بررسی معنای انتساب «احد» به خداوند در قرآن با نگاهی به آرای علامه طباطبایی، ملاصدرا و ابن‌سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

ندارم

10.22081/pwq.2025.70789.1215

چکیده

«احد» از الفاظی است که در قرآن به خداوند متعال نسبت داده شده و از ویژگی‌ها و صفات ذات حق تعالی قرار گرفته است. بررسی معنای «احد» که آیا در استعمال قرآنی به معنای وجودی است که هیچ کثرتی در ذات او نیست و بسیط است یا اینکه مراد از آن، وجودی است که مثل و شریکی ندارد یا اینکه امری فراتر از این دو معنا مقصود از آن است، موضوعی است که در این نوشتار بدان خواهیم پرداخت و معنایی فراتر از هر یک از دو معنای فوق را در دلالت استعمالی «احد» و همچنین به لحاظ ملازمات عقلی، برای «احد» اثبات می‌کنیم. همچنین در ادامه آرای برخی از حکیمانی که در این موضوع اظهار نظر کرده‌اند، همچون ابن‌سینا، ملاصدرا و علامه طباطبایی را بررسی خواهیم کرد. روش ما در این مقاله تتبع و پژوهش کتابخانه‌ای به همراه تحلیل لغوی و عقلی یافته‌های پژوهش است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Meaning of Divine Attribute "Ahad" in the Quran with a Look at the Opinions of Allama Tabataba'i, Mulla Sadra, and Ibn Sina

نویسنده [English]

  • ali Taghi khaki
no
چکیده [English]

The Quranic word Ahad is known as a word signifying an essential Divine Attribute. Investigating the meaning of "Ahad" whether in Quranic usage it means a simple entity lacking any essential plurality, any equal or partner, or a being beyond these two states is a topic that we will address in this article and prove a meaning beyond each of the two above meanings in the usage connotation of "Ahad" and also in terms of rational implications for It. We will also continue to examine the opinions of some of such sages as Ibn Sina, Mulla Sadra, and Allama Tabataba'I in the field. Our method in this article is library-based along with lexical and rational analysis of the research findings. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divine Essence
  • Monotheism
  • One
  • Unit
  • Simple
  • Combination
  • Semantics

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة معنى نسبة «أحد» إلى الله فی القرآن الکریم مع مراجعة لآراء العلامة الطباطبائی وملا صدرا وابن سینا

چکیده [العربیة]

«أحد» هو من الألفاظ التی نُسبت إلى الله تعالى فی القرآن الکریم واعتُبرت من صفات ذاته المقدسة. فی هذا المقال، نسعى لدراسة معنى «أحد»، وهل یُستخدم قرآنیًا للإشارة إلى وجود لا یحتمل أی کثرة فی ذاته وهو بسیط، أم أن المراد به کیان لا نظیر له ولا شریک، أم أن المقصود یتجاوز هذین المعنیین إلى أمر أعمق؟

نثبت فی هذا المقال أن هناک معنى أوسع من کلا المفهومین المذکورین یُمکن استنتاجه من دلالة «أحد» الاستعمالیة ومن خلال الملازمات العقلیة. کما نتطرق إلى آراء عدد من الحکماء الذین تناولوا هذا الموضوع مثل ابن سینا، ملا صدرا، والعلامة الطباطبائی.

منهجنا فی هذا البحث یقوم على الدراسة المکتبیة، بجانب التحلیل اللغوی والعقلی للنتائج البحثیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الذات الإلهیة
  • التوحید
  • أحد
  • واحد
  • البسیط
  • الترکیب
  • الصرافة
  • علم الدلالة
رآن مجید.
- ابنخالویه، حسین بن احمد (۱۳۶۲) ، اعراب ثلاثین سوره، تهران: ناصرخسرو.
- ابندری د، محمد بن حسن (۱۳۴۴-۱۳۵۱ق)، جمهره اللغه، حیدرآباد دکن.
- ابنسینا (۱۹۵۳م)، رسائل ابنسینا، استانبول: دانشکده ادبیات استانبول.
- ابنفارس، احمد (بی تا)، معجم مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- ابوحیان، محمد بن یوسف (۱۴۲۰ق)، البحر المحیط، بیروت: دار الفکر.
- الازهری، محمد بن احمد (۲۰۱۰م)، تهذیب اللغه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- الجوهری، اسماعیل بن حماد (۱۴۰۷ق)، صحاح اللغه، بیروت: دار العلم.
- خزاز رازی، علی بن محمد (۱۴۰۱) ، کفایه الأثر، قم: بیدار.
- الخوئی، ابوالقاسم (۱۴۱۳ق) ، موسوع ه الامام الخوئی، قم: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئ ی .
- الرازی، فخرالدین (۱۳۸۱)، منطق الملخص، تهران: دانشگاه امام صادق.
- الرازی، قطبالدین (۱۳۸۴)، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح الرساله الشمسیه، قم: بیدار.
- الرازی، قطبالدین (۱۳۹۳)، لوامع الأسرار فی شرح مطالع الأنوار، تهران: دانشگاه تهران.
- الرازی، محمد بن ابی بکر (۱۴۲۰ق)، مختار الصحاح، بیروت: المکتبه المصریه.
- الراغب الاصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲ق) ، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار الشامیه.
- زنوزی، عبدالله (۱۳۷۱)، انوار جلیه، تهران: امیرکبیر .
- زنوزی، عبدالله (۱۳۸۱)، لمعات الهیه، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه.
- السکاکی، یوسف بن محمد (بیتا)، مفتاح العلوم، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- السیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر (۱۴۲۱ق)، الاتقان، بیروت: دار الکتاب العربی.
- الشربینی، شمسالدین ابراهیم (۱۴۲۵ق)، السراج المنیر، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- الشیخ الطوسی، محمد بن حسن (۱۴۱۳ق)، التبیان، قم: موسسه النشر الاسلامی.
- الصدر، محمدباقر (۱۴۰۸ق)، بحوث فی شرح العروه الوثقی، قم: مجمع الشهید آیهالله الصدر العلمی .
- الصدوق، محمد بن بابویه (۱۳۹۸)، التوحید، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- الطباطبائی، محمدحسین (۱۳۷۱)، المیزان، قم: اسماعیلیان.
- الطباطبائی، محمدحسین (۱۴۱۶ق)، نهایه الحکمه، قم: مؤسسه النشر الإسلامی .
- الطبرسی، علی بن احمد (۱۴۰۳ق)، الإحتجاج، مشهد: نشر مرتضی.
سال شانزدهم، مهر ،1403 شماره مسلسل 61 ٧۵
- الطبرسی، فضل بن حسن (۱۴۱۵ق) ، مجمع البیان، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
- الطریحی، فخرالدین (۱۳۷۵) ، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
- الطوسی، خواجه نصیرالدین (۱۳۷۵)، شرح الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
- عبودیت، عبدالرسول (۱۳۸۸) ، درآمدی به نظام حکمت صدرا یی، تهران: سمت.
- عشاقی، حسین (۱۳۸۲) ، وعایه الحکمه، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
الفت (۱۳۷۵) ، روضه الواعظین، قم: انتشارات رضی. ّ - ال النیشابوری، محمد بن احمد
- الفیروزآبادی، محمد بن یعقوب (۱۹۹۵م)، القاموس المحیط، بیروت: دار الجیل.
- الفیومی، احمد بن محمد (بیتا)، المصباح المنیر، قم: دار الهجره.
- القمی، علی بن ابراهیم (۱۴۰۴ق)، تفسیر القمی، قم: دار الکتاب.
- القیسی، مکی بن حموش (۱۹۷۴م)، مشکل اعراب القرآن، دمشق: مجمع اللغه العرب یه.
- الکلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق)، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مدرس تهرانی ، عل ی (۱۳۷۸) ، مجموعه مصنفات، تهران: اطلاعات.
- المکارم، ناصر (۱۳۷۹)، الامثل، قم: مدرس ه الامام علی بن ابی طالب .
- مکارم، ناصر (۱۳۸۵)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- ملاصدرا، صدرالدین محمد (۱۳۷۵) ، مجموعه رسائل فلسفی، تهران: حکمت.
- ملاصدرا، صدرالدین محمد (۱۳۶۰)، اسرار الآی ات، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
- ملاصدرا، صدرالدین محمد (۱۳۶۲) ، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرق یه فی الفنون المنطقیه، تهران:
آگاه.
- ملاصدرا، صدرالدین محمد (۱۳۶۳«الف»)، المشاعر، تهران: طهوری.
- ملاصدرا، صدرالدین محمد (۱۳۶۳«ب»)، مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- ملاصدرا، صدرالدین محمد (۱۳۶۶) ، تفسیر القرآن الکریم، قم: بیدار.
- ملاصدرا، صدرالدین محمد (۱۳۸۳) ، شرح اصول الکافی ، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- ملاصدرا، صدرالدین محمد (۱۳۸۷) ، المظاهر الالهیه، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
- ملاصدرا، صدرالد ی ن محمد (۱۹۸۱م)، الحکمه المتعالیه، بیروت : دار احیاء التراث