رابطة حقیقت علم با حقیقت اراده از منظر صدرالمتألهین و علامه مصباح یزدی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

10.22081/pwq.2023.74724

چکیده

صدرالمتألهین بین «مفهوم»، «حقیقت نفس‌الامری» و «حقیقت عینی» تمایز می‌گذارد و معتقد است یک حقیقت می‌تواند به صورت‌های مختلف محقق شود؛ چنان‌که چند حقیقت می‌توانند در یک موطن به یک وجود و در موطن دیگر جداگانه محقق شوند. ایشان حقایق علم و اراده را ساری در کل هستی می‌شمارد و معتقد است امکان ندارد وجودی مطلقا فاقد علم و اراده باشد، هرچند ممکن است مراتبی از وجود و علم و اراده جداگانه محقق شوند. اما علامه مصباح نه تمایز سه‌حدیِ «مفهوم»، «حقیقت نفس‌الامری» و «حقیقت عینی» را می‌پذیرد، نه اجتماع چند حقیقت نفس‌الامری در یک وجود را و نه وحدتِ شخصی یک حقیقت و تکثر تعینات آن در مراتب و مواطن مختلف را. ایشان در بحث علم و اراده نیز نه اجتماع آنها در یک وجود را برمی‌تابد و نه وحدت حقایق آنها در عین تکثر تعینات‌شان را. «سؤال اصلی» این تحقیق درباره نوع رابطة علم و اراده است و «هدف» از این تحقیق، شناخت اراده و مقومات آن به عنوان یکی از شئون انسان‌شناسی است. ما در این پژوهش با «روش» تحلیلی، توصیفی و مقایسه‌ای به این «نتیجه» رسیده‌ایم که باوجود اختلاف مبانی، هر دو حکیم می‌پذیرند که نوعی علم، تلازم ضروری و غیر قابل انفکاک با نوعی اراده دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Relationship between the Truth of Knowledge and the Truth of Will in the Views of Sadr al-Muta`allihin and Allameh Misbah Yazdi (r)

نویسنده [English]

  • Ahmad Saeidi
Associate professor, Imam Khomeini Research and Education Institute
چکیده [English]

Sadr al-Mutaallihin distinguishes between "concept", "in-itself-truth" and "objective truth" and believes that a case of truth can be realized in different ways; As many truths can be realized in one place and separately in another place. He considers the truths of knowledge and will to be running in the whole existence and believes that it is not possible for an existence to be completely devoid of knowledge and will, although it is possible that some levels of existence, knowledge and will be realized separately. But Allameh Misbah does not accept the three-dimensional distinction of "concept", "in-itself-truth" and "objective truth", nor the union of several self-objective truths in one being, nor the personal unity of one truth and the plurality of its determinations in different levels and states. In the discussion of knowledge and will, he does not reflect their union in one being, nor the unity of their truths in the same multiplicity of their determinations. The main question of this research is about the type of relationship between knowledge and will, and the purpose of this research is to know the will and its elements as one of the subjects in anthropology. In this research, we have reached this result with the analytical, descriptive and comparative "method" that despite the difference in the basics, both sages accept that a kind of knowledge has a necessary and inseparable connection with a kind of will.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Science
  • Will
  • Concept
  • Truth
  • Tashkik
  • Sadr al-Mutaallihin
  • Allameh Misbah Yazdi

عنوان مقاله [العربیة]

العلاقة بین حقیقة العلم وحقیقة الإرادة من وجهة نظر صدر المتألهین والعلامة مصباح یزدی (ره)

چکیده [العربیة]

یمیز صدر المتالهین بین "المفهوم" و "الحقیقة النفس الأمریة" و "الحقیقة العینیة" ویعتقد أن الحقیقة یمکن أن تتحقق بطرق مختلفة. کما یمکن للحقائق المتعددة التحقق فی موطن بوجود و وبأشکال منفصلة فی مواطن اخرى. إنه یعتبر حقائق المعرفة والإرادة جزءًا لا یتجزأ من الوجود بأکمله ویعتقد أنه لا یمکن للوجود أن یخلو تمامًا من المعرفة والإرادة، على الرغم من أنه من الممکن أن تتحقق مستویات منفصلة من الوجود والمعرفة والإرادة. لکن علامه مصباح لا یقبل التمییز ثلاثی الأبعاد بین "المفهوم" و "الحقیقة النفس الأمریة" و "الحقیقة العینیة"، ولا اتحاد عدة حقائق نفس الأمریة فی وجود واحد، ولا الوحدة الشخصیة لحقیقة واحدة و تعددیة تعیناته فی مختلف المستویات. فی موضوع العلم والإرادة، لا یقبل أیضاً اتحادهما فی وجود واحد، ولا وحدة حقائقهم فی نفس تعدد التعینات.
إن "السؤال الرئیسی" لهذا البحث یدور حول نوع العلاقة بین العلم والإرادة، و "الهدف" من هذا البحث هو معرفة الإرادة وعناصرها کأحد مواضیع الأنثروبولوجیا. فی هذا البحث، توصلنا إلى هذه "النتیجة" باستخدام " المنهج" التحلیلی والوصفی والمقارن، وهو أنه على الرغم من الاختلاف، یتقبل کلا الحکماء أن نوعًا من العلم له علاقة ضروریة لا تنفصم مع نوع من الإرادة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • العلم
  • الإرادة
  • المفهوم
  • الحقیقة
  • التشکیک
  • صدر المتألهین
  • العلامة مصباح یزدی (ره)