وحی و رؤیا: بررسی و نقد تئوری «رؤیای رسولانه»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای دین‌پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب قم

2 استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

دین‌پژوهی در دورة معاصر نواندیشان زیادی را به خود دیده است؛ یکی از این نواندیشان دکتر سروش است؛ وی در تاریخ تئوری‌پردازی خود مراحل مختلفی را طیّ کرده است. اولین گام‌ وی در این راستا با قبض و بسط تئوریک شریعت آغاز شد و با فرضیة بسط تجربة نبوی استمرار یافت. وی در فرضیة اول معرفت دینی را بشری و تاریخی و نسبی پنداشته و در فرضیة دوم یک گام به عقب‌ رفته، متن دین را متحوّل و تاریخی دانسته است. وی در تئوری جدیدش ـ که نام «محمّد(ص) راوی رؤیای رسولانه» را بر آن نهاد ـ گامی دیگر به عقب‌ برداشته است. سروش مدعی است که در این تئوری آخرین پنجره ناگشوده در این باب را باز کرده و فرایند وحی را ـ برخلاف گذشته ـ یکسره در رؤیا و خواب خلاصه نموده است. وی نقش پیامبر را راوی و گزارشگر آنها می‌داند. لذا، روشی که سروش برای تفسیر وحی پیشنهاد می‌کند روش تعبیرگرایی است که به زعم وی می‌تواند رقیب جدّی برای ظاهرگرایی و تأویل‌گرایی در تاریخ اسلامی باشد. دکتر سروش در آخرین تئوری خود شش مقدمه ترتیب داده است تا از طریق آن بتواند فرضیة خود را اثبات نماید. نگارندة این مقاله با بررسی و نقد مقدّمات و استدلال وی، این تئوری را در نهایتِ سستی و ضعف یافته است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Revelation and Dream: Critical examination of the Theory of Apostolic Dreams

نویسندگان [English]

  • Hadi Sadeqi 1
  • Murtaza Habibi Sisara 1
  • Muhammad Mahdi Alimardi 2
1 Ph. D. student of religious studies in University of Denominations and Religions
2 faculty member of University of Denominations and Religions
چکیده [English]

Contemporary religious study has been interesting for many intellectuals including Dr. Soroush. In the course of his speculations he passed different stages. The first stage was his theoretical extraction and expansion of Sharia which continued in terms of expansion of prophetic experience. In his first theory he deemed religious knowledge as human, historical and relative. In the second theory, however, he extended it to the very nature of religion which in his view is historical and subject to change. In his new theory labelled by him as “Muhammad as narrator of Apostolic Dreams” he has taken one more step backward and in contrast with traditional beliefs he claimed to have opened a new window in understanding the process of revelation which in his view occurred altogether in dream and vision. He restricted the role of Prophet to narration and description of what he has seen in dreams and that is why he suggested interpretation-oriented understanding of revelation rather than literalism or traditional exegetical approaches developed in the history of Islamic sciences. In formulating and supporting his theory Dr. Soroush has arranged the argument in six premises. This article is an attempt to examine and criticize them undermining his argument which in eyes of the authors lacks any force and cogency

کلیدواژه‌ها [English]

  • Revelation
  • dream
  • apostolic dreams
  • Religious Experience
  • Abdolkarim Soroush