حذف غایت‎اندیشی از شناخت طبیعت در فرایند تاریخی علم طبیعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع)

2 مربی و عضو هیئت علمی ‌مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)- نویسنده مسئول )

10.22081/pwq.2022.72051

چکیده

در مغرب زمین علم که در زمان پیشامدرن غایت‎اندیش بود و شناخت غایت از مهم‎ترین ارکان آن تلقی می‎گردید در یک تحول معرفتی، نه‎تنها ضرورت غایت‎اندیشی از شناخت طبیعت انکار شد، بلکه مانع رشد علم و شکوفایی تجربه بشری دانسته شد و درنتیجه شناخت غایت از دستور کار عالمان علم طبیعی کنار گذاشته شد. درباره علم مدرن سه مسئله قابل طرح است: 1- تفاوت مبنایی علم پیشامدرن و پسامدرن و اینکه علم مدرن ادامه علم گذشته نیست، بلکه تفاوت ریشه‎ای با آن دارد. علم مدرن بر خلاف علم پیش از ظهور مدرنیته غایت‎گریز است. 2- نتایج تخریبی و فسادآور علم مدرن (غایت‎گریز). 3- نیاز علوم طبیعی به دین و وحی در شناخت غایات موجودات. این مقاله عهده‎دار بررسی مسئله اول است و با روش تحلیلی- توصیفی به تحلیل و بررسی فرایند تحول علم در حذف غایت‎اندیشی می‏پردازد. از نظر این مقاله علم طبیعی که در آغاز هدفش شناخت حقیقت و موضوعش با اندیشه غایی همراه بود، با ورود اندیشه مدرن و در یک فرایند تاریخی هدف و موضوعش تغییر کرد. بانیان علم مدرن هدف علم را بسط تسلط انسان بر طبیعت و موضوع آن را طبیعت بدون غایت دانستند. اندیشه تسلط بر طبیعت و غایت‎گریز‏ با نوشته‎های ‏راجر بیکن در قرن سیزدهم آغاز شد و با نظریات گالیله، فرانسیس بیکن، دکارت و نیوتن در قرن شانزده و هفده تکمیل گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Omitting Teleological Thought from Natural Science in Its Historical Process

نویسندگان [English]

  • Yarali Kord Firuzjaei 1
  • Mahdi Meshki 2
1 Associate professor, Baqir al-Olum University
2 Teacher and member of board, Imam Khomeini Education and Research Institute
چکیده [English]

Science, which was teleological in pre-modern times and knowing the end was considered one of its most important pillars, in an epistemological evolution, not only the necessity of teleological state of science was denied, but it has been viewed also as a hindrance against the progress of science and the flourishing of human experience. The attitude led to omitting teleology from the field. Three issues can be raised about modern science: 1- The fundamental difference between pre-modern science and that of postmodern and that modern science as the latter is not teleological contrary to the former. 2- The destructive and corrupting results of modern science. 3- The need of natural sciences to religion and revelation for perceiving the ends of beings. This article, using an analytical-descriptive method, is responsible for examining the first issue and analyzes and examines the process of evolution of science with regard to the omission mentioned. According to this article, natural science, which at the beginning of its goal was to know the truth and its subject was associated with the ultimate thought, changed its purpose and subject with the introduction of modern thought and in a historical process. The founders of modern science considered the purpose of science as increasing human domination over the endless nature. The ideas of man`s ​​dominating nature and of the endless nature began with the writings of Roger Bacon in the thirteenth century and was completed by the theories of Galileo, Francis Bacon, Descartes and Newton in the sixteenth and seventeenth centuries

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nature
  • Ultimate Cause
  • Religious Science
  • Secular Science
  • Teleology

عنوان مقاله [العربیة]

حذف معرفة الغایات من العلوم الطبیعیة فی مسار تطورها التاریخی

چکیده [العربیة]

العلم، الذی کان بهتم بالغایة فی عصور ما قبل الحداثة، کان فهم الغایة من أحد أهم رکائزه، فی تحول معرفی، لم یتم إنکار ضرورة معرفة الغایة فحسب، بل اٌعتبرت عائقا لنمو العلم وازدهاره و بالتالی تم استبعاد معرفة الغایة من جدول أعمال علماء الطبیعة. یمکن طرح ثلاث قضایا حول العلم الحدیث: 1- الاختلاف الاساسی بین علم ما قبل الحداثة وما بعد الحداثة، وأن العلم الحدیث لیس استمرارًا لعلم الماضی، بل له اختلاف جذری معه. العلم الحدیث، على عکس العلوم ما قبل الحدیثة، لایهتم بالغایات.
2- النتائج المدمرة والمفسدة للعلم الحدیث (عدم اهتمامه بالغایات). 3- حاجة العلوم الطبیعیة للدین والوحی فی التعرف على غایات الکائنات.
هذه المقالة تدرس الاول، وتقوم بتحلیل عملیة تطور العلم فی حذف الغایات بطریقة تحلیلیة وصفیة. وفقًا لهذا المقال، فإن العلم الطبیعی، الذی کان فی بدایة هدفه معرفة الحقیقة وموضوعه التفکیر بالغایات، غتیّر هدفه وموضوعه بإدخال الفکر الحدیث وفی عملیة تاریخیة. اعتبر مؤسسو العلم الحدیث أن الغرض من العلم هو توسیع سیطرة النسان على الطبیعة وموضوعها طبیعة لا غایة لها. بدأت فکرة السیطرة على الطبیعة والهروب من الغایات مع کتابات روجر بیکون فی القرن الثالث عشر واستکملت بنظریات غالیلیو وفرانسیس بیکون ودیکارت ونیوتن فی القرنین السادس عشر والسابع عشر.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الطبیعة
  • العلة الغائیة
  • العلم الدینی
  • العلم العلمانی
  • الغائیة