تکون و تکامل نفس از منظر ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان و دانش‌آموخته دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

2 دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

از منظر ملاصدرا، مبدأ تکون نفس انسان خاک است که از جمادی به مرحلة نباتی و، سپس، به مرتبة نفس حیوانی می‌رسد. وقتی که انسان متولد می­شود، از ابزارهای حسی که در ذات او به ودیعت گذاشته شده استفاده می‌کند و در مسیر تکامل به سوی نفس انسانی حرکت می‌نماید تا از مرحلة حس و خیال عبور کرده به مرحلة عقل ـ که ممیز انسان و حیوان می­باشد ـ برسد. چون کمال نهایی و غایت آفرینش انسان رسیدن به مقام شهود می­باشد، در این مقاله، با روش تحلیلی و عقلی ثابت شده است که کمال انسان از جنس ادراک بوده، ادراک به پرورش عقل انسان مربوط می­شود. تقویت عقل ـ چه در حکمت نظری و چه در حکمت عملی ـ موجب افزایش ادراک نفس و سیر آن از قوه تا اتصال به عقل فعال و شهود صور موجودات در عقل فعال می­گردد. بنابر اتحاد عاقل و معقول هر کمالی که برای یکی از قوای نفس حاصل شود برای نفس هم موجود می­باشد. در نتیجه، ادراک قوة عقل سبب اشتداد وجودی نفس و ترقی او در مراتب وجود است. هرچه قدرت ادراک انسان قوی­تر می­شود، مراتب وجودی برتری به دست می­آورد. ازاین‌رو، برترین موجود عالم‌ترین موجود می­باشد. البته، در این راستا، نقش عقل نظری و برتری او بر عقل عملی قابل انکار نیست؛ یافته­های عقل عملی وقتی موجب ارتقای وجودی نفس می­گردد که به شهود و ادراک تبدیل شده باشد. بنابراین، کمال نفس و اشتداد وجودی فقط از طریق افزایش ادراک می‌باشد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Generation and Perfection of Human Soul from Sadra’s Perspective

نویسندگان [English]

  • Rezvaneh Najafi Savadroudbari 1
  • Ali Shirvani 2
1 Ph. Graduate from Baqir Al-ulum University and faculty member of Sistan and Baluchestan University
2 associate professor of hawzeh and University Research Institute
چکیده [English]

According to Mulla Sadra human soul originates initially from mineral level develops into vegetative stage and then to animal soul. Having born, man begins to use his sense organs bestowed to him and goes on to become more and more perfect passing behind the sensual and imaginal stages to attain the level of rational soul which is the distinguishing element between man and animal. Since his final perfection and the end for his creation is to attain the status of intuition, it is shown in the present article that human perfection is of and depends on perception, which itself relates to the development of intellect. Through theoretical and practical activities human intellect can actualize its potentialities so that it can expand and deepen its perceptions by attaining the Active Intellect in which it can intuitively see and obtain all forms of knowledge. On the unity of intellect and intelligible, human soul enjoys any perfection realized for one of its faculties. As result, the perception of intellect is a cause for existential intensification of soul and its progress up to higher levels of beings. The more powerful human perception is, the higher levels of existence it can attain. Therefore, the highest being is the most knowing existent. The role played by theoretical intellect is much more crucial than that of practical one. The findings of practical intellect can cause existential progress of soul only if they turn to intuition and perception. Hence, the perfection and existential intensity of soul is possible only through increase of perception. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • generation of soul
  • perfection of soul
  • existential intensification
  • perception