بررسی تطبیقی تکامل اجتماعی از دیدگاه تالکوت پارسونز و استاد مطهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته جامعه‌شناسی فرهنگی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی نی

2 دانشیار و عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی

10.22081/pwq.2024.75547

چکیده

دگرگونی‌ها و تغییرات جوامع انسانی در مقیاس کلان به عنوان حقیقتی انکارناپذیر همواره مورد توجه فیلسوفان تاریخ و اندیشمندان علوم اجتماعی بوده است. در خصوص روند و خط سیر کلی تحولات جوامع با رویکرد پویاشناختی، تا کنون سه الگوی تکاملی، دوری و انحطاطی مطرح شده است. الگوی تکاملی مدعی است همه یا بخش‌های بنیادین یک جامعه در فرایند زمان و به صورتی بی‌وقفه، مراحلی پیاپی از رشد و ترقی را پشت سر نهاده، به درجاتی از کمال و بلوغ می‌رسند. نوشتار حاضر در صدد است با اتکا بر روش تطبیقی دیدگاه تالکوت پارسونز و استاد مطهری در خصوص تکامل اجتماعی را با یکدیگر مقایسه کند تا از این رهگذر به فهمی عمیق از چیستی تکامل اجتماعی و دلالت‌های اجتماعی و فرهنگی آن دست یابد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد این دو دیدگاه در موضوعاتی همچون اعتقاد به هستی مستقل برای جامعه، رویکرد تلفیقی به نقش‌آفرینی توأمان فرد و جامعه (ساختارها) در فرایند زیست اجتماعی و تکامل جامعه، چندخطی‌بودن مسیر تکامل اجتماعی با یکدیگر مشابهت دارند؛ همچنین این دو دیدگاه، در خصوص چیستی تکامل اجتماعی، شاخص تکامل، عامل تکامل و غایت آن با یکدیگر اختلاف نظر دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Social Evolution from the Perspective of Talcott Parsons and Professor Motahhari

نویسندگان [English]

  • Hossein Asadi 1
  • Seyyed Hossein Sharafoddin 2
1 Phd student, Imam Khomeini Education and Research Institute
2 Associate professor, Imam Khomeini Education and Research Institute
چکیده [English]

The transformations and changes of human societies on a macro scale as an undeniable fact have always been the concern of philosophers of history and thinkers of social sciences. On the how and manner of the changes of societies with a dynamic approach, three models of evolution, circular and degeneration have been proposed so far. The evolutionary model claims that all or the fundamental parts of a society go through successive stages of growth and development in the process of time and without interruption, and reach a degree of perfection and maturity. The present article aims to compare the views of Talcott Parsons and Professor Motahhari on social evolution by relying on the comparative method in order to gain a deep understanding of what social evolution is and its social and cultural implications. The findings of the research show that these two views are similar to each other in issues such as the belief in the independent existence of the society, the integrated approach to the twin roles of the individual and the society (structures) in the bio-social process and the evolution of the society, the multi-linearity of the path of social evolution. While, these two views disagree with each other regarding what social evolution is, the evolution index, the evolution factor, and its purpose.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Change
  • Social Evolution
  • Dynamism
  • Agent of Evolution
  • Goal of Evolution

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة مقارنة للتکامل الإجتماعی من وجهة نظر تالکوت بارسونز و الأستاذ مطهری

چکیده [العربیة]

لقد کانت التغییرات فی المجتمعات البشریة دائماً محط اهتمام الفلاسفة والمفکرین فی علوم الإجتماعیة.


وبخصوص الإتجاه و المسار العام للتطورات الإجتماعیة لقد تم تقدیم ثلاثة نماذج و هی النموذج التکاملی، الدوری، وانحطاطیة.


وبناءا علی النموذج التکاملی کل اجزاء الأساسیة للمجتمع یتکامل علی طول الزمان و یتطور فی درجات التطور والبلوغ.


یهدف المقال هذا مستفیدا من منهج المقارنة، دراسة فی فکر تالکوت بارسونز و الاستاذ مطهری حول التکامل الإجتماعی و یقارنهما مع بعض حتی یصل الی فهم اکثر عمقاً فی ماهیة التکامل الاجتماعی و مدلولاته الاجماعیة والثقافیه.


و یتبین من خلال الدراسه ان کلا الرأیین یتشارکان فی بعض الامور کعقیدة وجود مستقل للمجتمع، التوجه الی دور مزدوج للفرد و المجمتع(الهیکلیة) فی مسیر التعایش الإجتماعی و تکامل المجتمع، وتعددیة الخطوط التکامل الإجتماعی.


ویفترقان ایضا فی ماهیة التکامل الإجتماعی و معاییر التکامل، عامل التکامل و غایتها.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التغییر الإجتماعی
  • التکامل الإجتماعی
  • عامل التکامل
  • غایه التکامل
  • ال. بی، رابرت (1389)، الگوها و فرایندها، رحیم فرخ‌نیا، تهران: جامعه‌شناسان.
  • ایمان، محمدتقی (1391)، فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • بارکر، کریس (1387)، مطالعات فرهنگی: نظریه و عملکرد، مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  • بلیکی، نورمن (1391)، پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی، حمیدرضا حسنی، محمدتقی ایمان، مسعود ماجدی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • جمشیدی، مهدی (1392)، «هستی‌شناسی فرهنگی آیت الله مرتضی مطهری»، نظریه‌های اجتماعی متفکرین مسلمان، سال دوم، شماره اول، پیاپی دوم، بهار و تابستان، ص141-166.
  • جمشیدیها، غلامرضا و فصیحی، امان‌الله (1390)، «جامعه‌شناسی تاریخی در اندیشه شهید مطهری»، علوم اجتماعی، شماره 17، ص57-77.
  • رابرتسون، یان (1385)، درآمدی بر جامعه، حسین بهروان، تهران: آستان قدس رضوی.
  • روشه، گی (1370)، تغییرات اجتماعی، منصور وثوقی، تهران: نشر نی، چ2.
  • روشه، گی (1376)، جامعه‌شناسی تالکوت پارسونز، عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان.
  • ریتزر، جرج (1374)، نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی، چ2.
  • سروش، عبدالکریم (1358)، دانش و ارزش، تهران: یاران، چ1.
  • طباطبایی، سیدمحمدحسین (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه و تصحیح محمدباقر موسوی همدانی، قم: اسلامی، چ5.
  • فولادی، حفیظ‌الله و حمید دهقانیان، (1393)، «تغییرها و دگرگونی‌های اجتماعی در اندیشه شهید مطهری»، اسلام و علوم اجتماعی، سال ششم، شماره 11، بهار و تابستان، ص71-97.
  • قراملکی، احد فرامرز (1387)، روش‌شناسی مطالعات دینی (تحریری نو)، مشهد، انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چ4.
  • کرایب، یان (1388)، نظریه‌ی اجتماعی مدرن، عباس مخبر، تهران: مؤسسه انتشارات آگاه، چ5.
  • کینلاک، گراهام. سی (1393)، نظریه جامعه‌شناختی تکوین دیدگاه‌ها و پارادایم‌های اصلی آن، غلامرضا جمشیدیها- سیدرحیم تیموری، تهران: جامعه‌شناسان.
  • گولدنر، آلوین (1368)، بحران جامعه‌شناسی غرب، فریده ممتاز، شرکت سهامی انتشار.
  • گیدنز، آنتونی (1377)، جامعه‌شناسی، منوچهر صبوری، تهران: نشر نی، چ4.
  • محمدپور، احمد (1389)، ضد روش، ج1، تهران: جامعه‌شناسان.
  • مطهری، مرتضی (1386)، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران: انتشارات صدرا، چ12.
  • واگو، استفان (1373)، درآمدی بر تئوری‌ها و مد‌‌‌ل‌های تغییرات اجتماعی، احمدرضا غروی‌زاده، تهران: مؤسسه انتشارات جهاد دانشگاهی.
  • همیلتون، پیتر (1379)، تالکوت پارسونز، احمد تدیّن، تهران: انتشارات هرمس.
  • Parsons, Talcott (1966), Societies: Evolutionary and Comparative Perspectives, Englewood Cliffs, N. J.: Prentice-Hall.Parsons,
  • Talcott (1951), The Social System, New York: The Free press.