, honoring and promoting does not exist; rather, by explaining the foundations of the theory of the sages of transcendent wisdom and Muslim mystics about the necessity of Aadam's descent, for the ascension and dignity of man, and by criticizing and questioning the foundations of opposing views that have considered descent as a kind of demotion, also by presenting two analyzes and the theological and mystical explanation states that Aadam`s descent has been the only way for his ultimate perfection, and that descent has nothing to do with legislative sin or leaving the first, tarki `ula, and expulsion from heaven, and finally degrading one's position. Because, in fact, the descent is the expansion of the existential radius of human truth and the usage of what available in the material world for ascension. Books and articles have been written about the descent of Adam and the answers to questions about it; But the main concern was not one of the main questions of this article; while the answer to it is the way to answer those questions and the basis for solving them

کلیدواژه‌ها [English]

  • Perfect Man
  • Transcendent Wisdom
  • Theoretical Mysticism
  • The Ascent of Aadam
  • The Descent of Aadam

عنوان مقاله [العربیة]

شرح وتحلیل مبادئ هبوط الإنسان وصعوده من منظور الحکمة المتعالیة والعرفان النظری

چکیده [العربیة]

تهدف هذه المقالة بمنهج مکتبی و جمع برامج المکتبات وکذلک معالجة البیانات التحلیلیة والنقدیة إلی شرح وتحلیل وانتقاد وجهات نظر وأسسها حول هبوط الإنسان وتنزل رتبته أو ترقیته من أجل الرد على شبهة التناقض بین الهبوط والترفیع فی الدرجة، وقد تم کتابة ودراسة وجهتی النظر الرئیسیتین ومبادئهما فی هذا الصدد، وخلص إلى أنه لیس فقط - خلافًا لآراء بعض المفسرین وعلماء الدین - تناقضًا بین الهبوط والترفیع، والتکریم و الترویج؛ بدلاً من ذلک، من خلال شرح أسس نظریة حکماء الحکمة المتعالیة والعرفاء المسلمین حول ضرورة هبوط الإنسان، من أجل صعوده وکرامته، ومن خلال النقد والتشکیک فی أسس الآراء المعارضة التی اعتبرت الهبوط نوعًا من تنزل فی الرتبة، و کذلک من خلال تقدیم تحلیلین اللاهوتی والعرفانی، ینص على أن الطریقة الوحیدة للصعود الإنسان إلى کماله المطلق هی الهبوط، وأن هذا الهبوط لاعلاقة له بالخطیئة التشریعیة أو ترک الأولى والطرد من الجنة، وأخیراً إهانة مکانة المرء؛ لأن، فی الواقع، الهبوط هو توسیع وجودی للحقیقة البشریة. واستخدام الأدوات المتاحة فی العالم المادی من أجل الصعود. کُتبت کتب ومقالات عن نزول آدم وأجوبة الأسئلة المتعلقة به؛ لکن الشاغل الرئیسی فیها لم یکن أحد الأسئلة الرئیسیة فی هذه المقالة؛ بینما الجواب إلى هذا السؤال هو السبیل للإجابة على تلک الأسئلة وأساس حلها.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الإنسان الکامل
  • الحکمة المتعالیة
  • العرفان النظری
  • صعود آدم(ع)
  • هبوط آدم(ع)