تحلیل و بررسی غایت‌گرایی اخلاقی از منظر محمد بن زکریای رازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه اخلاق دانشگاه معارف اسلامی

2 گروه اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی

10.22081/pwq.2025.70391.1203

چکیده

محمد بن زکریای رازی از اندیشمندان اسلامی است که صاحب اندیشه و آثار مختلف در حوزه‌های گوناگون علمی از جمله اخلاق بوده است. با وجود این تاکنون دیدگاه فلسفه اخلاقی وی کمتر تحلیل و بررسی گردیده و در برخی موارد نسبت‌هایی نظیر شبه‌اپیکوری یا عدم انسجام بین مواضع اخلاقی به وی داده شده است. این پژوهش در راستای بررسی دیدگاه وی در حوزه اخلاق هنجاری صورت گرفته و ضمن بررسی نسبت دیدگاه وی با انواع غایت‌گرایی، اندیشه وی را بررسی نموده است. تحلیل اندیشه اخلاقی رازی گواه آن است که وی غایت‌گرا بوده و تشبه به خدا را غایت اخلاق دانسته است؛ غایتی که البته ملازم با لذات دائمی اخروی است. بنابراین دیدگاه وی از نوع تشبه‌گرایی است و نسبت لذت‌گرایی اپیکوری به وی از دقت کافی برخوردار نیست. افزون بر این مواضع وی به صورت منسجمی قابل تفسیر است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analytical Study of Ethical Finalism from the Point of View of Mohammad Ibn Zakariya Razi

نویسندگان [English]

  • hasan mohiti ardakan 1
  • Hasan Mohiti Ardakan 2
1 Assistant Professor, Islamic Ethics Department,و Islamic Maaref University
2 Assistant professor- Ethics Department- Islamic Maaref University
چکیده [English]

Mohammad ibn Zakariya Razi is one of the Islamic thinkers who has various thoughts and works in various scientific fields including ethics. Yet so far, his moral philosophy view has been less analyzed and in some cases he has been given attributes such as pseudo-Epicureanism or lack of coherence between moral positions. This research has intended to study his viewpoint in the field of normative ethics and while examining the relationship between his viewpoint and types of finalism, his thought has been investigated. The analysis of Razi's moral thought proves that he was an idealist and considered the similarity to God to be the goal of morality. An end which is of course associated with the eternal pleasures of the Hereafter. Therefore, his point of view on the final goal of ethics lies in resemblance to God, and the relation of Epicurean hedonism to him may not be counted accurate enough. In addition, his positions can be interpreted coherently

کلیدواژه‌ها [English]

  • Normative Ethics
  • Ethical Finalism
  • Muhammad bin Zakariya Razi
  • Epicurean Hedonism

عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل ودراسة العواقبیة الأخلاقیة من وجهة نظر محمد بن زکریا الرازی

چکیده [العربیة]

محمد بن زکریا الرازی هو من العلماء الإسلامیین الذین کانوا أصحاب فکر وإسهامات متنوعة فی مختلف المجالات العلمیة، بما فی ذلک الأخلاق. ومع ذلک، فإن نظرته الفلسفیة الأخلاقیة لم تُحلل وتُدرس بما یکفی حتى الآن، وفی بعض الحالات نُسب إلیه أنه شبه إبیقوری أو غیر متسق فی مواقفه الأخلاقیة. هذا البحث یهدف إلى دراسة نظرته فی مجال الأخلاق المعیاریة، وفحص علاقته بأنواع العواقبیة المختلفة، بالإضافة إلى تحلیل فکره. تظهر تحلیلات الفکر الأخلاقی للرازی أنه کان یعتقد بالعواقبیة واعتبر التشبه بالله هو غایة الأخلاق، وهی غایة مرتبطة باللذات الأبدیة الأخرویة. لذلک، فإن نظرته تعتبر من نوع التشبه، ونسب الإبیقوریة له لیست دقیقة بما فیه الکفایة. بالإضافة إلى ذلک، یمکن تفسیر مواقفه بشکل منسجم ومنطقی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الأخلاق المعیاریة
  • العواقبیة الأخلاقیة
  • محمد بن زکریا الرازی
  • اللذة الإبیقوریة
  • التشبه

مراجع

  • ابن‌ابی‌اصیبعه (1376ق)، عیون الانباء فی طبقات الاطباء، بیروت: دار الفکر.
  • بیرونی، ابوریحان (1387)، تحقیق ما للهند من مقوله مقبوله فی العقل اومرذوله، بیروت: عالم الکتب.
  • رازی محمد بن زکریا (1384)، الدراسة التحلیلیة لکتاب الطب الروحانی للطبیب الفیلسوف محمد بن زکری الرازی باللغة العربیة و الفارسیة و الانجلیزیة، تحقیق مهدی محقق، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  • رازی، محمد بن زکریا (1371). السیرة الفلسفیة، ترجمه عباس اقبال و مقدمه مهدی محقق، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی (شرکت سهامی).
  • ژکس (1362)، فلسفة اخلاق (حکمت عملی)، ترجمه ابوالقاسم پورحسینی، تهران: امیرکبیر.
  • علوی قبادیانی، ناصر خسرو (بی‌تا)، زاد المسافرین ناصرخسرو، تهران: کتابفروشی محمودی.
  • فرامرز قراملکی، احد (1391)، نظریه اخلاقی محمد بن زکریای رازی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛ مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  • فرانکنا، ویلیام کی (1389)، فلسفه اخلاق، ترجمه هادی صادقی، تهران: کتاب طه.
  • القفطی جمال‌الدین یوسف (بی‌تا)، اخبار العلماء بأخبار الحکماء، مصر: مطبعة السعاده.
  • مصباح یزدی، محمدتقی(1387)، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، تحقیق و نگارش احمد حسین شریفی، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی +.
  • الندیم، محمد بن اسحق (1350)، الفهرست للندیم، مکتبه الاسدی تهران: مکتبه الجعفری التبریزی.
  • Feldman, Fred (2001), hedonism, in Encyclopedia of ethics, Lawrence C. Becker and Charlotte B. Becker (eds), New York: Routledge.
  • Freeman, Samuel (2001), deontology, in Encyclopedia of ethics, Lawrence C. Becker and Charlotte B. Becker (eds), New York: Routledge.
  • Goodman, Lenn E. (1999), Jewish and Islamic philosophy: crosspollinations in the Classic Age, New Jersey: Rutgers University Press.
  • Sedley, David (1998), Epicureanism, in Routledge encyclopedia of philosophy, Edward Craig (ed), London: Routledge.
  • Slote, Michael (2001), teleological ethics, in Encyclopedia of ethics, Lawrence C. Becker and Charlotte B. Becker (eds), New York: Routledge.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار