نقد و بررسی اشکالات وارد بر نگرش علامه طباطبایی در تفسیر خزائن الهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد

10.22081/pwq.2023.74182

چکیده

تفاسیر مختلف از واژة «خزائن» در آیة شریفة «وَ إِنْ مِنْ شَیْ‏ءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ» (حجر: 21) سبب تشتت آرای مفسران در این زمینه گردیده است. از جمله اندیشمندانی که به تبیین این آیه همت گماشته­اند، علامه طباطبایی است که با صبغة فلسفی می­کوشد ضمن توجه به معنای ظاهری آیه و با تکیه بر اصول فلسفی همچون تشکیک وجود، تفسیری متناسب با آموزه­های دینی برای خزائن الهی ارائه دهد. برخی از پژوهشگران بر تفسیر فلسفی ایشان از خزائن اشکالات متعددی را وارد کرده­اند که گاه ناشی از بدفهمی از عبارات ایشان است. نوشتار حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی، ضمن مروری بر رویکرد تفسیری علامه طباطبایی در آیة مذکور، به نقد و ارزیابی اشکال­های مطرح‌شده به تفسیر­ ایشان می­پردازد. بررسی­ها بیانگر آن است که علامه با درنظرگرفتن مراتبی در عالم وجود، می­کوشد تحلیلی وجودی از این آیه برای نزول فیض و رحمت الهی در مراتب مختلف هستی ارائه دهد؛ از این رو موجودات محدود و مقدر که در ابتدای امر همان امور جسمانی‌اند، پیش از نزول و ظهور در عالم ماده، حقایقی ورای این عالم دارند که خزائن نامیده شده و متعلق به عالم امرند. این خزائن چون قبل از تنزل و تقدرند، محدود به حد و قدر مادی نیستند؛ اگرچه محدود به حد معلولیت (قدر امکانی)‌اند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Study of the Objections against Allameh Tabatabai`s Attitude of Khaza`ini Ilahi, the Divine Treasures

نویسندگان [English]

  • Efft al-Sadat Hashemi 1
  • Alireza Kohansal 2
1 Phd student, Mashhad Ferdowsi University
2 Associate professor, Mashhad Ferdowsi University
چکیده [English]

Different interpretations of the word "treasures" in the noble verse "And there is not a thing but with Us are the stores thereof. And We send it not down save in appointed measure." (Hajr: 21) has caused the opinions of commentators to be confused in this field. Allameh Tabataba'i is of those thinkers seeking to give a reasonable explanation for this verse, who tries with a philosophical tendency, while paying attention to the apparent meaning of the verse and relying on philosophical principles such as the gradational state of existence, to provide an interpretation that fits the religious teachings for the Divine treasures. Some researchers, while somewhat misunderstanding it, have introduced numerous objections against his philosophico-Quranic interpretation of treasures. The present article, with a descriptive-analytical method, while reviewing Allameh Tabatabai's interpretation approach in the mentioned verse, criticizes and evaluates the objections raised. The studies show that Allameh, by considering levels in the world of existence, tries to provide an existential analysis of this verse for the descent of God's grace and mercy in different levels of existence. Therefore, limited and determined beings, which are physical things at beginning, before descending and appearing in the world of matter, have real existence beyond this world, which are called treasures and belong to the world of command, amr. As these treasures are existent at the levels higher than that of physical world, they, though being bounded by contingent qualities, are not limited to material limits

کلیدواژه‌ها [English]

  • Allameh Tabatabai
  • Divine Treasures
  • Material Measure
  • Possible Measure
  • Unlimited
  • Levels of Existence

عنوان مقاله [العربیة]

النقد والتحقیق فی المشاکل على موقف العلامة الطباطبائی فی تفسیر الخزائن الإلهیة

چکیده [العربیة]

تباینت التفسیرات لکلمة "الخزائن" فی الآیة الکریمة: "وَ إِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ" (حجر: 21) وتسببت فی إرباک أقوال المفسرین. هذا الحقل. ومن المفکرین الذین کرسوا أنفسهم لتفسیر هذه الآیة العلامة الطباطبائی، الذی یحاول بنبرة فلسفیة تقدیم تفسیر للخزائن الإلهیة، مع الانتباه إلى المعنى الظاهری للآیة والاعتماد على الأصول الفلسفیة. مثل التشکیک فی الوجود . قدم بعض الباحثین العدید من الإشکالات لتفسیره الفلسفی للخزائن، والذی ینتج أحیانًا عن سوء فهم تعابیره. إن هذا المقال، بمنهج وصفی - تحلیلی، مع استعراض منهج تفسیر العلامة الطبطبائی فی الآیة المذکورة، ینتقد ویقیم المشاکل التی أثیرت فی تفسیره. تظهر الدراسات أن العلامة، من خلال النظر فی المستویات فی عالم الوجود، تحاول تقدیم تحلیل وجودی لهذه الآیة من أجل نزول نعمة الله ورحمته فی مراتب مختلفة من الوجود. لذلک، فإن الکائنات المحدودة والمقدرة، وهی أشیاء مادیة فی بدایتها، قبل النزول والظهور فی عالم المادة، لها حقائق خارج هذا العالم، تسمى خزائناً وتنتمی إلى عالم الأمر. لأن هذه الخزائن کانت قبل التنزل والتقدیر، فهی لا تقتصر على الحدود المادیة؛ على الرغم من أنها محصورة فی المعلولیة و هی قدر الإمکان.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • العلامة الطباطبائی
  • الخزائن الإلهیة
  • القدر المادی
  • القدر المحتمل
  • اللامحدود
  • مراتب الوجود