بررسی دیدگاه ابن‌تیمیه درباره ملاک بداهت و اعتبار برهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه باقر العلوم قم

2 هیئت علمی دانشگاه باقر العلوم علیه السلام

10.22081/pwq.2025.70277.1198

چکیده

مقاله پیش رو با موضوع «بررسی دیدگاه ابن‌تیمیه درباره ملاک بداهت و اعتبار برهان» با روشی تحلیلی-استنتاجی، در صدد تقریر و بررسی دیدگاه معرفت‌شناختی ابن‌تیمیه در کتاب «الرد علی المنطقیین» در این دو حیطه است. ابن‌تیمیه از نظر معرفت‌شناختی، ملاک بداهت در تصدیقات را امری نسبی و اضافی می‌داند و در این مقاله نشان داده شده است این ادعا در عین خودمتناقض‌بودن، قابل اثبات نبوده و به خُلف می‌انجامد. وی اعتبار برهان را به طور خاص با ادعای ذهنی‌بودن مواد آن و عدم ارتباط آن با عالمِ خارج از ذهن، به چالش می‌کشد که این اندیشه، با توجه‌دادن به ارتباط غیرقابل انکار مفاهیم کلی با عالم عین و یادآورشدن پیامدهای فاسدی که بر این نظر بار می‌شود، غیرقابل قبول جلوه خواهد کرد. گزارش و نقد این دو دیدگاه معرفت‌شناختی ابن‌تیمیه در دو بخش تنظیم شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Ibn Taymiyya's Point of View on the Criterion of Self-Evidenc and the Validity of Demonstration

نویسندگان [English]

  • Amerhossein Rezaee 1
  • Yar Ali Kord firouzjaei 2
1 Baqir al-Olum University of Qom
2 Faculty of Baqr al-Ulum University
چکیده [English]

 This article with an analytical-inferential method aims to present and examine the epistemological point of view of Ibn Taymiyya in the book "Al-rad ala `l-Mantiqiyin" in the field. From the epistemological point of view, Ibn Taymiyya considers the criterion of self-evidence in propositions to be relative and relative, and in this article it has been shown that this claim, while being self-contradictory, cannot be proven and leads to contradictions. He specifically challenges the validity of the argument by claiming that its materials are subjective and not related to the world outside the mind. Undeniable relation between universal concepts and the world outside the mind and other philosophical objections on the way make the claim unacceptable. The report and criticism of these two epistemological views of Ibn Taymiyya are arranged in two parts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Self-Evident
  • Theoretical
  • Epistemological Validity
  • Demonstration
  • Ibn Taymiyya

عنوان مقاله [العربیة]

بحث فی رأی ابن تیمیة فی معیار البداهة واعتبار البرهان

چکیده [العربیة]

یتناول المقال التالی موضوع «البحث فی رأی ابن تیمیة فی معیار البداهة واعتبار البرهان» بمنهج تحلیلی استدلالی ویسعى إلى وصف ودراسة رؤیة ابن تیمیة المعرفیة فی کتاب «الردّ على المنطقیین» فی هذین المجالین. یری ابن تیمیة من الناحیة المعرفیة أنّ معیار البداهة فی التصدیقات أمر نسبی واضافی، وهذا المقال یُبیّن أنّ هذا الادعاء مع کونه متناقضاً مع نفسه لایمکن إثباته وهو باطل ومتناقض. فابن تیمیة یطعن فی اعتبار البرهان تحدیداً بدعوى أنّ مادتها ذهنیة وأنّها لاتتعلق بالعالم خارج الذهن، وهو ما سیظهر بطلانه بالنظر إلى ارتباط المفاهیم العامة بالعالم ارتباطاً لایمکن إنکاره، مع ذکر التبعات الباطلة لهذه النظریة، ویبدو ذلک غیرمقبول. وقد تمّ إعداد هذا التقریر والنقد لهاتین النظرتین المعرفیتین لابن تیمیة فی جزءین.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • البدیهی
  • النظری
  • الاعتبار المعرفی
  • البرهان
  • إبن تیمیة
قرآن کریم.
ابن‌تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (1993م)، الرد علی المنطقیین، بیروت: دار الفکر اللبنانی.
ابن‌رشد، محمد بن احمد (1377)، تفسیر ما بعد الطبیعۀ، تهران: نشر حکمت.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1376)، الالهیات من کتاب الشفاء، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (بی‌تا)، رسائل ابن سینا، قم: نشر بیدار.
حسین‌زاده، محمد (1391)، معرفت بشری؛ زیرساخت‌ها، قم: مرکز انتشارات ‏مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینی;.
حسین‏زاده، محمد (1390)، پژوهشى تطبیقى در معرفت‌شناسى معاصر، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینی;.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366)، تفسیر القرآن الکریم، قم: نشر بیدار.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1368)، الحکمۀ المتعالیۀ فی الاسفار العقلیۀ الاربعۀ، قم: مکتبۀ المصطفوی.
صدرالدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم (1382)، شرح و تعلیقه صدر المتالّهین بر الهیات شفا، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
عبودیّت، عبدالرسول (1385)، درآمدی بر نظام حکمت صدرایی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
مصباح، مجتبی؛ محمدی، عبدالله (1400)، معرفت‌شناسی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1403ق)، شرح الاشارات و التنبیهات للطوسی (مع المحاکمات)، قم: دفتر نشر الکتاب.
یحیی بن حبش، سهروردی (1392)، حکمۀ الاشراق، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.