ارزیابی معرفت تجربی در اثبات حرکت جوهری و خداباوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم

10.22081/pwq.2025.67416.1148

چکیده

همگام با تحولات علمی عصر حاضر در تبیین نحوه حدوث طبیعت و اعتقاد به کفایت علل طبیعی در شناخت جهان، چالش‌های جدیدی برای خداباوری مطرح شده است. در برابر خداناباوری موجود، می‌توان نشان داد همان طور که حرکت جوهری در صدد بیان حدوث دائمی طبیعت است و صدرالمتألهین به وسیله آن بر فیض دائم الهی و خلق دائمی عالم در هر حدوث استناد می‌کند، با حرکت رو به عقب در نظام تکاملی که با پدیده‌هایی همچون مهبانگ مطابقت دارد، می‌توان ثابت کرد که حرکت جوهری وابسته به تغییر صورت‌هاست و نیاز طبیعت به علت هستی‌بخش به سبب فقر وجودی و نیاز دائمی به علت است و علل طبیعی نقشی در خلقت ندارند. بدین ترتیب علوم تجربی و پدیده‌های نوین مانند تکامل و مهبانگ می‌تواند مؤیدهایی در تبیین نظام تکاملی جهان ماده یا حرکت جوهری باشد. این تئوری‌ها هرچند تجربی و تنها شواهدی برای تبیین نحوه حدوث عالم‌اند، اما با به‌کارگیری مبانی متافیزیکی علم، می‌توانند مؤیدی بر حدوث دائمی طبیعت و شکل‌گیری جهان بر اثر حوادث پی در پی باشند. لذا تأکید بر همبستگی علم و متافیزیک می‌تواند در تبیین مسئله آغاز جهان و ارتباط آن با خداباوری سودمند باشد؛ همچنین با شناخت محدوده روشی علم و متافیزیک در تبیین جهان، می‌توان ورود علم در حیطه هستی‌شناختی را نامعتبر دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Empirical Knowledge in Proving Substantial Motion and Theism

نویسنده [English]

  • Taebe Khosravi
PhD of qom university
چکیده [English]

Along with the scientific developments of the present era in explaining how nature occurs and believing in the sufficiency of natural causes in understanding the world, the trend of atheism has gained more momentum. Against existing atheism, it can be shown that just as the substantial motion aims to express the constant occurrence of nature, and Sadr al-Mutu`allihin relies on God's constant grace and creation of the world in every occurrence, by moving backwards in the evolutionary system that corresponds to phenomena such as the Big Bang, it can be proved that the substantial motion is dependent on the change of forms, and nature's need for an existence-giving cause is due to existential poverty and the constant need for a cause, and natural causes play no role in creation. In this way, experimental sciences and new phenomena such as evolution and the Big Bang can be evidences in explaining the evolutionary system of the material world or substantial motion. Although these theories are empirical and are only evidences to explain how the world happens, but by using the metaphysical foundations of science, they can be a confirmation of the constant occurrence of nature and the formation of the world due to successive events. Therefore, emphasizing the correlation between science and metaphysics can be useful in explaining the problem of the beginning of the world and its connection with the belief in God. Also, knowing the methodological scope of science and metaphysics in explaining the world, it is possible to consider the entry of science into the ontological field as invalid.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Substantial Motion
  • Existence of God
  • Occurrence
  • Metaphysics
  • Big Bang

عنوان مقاله [العربیة]

تقییم المعرفۀ التجریبیۀ فی إثبات الحرکۀ الجوهریۀ والإیمان بالله

چکیده [العربیة]

بالتوازی مع التحولات العلمیۀ فی العصر الحالی فی تفسیر کیفیۀ حدوث الطبیعۀ والاعتقاد بکفایۀ الأسباب الطبیعیۀ فی فهم العالم، تسارعت وتیرۀ الإلحاد. فی مواجهۀ الإلحاد الحالی، یمکن القول أنه کما یوضح الحرکۀ الجوهریۀ حدوث الطبیعۀ الدائم ویستند صدر المتألهین من خلاله إلى الفیض الإلهی الدائم والخلق المستمر للعالم فی کل حدوث، أنه من خلال العودۀ إلى الوراء فی النظام التطوری الذی یتوافق مع ظواهر مثل الانفجار العظیم، یمکن إثبات أن الحرکۀ الجوهریۀ تعتمد على تبدل الصور وأن احتیاج الطبیعۀ إلى العلۀ الموجدۀ بسبب فقره الوجودی والحاجۀ الـدائمۀ إلى العلۀ، وأن الأسباب الطبیعیۀ لیس لها دور فی الخلق. وبذلک یمکن للعلوم التجریبیۀ والظواهر الحدیثۀ مثل التطور والانفجار العظیم أن تکون مؤیدًا فی تفسیر النظام التطوری للعالم المادی أو الحرکۀ الجوهریۀ. هذه النظریات، وإن کانت تجریبیۀ وتقتصر على شواهد تبین کیفیۀ حدوث العالم، لکنها من خلال استخدام الأسس المیتافیزیقیۀ للعلم، یمکن أن تکون مؤیدۀ لحدوث الطبیعۀ الدائم وتشکیل العالم نتیجۀ لحـوادث متتالیۀ. لذلک، یمکن أن یکون الترکیز على الترابط بین العلم والمیتافیزیقا مفیدًا فی تفسیر مسألۀ بدایۀ العالم وعلاقته بالإیمان بالله. کما یمکن من خلال التعرف على حدود منهجیۀ العلم والمیتافیزیقا فی تفسیر العالم، أن یعتبر دخول العلم فی المجال الأنطولوجی غیر معتبر

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الحرکۀ الجوهریۀ
  • وجود الله
  • الحدوث
  • میتافیزیقا
  • الانفجار العظیم

مراجع

  • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق)، الهیات شفا، قم: مرعشی نجفی.
  • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1385)، اشارات و تنبیهات، شرح حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
  • ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1393)، معمای زمان و حدوث جهان، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  • باربور، ایان (1362)، دین و علم، بهاءالدین خرمشاهی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  • حلی، حسن بن یوسف (1407ق)، کشف المراد، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  • صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360)، اسرار الایات، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه.
  • صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1394)، رساله حدوث، تحقیق و تصحیح سیدحسین موسویان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چ2.
  • صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1378)، حدوث العالم، به کوشش سیدحسین موسویان و سیدمحمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  • صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م)، الحکمۀ المتعالیه فی الاسفار العقلیۀ الأربعۀ، ج3، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی، ط3.
  • صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م)، الحکمۀ المتعالیه فی الاسفار العقلیۀ الأربعۀ، ج7، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی، ط3.
  • واعظ جوادی، اسماعیل (1362)، حدوث و قدم، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  • جوادی آملی، عبدالله (1386)، تبیین براهین اثبات خدا، قم: اسراء، چ5.
  • داکینز، ریچارد (1397)، ساعت‌ساز نابینا، ترجمه محمود بهزاد و شهلا باقری، تهران: انتشارات مازیار، ج4.
  • عبودیت، عبدالرسول (1380)، هستی‌شناسی، قم: مؤسسـه آموزشـی و پژوهشـی امـام خمینی.
  • هاوکینگ، استیون (1398)، تاریخچه مختصر زمان، ترجمه اشکان کریمی، تهران: شرکت سهامی انتشار، چ2.
  • مطهری، مرتضی (1390)، مجموعه آثار، ج1، تهران: صدرا.
  • مطهری، مرتضی (1389)، مجموعه آثار، ج4، تهران: صدرا.
  • مطهری، مرتضی (بی‌تا)، شرح منظومه، تهران: صدرا.
  • مصباح، محمدتقی (1379)، آموزش فلسفه، تهران: نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
  • Arthur R. Peacocke (1978), Creation and the world of science, The Bamption Lecture,.
  • Barbour, Ian (1990), Religion In An Age of Science (Harper).
  • Bertrand Russell (1957), Why I am not a Christian, London: George Allen&Unwin.
  • Bondi, Hermann (1961), The universe at large, London: Heinemann.
  • Crunbaum, Aolf (2000), New Critique of Theological, Interpretation of Physical Cosmology, Brith. J. phil, Sci.51.
  • Crunbaum, Aolf (2009), Why is there a world at all rather than just nothing, Ontology studies 9.
  • Davies, Paul (1992), The Mind of God, New York: Touchestone.
  • Hawking, Stephen (1989), The Edge of Spacetime in: The New Physics, edited by Paul Davies, Cambridge: Cambridge University Press.
  • Hawking, Stephen (1989), The Edge of Spacetime, in: The New Physics, edited by Paul Davies, Cambridge University Press.
  • Isham, c. (1993), Quantum Theories of the Creation of the Universe, in Quantum Cosmology and the Law of Nature, Robert Russel, et al (ads.), Vatican City State: Vatican Observatory.
  • Jacob (1958), Theology of the old Testment,Harper and Row.
  • Lightman, Alan and Brawwer, Robert (eds.) (1990), Origins: The Lives and Worlds of Modern Cosmologyist, Harvard University Press.
  • Lowe, E. J. (1998), The Possibility of Metaphysics: Substance, Identity and Time, Oxford: Clarendon Press.
  • McMullin, E. (1981). How Should Cosmology Relate to Theology? In the Sciences and theology in the Twentieth Century, A. Peacock(ed.), Chicago: Notre Dame University Press.
  • Narlikar, A. C. B. (1961), The Structure of universe, oxford: oxford University press,
  • Paul Davies (1993), The Mind of God: The scientific Basis for a Rational World, Reprint press.
  • Paul Draper (2014), A Critique of the Kalam Cosmological Argument, in the Pojman anthology.
  • Penrose, R. (2010), Cycle os time: An Extraordinary New View of the Universe, London: Bodly Head.
  • Philip Hefner (1998), The Evolution of Created Co-Creator.
  • Sagan,C (1997),The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark, London: Headline.
  • Steinhardt, P. J. and N. Turok (2007), Endless Universe: Beyond the Big Bang, New York: Doubleday.
  • Stephen Hawking (1998), ABrief History of Time,10th ed.
  • Stoeger William R. (1988), Contemporary Cosmology and Its Impliations for the Science, Religion Dialogue, in: Physics, Philosophy and Theology: A Common Quest for Understanding, edited by R.J.Russel, W.R.Stoeger and G. Coyne, Vatican Observatory.

Weinberg, S. (2007), Living in the Mmultiverse, in Universe or Multiverse, B. Carr (ed.), New York: Cambridge University Press

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار