بررسی و نقد مؤلفه‌های فمنیسم رادیکال براساس دیدگاه علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی گروه فلسفه اخلاق دانشگاه قم

2 کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم

3 طلبه سطح سوم جامعه الزهرا

10.22081/pwq.2024.75554

چکیده

فمنیسم در نگاه کلی، نظریه‎ای است که معتقد است زنان باید در جنبه‎های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، به فرصت‎ها و امکانات مساوی با مردان دست پیدا کنند. در این نظریه با گرایش‌های متعددی روبه‌رو هستیم. فمینیسم رادیکال یکی از جنبش‌های موج دوم فمینیسم می‌باشد. فمینیست‌های رادیکال اموری مانند ازدواج، تولیدمثل، مادری و به‌طور کلی خانواده را نفی کرده و با آن به مقابله می‌پردازند. همچنین ازدواج را با فحشا یکسان دانسته و مادری را باری بر دوش زنان قلمداد می‌کنند و هدف از مادری را سرکوب زنان می‌دانند. در مقابل، افراد و جریان‌های متعددی از فلاسفه غربی یا اسلامی، مؤلفه‌های فمنیسم رادیکال را مورد بررسی و نقد قرار داده‌اند. گاهی هم نظریات ایشان می‌تواند به‌نوعی معیاری در راستای تبیین این امور باشد. در فضای اسلامی، اندیشمندان بزرگی همچون علامه طباطبایی1 ازدواج را امری فطری و طبیعی دانسته و تولیدمثل و فرزندآوری را یگانه عامل فطری ازدواج می‌داند. از دیدگاه ایشان، میان مادر و فرزندش رابطه‌ای علی و معلولی برقرار است که از واقعیت سرچشمه می‌گیرد، نه اینکه قراردادی و یا حاصل تعلیم و تربیت باشد. نمونه دیگری که دارای تأثیرات قابل توجه در مباحث پیش‌روست، نگاهی است که ایشان به مبحث "کرامت ذاتی انسان" دارند. همچنین موارد متعدد دیگری در نظرات ایشان می‌توان یافت که براساس آنها می‌توان بسیاری از مؤلفه‌های فمنیسم را مورد بررسی قرار داد. مقاله حاضر سعی در انجام این مهم دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examination and Critique of the Components of Radical Feminism Based on the Perspective of ‘Allāmah Ṭabāṭabā’ī

نویسندگان [English]

  • Maryam Ardashir Larijani 1
  • Mohaddeseh Eisavi 2 3
1 Assistant Professor and Faculty Member at the Department of Philosophy of Ethics, University of Qom
2 Master's Degree in Islamic Philosophy, University of Qom
3
چکیده [English]

Feminism, in general, is a theory that advocates for equal opportunities and rights for women in political, economic, and social aspects. Multiple tendencies can be seen within this theory, where radical feminism belongs to the movements of the second wave of feminism. Radical feminists deny and oppose matters such as marriage, reproduction, motherhood, and family in general. Similarly, they consider marriage equivalent to immodesty, label motherhood as a burden on women, and perceive it as a tool for suppressing them. Conversely, various thinkers and movements amongst the Western or Islamic philosophers have scrutinized and criticized the components of radical feminism. Sometimes, their viewpoints serve as criteria in the process of explaining these issues. In the Islamic context, prominent scholars like ‘Allāmah Ṭabāṭabā’ī consider marriage a natural and intrinsic phenomenon, viewing reproduction and childbearing as the only intrinsic factor of marriage. From his perspective, a cause and effect relationship exists between a mother and her child, originating from reality, rather than mere convention or the product of education and  upbringing.  Another example of considerable influence in this discussion is  ‘Allāmah’s perspective on the "inherent dignity of human." Similarly, numerous other aspects can be found in his viewpoints, based on which many components of feminism can be examined. This article seeks to undertake this task.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Radical Feminism
  • ‘Allāmah Ṭabāṭabā’ī
  • Family
  • Marriage
  • Motherhood
  • Shulamith Firestone
  • Equality

عنوان مقاله [العربیة]

أرکان النسویّة الرادیکالیّة ـ نقد وتحلیل بالترکیز على آراء العلاّمة الطباطبائی

چکیده [العربیة]

النسویّة بشکل عامّ نظریّةٌ ترى ضرورة أن تحصل المرأة على فرص وإمکانیات متساویة مع الرجل فی المجالات السیاسیّة والاقتصادیّة والاجتماعیّة، حیث نُشاهد توفّر هذه النظریّة على العدید من الاتّجاهات. وتُعدّ النسویّة الرادیکالیّة إحدى الحرکات المنتمیة إلى الموجة الثانیة من النسویّة. وقد رفضت النسویّة الرادیکالیّة أمورًا من قبیل الزواج والتکاثر والأمومة ـ والعائلة بشکل عامّ ـ ، وعمدت إلى معارضتها ومجابهتها؛ کما أنّها ساوَت بین الزواج والزنا، معتبرةً أنّ الأمومة عبءٌ کبیر وُضع على عاتق المرأة، الهدفُ منه تدمیرها وتحطیمها. وفی المقابل، سعى العدید من الأفراد والتیّارات فی الفلسفتین الغربیّة والإسلامیّة إلى تحلیل أرکان النسویّة الرادیکالیّة ونقدها، حیث بوسعنا أن نستنبط أحیانًا من آرائهم بعض الملاکات والمعاییر لبیان هذه الأمور. وفی الفضاء الإسلامیّ، عدّ علماء کبارٌ نظیر العلاّمة الطباطبائیّ رضوان الله تعالى علیه الزواجَ أمرًا فطریًّا وطبیعیًّا، معتبرین التکاثر والإنجاب العنصر الفطریّ الوحید فیه؛ إذ یعتقد العلاّمة بوجود علاقة علّیة و معلولیّة بین الأمّ وولدها، بحیث إنّ هذه العلاقة تستمدّ جذورها من الواقع، لا أنّها أمر اعتباریّ أو ناتجة عن التعلیم. ویوجد نموذج آخر من آرائه له تأثیر بالغ فی الأبحاث المتقدّمة، ویتمثّل فی رؤیته الخاصّة لمسألة "الکرامة الذاتیّة للإنسان"؛ هذا، وبوسعنا العثور على موارد أخرى متعدّدة فی ضمن آرائه یُمکننا الاعتمادُ علیها لتحلیل العدید من أرکان النسویّة؛ وهو الأمر الذی تسعى إلیه هذه المقالة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • النسویّة الرادیکالیّة
  • العلاّمة الطباطبائیّ
  • العائلة
  • الزواج
  • الأمومة
  • فایرستون
  • المساواة
  • طباطبایی، سید محمدحسین (1384)، نهایۀ الحکمه، ج2، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چ3.
  • ابوت، پاملا و کلر والاس (1380)، جامعه‌شناسی زنان، ترجمه منیژه عراقی، تهران، نشر نی، چ2.
  • آل بویه، علیرضا و دیگران (1397)، بررسی و نقد استدلال فمینیسم رادیکال از طریق آزادی تولیدمثل بر جواز سقط جنین، مجله اخلاقی زیستی، دوره هشتم، شماره 27، بهار، 95-86.
  • آل بویه، علیرضا و رؤیا کاظمی (1400)، ارزش ذاتی فرزندآوری از منظر اخلاقی، فصلنامه علمی ـ پژوهشی اخلاق‌پژوهی، سال چهارم، شماره1، بهار، 48-27.
  • بوذری‌نژاد، یحیی و مینا جهانشاهی (1398)، بررسی مقایسه‌ای نقش زنان در پایگاه مادری در اندیشه علامه طباطبایی و امینه ودود، فصلنامه نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، سال نهم، شماره1، بهار و تابستان، 105-81.
  • تانگ، رزمری (1387)، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظری‌های فمینیستی، ترجمه منیژه نجم عراقی، تهران، نشر نی.
  • چراغی کوتیانی، اسماعیل (1393)، خانواده، اسلام و فمینیسم تبیین رویکرد اسلام و فمینیسم به کارکرهای خانواده، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ، چ2.
  • خدامی، نرگس (1395)، مادری؛ حقوق و مسئولیت‌ها،. قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
  • خندان، علی‌اصغر (1397)، استاد مطهری و نقد مبانی فمینیسم، تهران، بنیاد علمی و فرهنگی علامه مرتضی مطهری، «انتشارات ندای فطرت».
  • دولتی، غزاله و دیگران (1388)، بررسی مبانی فلسفی، اخلاقی، کلامی و آثار عملی فمینیسم، بی‌جا، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، «دفتر نشر معارف».
  • رید، ایولین (1396)، آزادی زنان، بی‌جا، گل آذین، چ5.
  • زیبایی نژاد، محمدرضا و محمدتقی سبحانی (1383)، درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام (بررسی مقایسه‌ای دیدگاه اسلام و غرب)، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، چ7.
  • صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1366)، تفسیر القرآن الکریم، ج6و4، قم، بیدار.
  • طباطبایی، سید محمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ج5-2، 16،13،12،7، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، «دفتر انتشارات اسلامى»‏، چ5.
  • عظیم‌زاده اردبیلی، فائزه و عاطفه زبیحی بیگدلی (1396)، مبانی حقوق خانواده در اسلام و غرب. تهران، دانشگاه امام صادق.
  • فرهمند، مریم و آمنه بختیاری (1385)، واگردهای فمینیستی در ازدواج، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان، سال هشتم، شماره 31، بهار، 115-85.
  • فریدمن، جین (1381)، فمینیسم، ترجمه فیرزوه مهاجر، تهران، آشیان، چ4.
  • کلینی، محمدبن‌یعقوب(1364)، الروضه من الکافی، ج1، ترجمه رسولی محلاتی، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه.
  • مشیرزاده، حمیرا (1381)، از جنبش تا نظریه اجتماعی، «تاریخ دو قرن فمینیسم»، تهران، نشر و پژوهش شیرازه، چ5.
  • منصورنژاد، محمد (1381)، مسأله زن، اسلام و فمینیسم (در رفاع از حقوق زنان)، به کوشش حجت الاسلام محمدشاهی، تهران، برگ زیتون.
  • نوبهار، رحیم و سیده ام‌البنین حسینی (1397)، حدود روابط جنسی زن و شوهر در چارچوب قاعده معاشره به معروف، فصلنامه خانواده‌پژوهی، سال چهاردهم، شماره 53، بهار، 94-75.
  • هام، مگی(1382)، فرهنگ نظریه‌های فمینیستی، ترجمه نوشین احمدی خراسانی و دیگران، تهران، توسعه.
  • Budig, Michelle (2004), The Blackwell Companion to Sociology of the Family, Chapter: Feminism and the Family, Blackwell Publishing.
  • Debora Halbert (2004), Shulamith Firestone, Information Communication and Society.
  • Firestone, Shulamith (1970), The Dialectic of Sex, New York: Bantam.
  • George Ritzer and Ryan Michael(editors)(2011), The Concise Encyclopedia of Sociology, Wiley-Blackwell.
  • McAfee, Noëlle (Fall 2018 Edition), Feminist Philosophy, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N, Zalta (ed.), URL=https: / / plato.stanford.edu / archives / fall2018 / entries / feminist-philosophy.
  • Tong, Rosemarie (2009), Feminist Thought, Westview Press.