نقد روش‌شناسی و معرفت‌شناسی اندیشه نوح هراری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، دانشکده فلسفه و اخلاق

10.22081/pwq.2024.75552

چکیده

تفکر هراری، مانند هر اندیشه دیگری، برخاسته از برخی اصول روشی و معرفت‌شناختی است. با توجه به تأثیر مستقیم رویکرد روشی و معرفتیِ هر اندیشمندی در چگونگی حصول نتایج، ضروری می‌نماید با روش تحلیلی-انتقادی، به بررسی آنها پرداخته شود. در این راستا نشان داده شده است هراری به «تجربه‌گرایی افراطی» تعلق خاطر دارد و از «استقرای ناقص» برای رسیدن به ادعاهای کلیِ خود استفاده می‌کند؛ در حالی که انحصار راه رسیدن به واقعیت در روش تجربی، ادعایی خودشکن بوده، استقرای ناقص از حیث منطقی برای رسیدن به نتایج کلی، کارایی لازم را ندارد. همچنین هراری از حیث روشی، در موارد متعدد با «طرح ادعاهای بدون دلیل» در تلاش است داستان منسجمی از سرگذشت انسان ارائه نماید. با وجود این، کنار هم قراردادن آنها در برخی موارد منجر به «ناسازگارهای درونی» شده و نشان از یک «سطحی‌نگری» و عدم وسواس علمی در آثار اوست. بررسی روش‌شناختی و معرفت‌شناختی آثار هراری ما را به آن می‌رساند که او نتوانسته است اصول معرفتیِ درستی اتخاذ نماید و به همین دلیل اشکالات و کاستی‌های قابل توجهی در اندیشه او رسوخ کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Criticism of the Methodology and Epistemology of Noah Harari's Thought

نویسنده [English]

  • mohammad Abbasi
Phd of philosophy, Baqer al-Olum University
چکیده [English]

Harari's thought, like any other thought, originates from a series of methodological and epistemological principles. Considering the direct impact of the methodical and epistemological approach of every thinker on how to achieve the results, it is necessary to investigate them with analytical-critical method. In this article, it is shown that Harari belongs to "extreme empiricism" and uses "incomplete induction" to reach his general claims. This is despite the fact that considering the way to reach reality in the experimental method is a self-defeating claim and logically incomplete induction does not have the necessary efficiency to reach general results. Also, in terms of method, Harari is trying to present a coherent story of human history by "making claims without reasons" in many cases. Nevertheless, putting them together in some cases has led to "internal inconsistencies" and shows a "superficiality" and lack of scientific obsession in his works. Examining the methodology and epistemology of Harari's works leads us to the fact that he was unable to adopt the correct epistemological principles and for this reason, significant problems and shortcomings have infiltrated his thought.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Epistemology
  • Methodology
  • Harari
  • Wise Man
  • Induction

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة نقدیة لفکرة نوح هراری من وجهة منهجیّة و ابیستمولوجیّة

چکیده [العربیة]

یبتنی فکر الهراری مثل کل النظریات الأخرى على أصول المنهجیة والمعرفیة، ونظراً إلى تأثیر مباشر للمنهج و الأصول المعرفی فی حصول النتایج، یبدو من الضروری دراستها بمنهج تحلیلی-نقدی. هذه المقالة تتکفل هذا الأمر و تبین أن هراری یمیل إلى التجریبیة التشددیة، و یعتمد على الإستقراء الناقص للوصول إلى مدعیاته العامة، رغم أنه الإدعاء بحکر طریق الوصول إلى المعرفة على المنهج التجریبی إدعاء یبطل نفسه، والإستقراء الناقص لایصلح منطقیاً لإثبات القضایا العامة والکلیة، وأیضاً من حیث المنهج، یحاول هراری فی أکثر من مرة أن یقدم قصة متلائمة مما جرى على الإنسان بإدعاءات بدون دلیل. و هذا الامر أدى إلى تناقضات داخلیة فی أفکاره بوضع هذا المدعیات جنب بعض و یظهر نوعا من السطحیة وعدم الدقة العلمیة فی أعماله. ونصل بدراسة منهج هراری و مبادئه المعرفیة إلى النتیجة أنه لم یستطع إختیار مبادئ معرفیة صحیحة و بالنهایة أفکاره معرضة لإشکالات و نقائص مهمة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • نظریة المعرفة
  • المنهجیة
  • هراری
  • الإنسان الواعی
  • الإستقراء
  • قرآن کریم.
  • اکبری، رضا (1390)، جاودانگی، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چ2.
  • آیر، آلفرد ج (1974)، زبان حقیقت و منطق، منوچهر بزرگمهر، تهران: مؤسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف، چ1.
  • بلیکی، نورمن (1391)، پارادایم های تحقیق در علوم انسانی، ترجمه سید حمیدرضا حسنی و دیگران، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چ1.
  • حلی، حسن بن یوسف (1363)، الجوهر النضید، قم: بیدار، چ1.
  • خندان، علی‌اصغر (1391)، مغالطات، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چ8.
  • رازی، محمد بن محمد (بی‌تا)، شرح المطالع فی المنطق، قم: کتبی نجفی، چ1.
  • سروش، عبدالکریم (1373)، تفرج صنع، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، چ3.
  • سوزنچی، حسین (1399)، فطرت به مثابه یک نظریه انسان‌شناختی رقیب برای علوم انسانی مدرن، فصلنامه علمی-پژوهشی آیین حکمت، س12، ش44، تابستان.
  • صبوحی، علی و همتی مقدم، احمدرضا (1391)، نظریه‌های مادی‌انگارانه ذهن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چ1.
  • عباسی، محمد، و سوزنچی، حسین (1402)، بررسی انتقادی دین اسطوره‌‌ای و پیامدهای آن از منظر هراری، فصلنامه حکمت اسلامی، ش38، زمستان.
  • عباسی، محمد، و عبدی، حسن (1402)، از پیش‌بینی تا پیش‌گویی، نقدی بر نظریه آینده تکامل بشر، دوفصلنامه آینده‌پژوهی ایران، بهار و تابستان، شماره 14.
  • کتاک، کنراد فیلیپ (1386)، انسان‌شناسی: کشف تفاوت‌های انسان، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی، چ1.
  • کرد فیروزجایی، یارعلی، و احسن، مجید (1392)، بررسی انتقادی رویکردهای فیزیکالیستی به نفس با تکیه بر شواهد عقلی و نقلی، فصلنامه تخصصی فلسفه و کلام، ش8، پاییز.
  • المظفر، محمدرضا (1366)، المنطق، ج2، قم: اسماعیلیان.
  • نصر، سیدحسین (1388)، نقد نظریه تکاملی داروین، رشد آموزش معارف اسلامی، ش72، بهار.
  • وحدتی‌نسب، حامد (1398)، بررسی و نقد ترجمه کتاب انسان خردمند، تاریخ مختصر بشر، پژوهش‌نامه متون و برنامه‌های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س19، ش4، تیر.
  • هراری، یووال نوح (1397الف)، انسان خردمند؛ تاریخ مختصر بشر، نیک گرگین، تهران: فرهنگ نشر نو، چ12.
  • هراری، یووال نوح (1397ب)، انسان خداگون؛ مختصری بر تاریخ فردا، نیک گرگین، تهران: طرح نقد، چ1.
  • هراری، یووال نوح (ج1397)، 21 درس برای قرن 21، سودابه قیصری، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه، چ2.
  • Brooks, a. s. & McBrearty, S. (2000), the revolution that wasn't a new interpretation of the origin of modern human behavior, journal of human evolution, 39.
  • Deacon, Terrence (1997), The symbolic species: The Co-evolution of language and brain, New York: Norton.
  • Gamble, Clive (2007), Origins and Revolutions; Human identity in earliest prehistory, Cambridge: Cambridge university press.
  • Hallpike C. R. (2017), A Response to Yuval Harari's 'Sapiens: A Brief History of Humankind', Israel: Dvir Publishing House Ltd.
  • Philip E. Johnson (2010), Darwin on trial, 3rd edition, Washington D. C., InterVarsity Press.
  • Swinburne, Richard (2004), The Existence of God, second edition, Oxford: Clarendon press.
  • Harari (2021), in: https://www.ynharari.com/about.