معیار ارزش اخلاقی در نگرش صدرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی قم (نویسنده مسئول)

2 دانشیار مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی قم

3 دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم

4 استادیار دانشگاه معارف اسلامی قم

10.22081/pwq.2022.72057

چکیده

تأمل در مبانی فکری ملاصدرا و  کاوش در آثار متعدد وی، با توجه به نظریه­پردازی‏های بکری که در این زمینه دارد، افقی نو برابر چشم‏ها می­گشاید؛ به طوری که می­توان اندیشه وی را با نگاه تازه­ای بازخوانی و ظرفیت فوق­العاده آن را در حوزه فلسفه اخلاق مشاهده کرد. از مهم­ترین مباحث این حوزه، نظریه ارزش اخلاق و محوری­ترین بحث این ساحت، معیار ارزش اخلاق است. خردورزی و حکمت با تهذیب نفس و اخلاق الهی، در نوشته­های صدرایی چنان درهم­تنیده است که می­توان به‏جرئت این دو را رکن رکین مبانی تفکر وی قلمداد نمود. این نوشتار بر آن است معیار ارزش اخلاق صدرایی را بر ­همین اساس استنباط نماید. بر ­خلاف آنچه امروز در خصوص معیار ارزش اخلاق وی مطرح است و از آن به اخلاق فضیلت­ یاد می­شود، نویسنده ضمن تقسیم اخلاق فضیلت، به دو بخش فضیلت­محوری و فضیلت­گرایی معتقد است سخن حق و صواب در نظریه ارزش اخلاق ملاصدرا آن است که گفته شود ملاصدرا در نگاه عالی و نهایی یک غایت­گرای قرب­گراست­. روی دیگر این حقیقت، غایت­گرای فضیلت­گراست. اینها دو روی یک سکه­اند که اولین آنها در ساحت بلند عرفان و دومی در ساحت حکمت مطرح است و فرقی با هم ندارند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Criteria for Moral Value in Sadra's Attitude

نویسندگان [English]

  • marziye varmazyar 1
  • Seyyed Aliakbar Hosseini Qal`ih Bahman 2
  • ali shirvani 3
  • Qolam hossein grami 4
1 Phd student of Islamic Ethics, Islamic Maaref University
2 Associate professor, Imam Khomeini Education and Research Institute
3 Associate professor, Research Institute of Hawzeh and University
4 Assistant professor, Islamic Maaref University
چکیده [English]

Reflecting on the intellectual foundations of Mulla Sadra and studying his numerous works, according to his innovative theories in this field, opens a new horizon for the eyes; So that his thought can be reread with a new look and find its extraordinary capacity in the field of philosophy of ethics. One of the most important topics in this field is the theory of moral value of which the most central is its criterion. In Sadra's writings, philosophizing and wisdom are so intertwined with purification of the soul and divine morality that they can be boldly considered as the cornerstone of his thinking. This article intends to deduce the criterion of the value of Sadra's ethics on this basis. Contrary to what is said today about the criterion of the value in his ethics thereof his ethics is called virtue ethics, in the paper, while dividing Sadra`s virtue ethics in two parts: virtue-centeredness and virtue-orientation, it is truely believed that that Mulla Sadra is, in the supreme and final view, an end-orientalist and proximity seeking. Other surface of the truth is an end-orientalist and virtuous viewing. These are two sides of the same coin, the first of which is in the high field of mysticism and the second in the field of wisdom, not being different from each other.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • Criterion of Moral Value
  • Rationality
  • Divine Morality
  • End-Orientalist
  • Proximity

عنوان مقاله [العربیة]

معاییر القیمة الاخلاقیة من منظور ملا صدرا

چکیده [العربیة]

إن التأمل فی الأسس الفکریة للملاصدرا واستکشاف أعماله العدیدة وفق نظریاته الابداعیة فی هذا المجال یفتح أفقًا جدیدًا للعیون. بحیث یمکن قرائة فکره فی مجال فلسفة الاخلاق من جدید و مشاهدة قدرتها الخارقة فی فلسفة الأخلاق.
ومن أهم الموضوعات فی هذا المجال نظریة قیمة الاخلاق وأهم مسائلها فی هذا المجال هو معیار القیمة الاخلاقیة. تتشابک الحکمة والتعقل فی کتابات صدرا مع تهذیب النفس الاخلاق بحیث یمکن اعتبار هذین الامرین حجر الزاویة فی تفکیره. تهدف هذه المقالة إلى استنتاج معیار القیمة الاخلاقیة عند صدرا على هذا الاساس.
على عکس ما یقال الیوم عن معیار قیمة الأخلاق عنده ویسمى أخلاق الفضیلة، یؤمن المؤلف، بینما یقسم أخلاق الفضیلة إلی قسمین: الترکیز علی الفضیلة والتوجه نحو الفضیلة. فی النظرة الاخیرة والسامیة، فملاصدرا هو قائل بالغایة و بالتقرب، من ناحیة أخرى هو قائل بالغایة و تحصیل الفضیلة. وهذان وجهان لعملة واحدة، الاول فی مجال التصوف العالی والثانی فی مجال الحکمة، ولا یختلف کل منهما عن.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الملاصدرا
  • معیار القیمة الاخلاقیة
  • العقلانیة
  • الاخلاق الالهیة
  • غائیة الکمالیة
  • القرب