بررسی دلالی «تسبیحات اربعه» بر جمع بین تشبیه و تنزیه از منظر علامه طباطبایی (ره) و امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‎پژوه سطح 4 رشته حکمت متعالیه جامعه الزهراء س

2 استادیار و عضو هیئت علمی گروه عرفان مؤسسه علمی پژوهشی امام خمینی (ره)

10.22081/pwq.2023.74725

چکیده

بحث از صفات الهی خصوصاً صفات خبری، همواره از مباحث مهم و بحث‏برانگیز بوده است. سه نظریه تشبیه، تعطیل و تنزیه مهم‌ترین رویکردها به این بحث‏اند. در این میان عرفا با استفاده از آموزه وحدت شخصی وجود به جمع میان تشبیه و تنزیه قائل شدند. در این نوشتار که به روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده‌ است، به بررسی دلالت تسبیحات اربعه بر جمع میان تشبیه و تنزیه از نظر علامه طباطبایی (ره) و امام خمینی (ره) پرداخته و روشن می‌شود که ایشان به جمع میان تشبیه و تنزیه اعتقاد دارند و تسبیحات اربعه را نیز بر همین اساس تفسیر نموده‌اند. البته در نحوه دلالت تسبیحات اربعه بین این دو متفکر اختلاف نظر وجود دارد؛ به طوری که هر دو مقام «تسبیح» را مقام تنزیه می‏دانند، هر دو مقام «تحمید» را دال بر تشبیه می‏دانند، در بیان مقام «تهلیل» طبق معنایی که تهلیل، توحید در الوهیت است، نظر علامه طباطبایی (ره) و امام خمینی (ره) یکسان و به معنای مقام جمع میان تشبیه و تنزیه است. در بیان مقام «تکبیر» علامه طباطبایی (ره) تکبیر را ناظر به مقام توحید اطلاقی و وحدت شخصی وجود می‏داند؛ اما امام خمینی (ره) طبق احتمالی مقام تسبیح را دال بر چنین مقامی می‏داند. اما آنچه با میراث عرفان اسلامی قابل تطبیق است، این است که مقام تکبیر فوق مقام تسبیح است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Survey of Tasbihati Arba`ah As Denoting the Combination of Tashbih, Anthropomorphism, and Tanzih, Transcendentalism, from the perspective of Allameh Tabataba'i and Imam Khomeini (r)

نویسندگان [English]

  • naimeh najmi nejad 1
  • davood Hassanzadeh 2
1 Student of the Fourth Level of Hikamt-e Muta`aliyah
2 Assistant professor, Board of Mysticism, Imam Khomeini Research and Eduacation Institute
چکیده [English]

The discussion of divine attributes, especially those of declaration, has always been an important and controversial topic. The three theories of anthropomorphism, ta`til and transcendentalism are the most important approaches to this discussion. In the meantime, using the doctrine of the personal unity of existence, the mystics made an agreement between anthropomorphism and transcendentalism. In this article, which is written in a descriptive-analytical way, the way in which tasnihati arba`ah denote the agreement between anthropomorphism and transcendentalism in the view of Allameh Tabataba'I and Imam Khomeini (r) has been described and it has been made clear that they have interpreted tasnihati arba`ah on the same basis. Of course, there is a difference between the two thinkers in the how of this denotation; so that both consider the position of tasbih as that of tanzih, the position of tahmid as showing that of tashbih, when expressing the position of Tahlil as unity of Divinity, the opinions of Allameh Tabatabai and Imam Khomeini are the same and it means that they have made an agreement between tashbih and tanzih. In expressing the position of takbir Allameh Tabatabaei considers takbir as referring to the position of absolute monotheism and personal unity. But Imam Khomeini considers it as a sign of such a position. But what is compatible with the legacy of Islamic mysticism is that the position of takbir is above the position of tasbih.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tasbihat Arba'ah
  • Tashbih
  • Tanzih
  • Ta`atil
  • Imam Khomeini
  • Allameh Tabatabai
  • Personal Unity of Existence

عنوان مقاله [العربیة]

التحقیق فی معنى التسبیحات الأربعه فی الجمع بین التشبیة والتنزیه من وجهة نظر العلامة الطباطبائی(ره) والإمام الخمینی(ره)

چکیده [العربیة]

لطالما کان مناقشة الصفات الإلهیة، وخاصة الصفات الخبریة، موضوعًا مهمًا ومثیرًا للجدل. تعتبر النظریات الثلاث للتشبیه والتنزیه والتعطیل من أهم المناهج لهذه المناقشة. فی غضون ذلک، وباستخدام عقیدة وحدة الوجود الشخصیة، قال العرفاء بالجمع بین التشبیه والتنزیه. فی هذا المقال المکتوب بطریقة وصفیة تحلیلیة، تم التحقق من دلالة التسبیحات الأربعة على الجمع بین التشبیه والتنزیة من وجهة نظر العلامة الطباطبائی (ره) والإمام الخمینی (ره). ویتضح أنهم یؤمنون بالجمع بین التشبیه والتنزیة، وقد فسروا تسبیحات الأربع على نفس الأساس. طبعا هناک خلاف بین هذین المفکرین فی طریقة دلالة التسبحات الأربعة حیث یعتبر کلاهما "التسبیح" مقام التنزیه، و ال"تحمید" مقام التشبیه، وفی التعبیر عن مقام "التهلیل" بمعنى أن التهلیل هو التوحید فی الله، رأی العلامة الطباطبائی (ره) والإمام الخمینی (ره) متماثلان، وهما الجمع بین التشبیة والتنزیة. وفی تعبیره عن موقف "التکبیر" یعتبر العلامة الطباطبائی(ره) أن التکبیر ناظرة إلى مقام التوحید الإطلاقی ووحدة الوجود الشخصیة. لکن الإمام الخمینی رضی الله عنه یعتبر مقام التسبیح دلیلاً على هذا المقام. لکن ما یتوافق مع تراث العرفان الإسلامی هو أن موقع التکبیر أعلى من موقع التسبیح.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التسبیحات الأربع
  • التشبیح
  • التنزیة
  • التعطیل
  • الإمام الخمینی(ره)
  • العلامة الطباطبائی(ره)
  • الوحدة الشخصیة فی الوجود

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار