تکامل برزخی از نگاه معارف عقلی و نقلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

چکیده

تکامل برزخی از مباحث مهم کلامی، فلسفی و عرفانی است که دیرباز در میان علما مطرح است. بر اساس متون دینی، تکامل اخروی یک موضوع ممکن، مسلم است ولی از لحاط معارف عقلی تکامل نوعی تغییر و حرکت است و حرکت از نظر فلسفی خروج تدریجی شیء از قوه به فعل است و حرکت مشروط به ماده (حامل این قوه و استعداد) و حالت بالقوه‌ای است که بدون آن حرکت معنا نخواهد داشت. آنگاه جای این سخن است که با انتقال انسان به عالم برزخ، عالمی که در آن از مادّه خبری نیست و استعداد به فعلیّت نمی‌رسد، حرکت و به تبع آن تکاملی نیز وجود نخواهد داشت!
علمای علوم عقلی در توجیه عقلانی تکامل برزخی در راستای پاسخ به این اشکال می‌گویند: جسم و بدن در وجود نفس شرط است اما نفس در بقای خود نیازی به بدن و جسم ندارد. نفس بدون بدن نیز می‌تواند کامل شود، زیرا وجود بدن در تکمیل نفس شرط نیست، همان‌گونه که نفس و روح در حالت خواب بدون کمک قوای بدن می‌تواند فیض‌هایی را دریافت کند. البته، باید توجه داشت که تکامل اخروی با تکامل دنیوی متفاوت است.آنچه مسلم است اینکه تکامل اخروی علمی بوده، مانند دنیا عملی نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Purgatorial Perfection from Perspectives of Reason and Revelation

نویسنده [English]

  • Akbar Asad Alizadeh
assistant professor in Research Center of Islamic Sciences and Culture
چکیده [English]

Purgatorial perfection is an important problem in kalam, philosophy and mysticism which drew scholars' attention from the outset. On the basis of revealed sources perfection in hereafter is a possible and undeniable event but from philosophical position it does not make sense since perfection is a sort of motion and  it is nothing but gradual change from potentiality to actuality, which involves matter as substratum for potency and disposition. After death man enters purgatorial world in which there is no matter and hence no potency and change and thus no perfection. In justifying the event scholars in the domain of rational sciences focus on the nature of soul which, though in coming into being is in need and makes use of corporeal body as a means for its perfection, can survive the body and continue to grow spiritually without any form of matter as it can take place even in this world in dream in which spirit receives  effusions without body. It is worth noting that other-worldly and purgatorial perfection is different from worldly one, the former being intellectual and latter practical.

کلیدواژه‌ها [English]

  • purgatorial perfection
  • purgatory world
  • human perfection
  • spiritual perfection
  • change and motion
  • practical perfection
  • quality of perfection