ابن‌سینای اشراقی و شیخ اشراق سینوی: تأثیرات رساله حی بن یقظان بوعلی بر رساله‌های رمزی سهروردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه وکلام دانشگاه تهران

10.22081/pwq.2024.68260.1165

چکیده

حکمت مشاء و حکمت اشراق و نسبت میان این دو همواره مورد توجه فیلسوفان اسلامی حتی غیراسلامی بوده است. بر همین اساس توجه ویژه به رسایل رمزآلود ابن‌سینا که منشأ نظرات عرفانی و اشراقی اوست، لازم به نظر می‌رسد. این توجه زمانی بیشتر ضروری می‌نماید که تأثیرات آن در حکمت اشراق سهروردی به‌خوبی آشکار می‌گردد. اشتراکات فراوانی را می‌توان در تألیفات این دو فیلسوف بزرگ یافت که از جمله آنها لحن، زبان تمثیل، رمزآلودبودن بیان و رهیافت بینامتنی قرآن است. درنتیجه بر خلاف عده‌ای که ابن‌سینا را صرفاً واجد فلسفه‌ای خشک و عاری از تفکرات سلوکی و عرفانی معرفی می‌کنند، خواهیم یافت که ابن‌سینا پیش از شیخ اشراق، به عرفان و تجربیات عرفانی توجه داشته و رساله حی بن یقظان ابن‌سینا سر آغاز نگارش تألیفات رمزآلود سهروردی بوده است. همین نکته اثبات می‌کند ابن‌سینا فیلسوفی صرفاً مشائی نبوده، بلکه آثار او سرآغاز ورود عرفان به وادی فلسفه بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Illuminative, Ishraqi, Ibn Sina and Avicennian Shaykh Ishraq: The effects Bu 'Ali's Treatise Hayy Ibni Yaqzan on Sohravardi's Mysterious Treatises

نویسندگان [English]

  • erfan gholamigolbaghi 1
  • nadia maftouni 2
1 Faculty of Theology, University of Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Philosophy and Rhetoric, University of Tehran
چکیده [English]

Prepatetic philosophy and illuminative philosophy and the relationship between the two have always been of interest to Islamic and even non-Islamic philosophers. Accordingly, it seems necessary to pay special attention to Ibn Sina's mysterious messages, which are the source of his mystical and illuminative opinions. This attention becomes more necessary when its effects are well revealed in Ishraqi Philosophy of Suhrawardi. Many commonalities can be found in the writings of these two great philosophers, among them the tone, the language of allegory, the mysteriousness of expression and the intertextual approach of the Quran. As a result, contrary to some people who introduce Avicenna as having only a solid philosophy and devoid of Seleucid and mystical thoughts, we will find that Avicenna paid attention to mysticism and mystical experiences before Shaykh Ishraq, and Avicenna's treatise Hayy ibn Yaqzan was the beginning of Suhrawardi's mystical writings. This point proves that Avicenna was not a mere prepatetic philosopher, but his works were the beginning of mysticism's entry into the valley of philosophy

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • Eastern Wisdom
  • Suhrawardi
  • Allegorical Treatises

عنوان مقاله [العربیة]

ابن سینا الإشراقی و الشیخ الإشراق المشائی، تاثیر رسالة حی بن یقظان لابن سینا علی رسائل سهروردی الرمزیة

چکیده [العربیة]

لقد کانت الحکمتان الإشراقیة والمشائیة والعلاقة بینهما محط اهتمام الفلاسفة حتی فی خارج العالم الإسلامی. وعلى هذا الأساس یبدو أن القراءة و تسلیط الضوء على رسائل ابن سینا الرمزیة أمراً ضروریاً وهذا الاهتمام ییدو ضروریاً أکثر عندما یتبین تأثیرها على الحکمة الإشراقیة للسهروردی، فیمکن إیجاد مشترکات کثیرة بین الفیلسوفین منها: لحن الکلام، لسان التمثیل، الرمزیة، طریقة البیان و اتخاذ منهج التناص فی الرجوع إلى القرآن. فالنتیجه أنه خلافاً لمن یقدم مدرسة ابن سینا کفلسفة جافة و عاریة عن ای فکر عرفانی، نجدها مهتمة فی العرفان والتجارب العرفانیة حتى قبل الشیخ الإشراقی، و رسالته حی بن یقظان کانت بدایة لمؤلفات سهروردی الرمزیة. وهذا یثبت أن ابن سینا لم یکن فیلسوفا مشائیا بحتاً بل اعماله بدایة للدخول إلى العرفان.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • ابن سینا
  • الحکمة المشرقیة
  • سهروری
  • الرسائل التمثیلیة
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1381)، الاشارات و التنبیهات، قم: بوستان کتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (۱۳۹۰)، الهیات از کتاب شفا، ترجمه و ویرایش از ابراهیم دادجو، تهران: امیرکبیر.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (۱۳۸۵)، الهیات نجات، ترجمه سیدیحیی یثربی، قم: بوستان کتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (۱۴۰۰ق)، رسائل ابن‌سینا، یک جلدی، قم: انتشارات بیدار.
پورجوادی، نصرالله (۱۳۸۰)، اشراق و عرفان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
پورنامداریان، تقی (۱۳۸۶)، رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
پورنامداریان، تقی (1390)، عقل سرخ، تهران: انتشارات سخن.
سهروردی، شهاب‌الدین، (۱۳۷۲)، حکمة الاشراق، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
سهروردی، شهاب‌الدین (۱۳72)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، 4 جلدی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
فنایی اشکوری، محمد، (۱۳۸۴)، سهرودی و مسئله معرفت، فصلنامه معرفت فلسفی، شماره ۹، ص۲۷۳-۲۸۰.
قیصری، داود (بی‌تا)، شرح فصوص الحکم، قم: بیدارفر.
کربن، هانری (1387)، ابن‌سینا و تمثیل عرفانی، ترجمه ان‌شاءالله رحمتی، تهران: جامی.
نصر، سید حسین و الیور‌ لیمن (۱۳۸۹)، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جمعی از مترجمان،
تهران: انتشارات حکمت.
نصر، سید حسین (۱۳۸۲)، سه حکیم مسلمان، ترجمه احمد آرام، تهران: امیرکبیر.
هاشمی اردکانی، سیدحسن، نوروزی، رضاعلی، و بختیار نصرآبادی، حسنعلی (۱۳۸۷)،
درآمدی بر معرفت‌شناسی سهروردی و دلالت‌های تربیتی آن، دوفصلنامه تربیت اسلامی، سال سوم، شماره ۶، ص۱۶۱-۱۸۰.
یثربی، سیدیحیی (۱۳۷۹)، معرفت‌شناسی عرفا، مجله ذهن، شماره ۲، ص۹۸-۱۱۱.
یزدان‌پناه، سیدیدالله، (۱۳۹۳)، حکمت اشراق (گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفی سهروردی)،
قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.