تحلیل فلسفی تمایزهای حقایق وجودی و ماهوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مرکز تخصصی فلسفه اسلامی قم

10.22081/pwq.2025.66347.1128

چکیده

مطابق با اصالت وجود، متن واقع، وجود است و واقعیت‌داشتن همه حقایق به وجود است. حقایق موجود به وجود، در یک تقسیم، به حقایق وجودی و حقایق ماهوی تقسیم شده‌اند. از آنجا که این تقسیم فلسفی است، باید ریشه در واقع داشته باشد. در میان کلمات حکما تفاوت‌هایی برای نحوه تحقق این دو قسم بیان شده است. از جمله اینکه ماهیت حد وجود است یا تعین وجود است و...؛ لذا در این مقاله با توجه به اهمیت این تقسیم در فلسفه، صدق این ملاک‌ها و براهینی که منجر به بیان این تفاوت‌ها شده است، بررسی گردیده است. روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و از طریق فیش‌برداری بوده و نگارش و ویرایش مطالب به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. نتیجه‌ای که در این مقاله با بررسی این براهین به دست می‌آید، این است که هیچ یک از این ملاک‌ها نمی‌توانند بیانگر یک معیار جامع و مانع برای بیان تفاوت صحیح و دقیق بین این دو قسم باشند؛ چراکه یا معیارها صحیح و مطابق با واقع نیستند یا اگر هم صحیح باشند، نمی‌توانند اثبات‌کننده تفاوتی نفس‌الامری میان این دو نوع واقعیت باشند. به عبارت دیگر ملاک‌های مطرح‌شده هم با اشکال بر دلیل و هم با اشکال نقضی مواجه‌اند؛ لذا هیچ یک نمی‌توانند یک ملاک فلسفی دقیق قلمداد شوند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Philosophical Analysis of Existential and Essential Distinctions of Things Nafiseh Sadeghi

نویسنده [English]

  • hosain karimi
مرکز تخصصی فلسفه اسلامی قم
چکیده [English]

According to the originality of existence, the fundamental reality lies in existence and the real base for all things is existence. The existing facts are divided into existential facts and essential facts. Since this division is a philosophical division, it must be rooted in reality. Among the words of sages, there are differences for how these two categories are realized; as viewing the nature to be the limit of existence or the mode of existence etc. Therefore, in this article, considering the importance of this division in philosophy, the truth of these criteria and the arguments that led to the expression of these differences have been investigated. The method of collecting information was librarian through data collection, and the writing and editing of the material was done using a descriptive-analytical method. The conclusion reached in this article by examining these evidences is that none of these criteria can represent a comprehensive criterion and an obstacle to express the correct and accurate difference between these two types. Because either the criteria are not correct and in accordance with the reality, or if they are correct, they cannot be a positive difference between these two types of reality. In other words, reasonable proofs and breach are against the proposed criteria, so none of them can be considered a precise philosophical criterion

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reality
  • Originality of Existence
  • Existential Facts
  • Essence
  • Limit of Existence
  • Mode of Existence

عنوان مقاله [العربیة]

التحلیل الفلسفی لتمایز الحقائق الوجودیة والماهویة

چکیده [العربیة]

وفقًا لأصالة الوجود، فإن متن الواقع هو الوجود. لذا فإن حقیقة کل الحقائق هی بالوجود. الحقائق الموجودة تُقسم إلى حقائق وجودیة وحقائق ماهویة. بما أن هذا التقسیم هو تقسیم فلسفی، یجب أن یکون له جذور فی الواقع. ومن بین کلمات الحکماء، تم بیان فروقات فی کیفیة تحقق هذین القسمین. من بینها أن الماهیة هی حد الوجود أو تعین الوجود...؛ لذلک، فی هذا المقال، نظرًا لأهمیة هذا التقسیم فی الفلسفة، تمت مراجعة صدق هذه المعاییر والبراهین التی أدت إلى بیان هذه الفروقات. طریقة جمع المعلومات کانت مکتبیة ومن خلال تدوین الملاحظات، وتم تحریر وتحلیل المحتوى باستخدام منهج وصفی - تحلیلی. النتیجة التی توصل إلیها هذا المقال بعد مراجعة هذه البراهین هی أن أیًا من هذه المعاییر لا یمکن أن تکون معیارًا شاملًا ومناسبًا لبیان الفارق الصحیح والدقیق بین هذین القسمین؛ لأن المعاییر إما أنها لیست صحیحة ومتوافقة مع الواقع، أو إذا کانت صحیحة، فإنها لا تستطیع أن تثبت فرقًا حقیقیًا ونفس الأمریاً بین هذین النوعین من الواقع. بعبارة أخرى، المعاییر المطروحة تواجه إشکالات نقدیة ونقضیة، لذا لا یمکن اعتبار أیًا منها معیارا فلسفیا دقیقا.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الواقع
  • أصالة الوجود
  • الحقائق الوجودیة
  • الماهیة
  • حد الوجود
  • تعین الوجود
  • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363)، المبدأ و المعاد، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
  • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1376)، الإلهیات من کتاب الشفاء، تحقیق علامه حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  • آملی، محمدتقی (بی‌تا)، درر الفوائد، قم: اسماعیلیان.
  • خمی‍نی، روح‌الله (1381)، تقریرات فلسفه امام خمینی;، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
  • زنوزی، علی بن عبدالله (1378)، مجموعه مصنفات حکیم مؤسس آقا علی مدرس طهرانی، تهران: اطلاعات.
  • سهروردی، یحیی بن حبش (1372)، کتاب حکمة الإشراق، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  • صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1368)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم: مکتبة المصطفوی.
  • صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (بی‌تا)، المبدأ و المعاد، [بی‌جا]، [بی‌نا].
  • طباطبایی، محمدحسین (1386)، نهایة الحکمة، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ;.
  • طباطبایی، محمدحسین (1394)، نهایة الحکمة، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، تعلیقه غلامرضا فیاضی، 4 ج.
  • طباطبایی، محمدحسین (1416ق)، نهایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  • طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا)، بدایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  • طریحی، فخرالدین بن محمد (1375)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی، چ3.
  • فارابی، محمد بن محمد (1405ق)، فصوص الحکم، قم: بیدار.
  • مصباح یزدی، محمدتقی (1366)، آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  • مصباح یزدی، محمدتقی (1393)، تعلیقة علی نهایة الحکمة، قم: انتشارات مؤسسه در راه حق.
  • مطهری، مرتضی (1376)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران: صدرا.
  • میرداماد، محمدباقر بن محمد (1376)، تقویم الایمان و شرحه، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
  • نبویان، سید محمدمهدی (1396)، جستارهایی در فلسفه اسلامی، قم: انتشارات حکمت اسلامی.
  • یزدان‌پناه، یدالله (1389)، مبانی و اصول عرفان نظری، قم: انتشارات مؤسسه امام خمینی